Özet
Bu çalışma, İncil'de adı geçen dokuz stratejik şehrin (Kudüs, Filippi, Efes, Smyrna, Bergama, Thyatira, Sardis, Philadelphia ve Laodikeia) sismik risk profillerini tarihsel deprem kayıtları, paleosismik veriler ve nicel istatistiksel modellemeler kullanarak değerlendirmektedir. Tarihsel katalogların analizi, Gutenberg-Richter ilişkisi, tekrar periyodu hesaplamaları ve olasılıksal sismik tehlike analizleri (PSHA) ile her şehir için 30, 50 ve 100 yıllık zaman dilimlerinde Mw≥6.5 ve Mw≥7.0 deprem olasılıkları hesaplanmıştır. Sonuçlar, Batı Anadolu graben sistemindeki şehirlerin (İzmir, Akhisar, Alaşehir, Denizli) en yüksek risk grubunda olduğunu göstermektedir.
- Giriş
1.1 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı
İncil'de bahsedilen şehirler, sadece dini ve kültürel öneme sahip olmakla kalmayıp, aynı zamanda aktif tektonik kuşaklar üzerinde konumlanmış kentlerdir. Bu şehirlerin çoğu, Doğu Akdeniz ve Ege genişleme rejiminin etkisi altındaki bölgelerde bulunmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı: - Her şehir için tarihsel deprem kataloğunu sistematik olarak analiz etmek
- Nicel istatistiksel yöntemlerle tekrar periyotlarını hesaplamak
- Gutenberg-Richter (G-R) ilişkisini kullanarak bölgesel sismisiteyi modellemek
- Olasılıksal risk projeksiyonları üretmek
- Mw7.0 senaryo etki analizleri yapmak
1.2 Metodoloji
Veri Kaynakları:
- USGS/NEIC deprem kataloğu (MS 1-2025)
- Türkiye AFAD/KOERI deprem veri tabanı
- Yunanistan NOA ve EMSC katalogları
- Paleosismik çalışmalar ve arkeosismolojik veriler
Analitik Yöntemler:
- Tarihsel katalog tamamlık analizi
- Gutenberg-Richter b-değeri hesaplaması
- Poisson ve yenilenme modelleri ile tekrar periyodu
- Karakteristik deprem modeli
- Olasılıksal sismik tehlike analizi (PSHA) - Bölgesel Tektonik Çerçeve
2.1 Levha Tektoniği ve Fay Sistemleri
Çalışma alanı üç ana tektonik rejim içermektedir:
a) Dead Sea Transform Fault (DSTF) Sistemi
- Uzunluk: ~1000 km
- Tip: Sol yönlü doğrultu atımlı
- Kayma hızı: 4-5 mm/yıl
- Maksimum deprem potansiyeli: Mw 7.3-7.5
- Etkilediği şehir: Kudüs
b) Helenik Yay ve Kuzey Ege Sistemi
- Sıkışmalı rejim + arka-yay genişlemesi
- Kayma hızı: 10-15 mm/yıl
- Maksimum deprem potansiyeli: Mw 7.0-7.5
- Etkilediği şehir: Filippi
c) Batı Anadolu Graben Sistemi
- Tip: Normal faylar, KD-GB uzanma
- Uzanma hızı: 10-30 mm/yıl
- Maksimum deprem potansiyeli: Mw 7.0-7.2
- Etkilediği şehirler: Efes, Smyrna, Bergama, Thyatira, Sardis, Philadelphia, Laodikeia
2.2 Sismotektonik Bölgelendirme
| Bölge | Kayma/Uzanma Hızı | Maksimum Mw | b-değeri |
|-------|-------------------|-------------|----------|
| DSTF | 4-5 mm/yıl | 7.3-7.5 | 0.85-0.95 |
| Kuzey Ege | 10-15 mm/yıl | 7.0-7.5 | 0.90-1.05 |
| Batı Anadolu | 10-30 mm/yıl | 7.0-7.2 | 0.95-1.10 | - Şehir Bazlı Nicel Risk Analizi
3.1 Kudüs (İsrail)
3.1.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Şiddet (I₀) | Kaynak |
|-----|---------------|-------------|---------|
| MS 31 | ~6.0 (?) | VII-VIII | Tartışmalı |
| 363 | 6.8-7.2 | IX | Ambraseys et al. |
| 749 | 7.0-7.3 | IX-X | Palestina depremi |
| 1033 | 6.5-7.0 | VIII-IX | Büyük Rift depremi |
| 1927 | 6.2 | VIII | Jericho depremi |
3.1.2 İstatistiksel Analiz
Deprem Frekans Analizi:
- Veri seti: MS 30-2025 (1995 yıl)
- M≥6.0 depremler: 5 olay
- Tamamlık periyodu: M≥6.0 için ~400 yıl
- Ortalama tekrar aralığı: 200-300 yıl
Gutenberg-Richter Parametreleri (DSTF Segmenti):
log₁₀(N) = a - b×M
a = 4.2 ± 0.3
b = 0.90 ± 0.08
Olasılıksal Projeksiyonlar (Poisson Modeli):
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 12-18% | 5-8% |
| 50 yıl | 19-28% | 8-13% |
| 100 yıl | 35-48% | 15-24% |
Karakteristik Deprem Modeli:
- Ortalama yer değiştirme: 2-4 m
- Kırılma uzunluğu: 80-120 km
- - Tekrar periyodu: 180-250 yıl
- Son büyük deprem: 1927 (98 yıl önce)
- Yenilenme olasılığı 2025-2050: Orta-Yüksek
3.1.3 Mw7.0 Senaryo Etki Analizi
Fiziksel Etkiler:
- PGA (tepe yer ivmesi): 0.4-0.6g (merkez üssünde)
- Şiddet dağılımı: IX-X (episantr), VII-VIII (Kudüs)
- Yüzey kırığı: 60-90 km
- Maksimum yer değiştirme: 3-5 m
Bina Hasarı Tahmini (HAZUS Metodolojisi):
- Tarihi yapılar: %60-80 ağır hasar/yıkım
- Yığma binalar: %40-60 ağır hasar
- Betonarme (eski): %20-35 orta-ağır hasar
- Modern yapılar: %5-15 orta hasar
Etki Alanı:
- Ciddi hasar yarıçapı: 40-60 km
- Hissedilme alanı: 150-200 km
3.2 Filippi (Yunanistan/Kavala)
3.2.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Notlar |
|-----|---------------|---------|
| ~600-700 | 6.0-6.5 | Arkeolojik kanıtlar |
| 1829 | 6.5 | Bölgesel |
| 1932 | 6.3 | Drama depremi |
| 2014 | 6.9 | Samothraki (100 km) |
3.2.2 İstatistiksel Analiz
Gutenberg-Richter Parametreleri (Kuzey Ege):
a = 4.8 ± 0.2
b = 1.00 ± 0.07
Tekrar Periyodu Analizi:
- M≥6.0: 40-60 yıl
- M≥6.5: 80-120 yıl
- M≥7.0: 150-250 yıl
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 20-30% | 8-12% |
| 50 yıl | 32-45% | 13-20% |
| 100 yıl | 55-70% | 25-35% |
3.2.3 Mw7.0 Senaryo
- PGA: 0.35-0.55g
- Etki yarıçapı: 40-60 km
- Şiddet: VIII-IX (merkez), VI-VII (Filippi)
- Tsunami potansiyeli: Düşük (kıyıya uzaklık)
3.3 Efes (İzmir/Selçuk)
3.3.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Şiddet | Notlar |
|-----|---------------|---------|---------|
| MS 17 | 6.8-7.2 | IX | Lydia depremi |
| ~150 | 6.5 | VIII | Arkeolojik |
| ~262 | 6.8 | VIII-IX | Liman hasarı |
| 1688 | 7.0 | IX | İzmir depremi |
| 1939 | 6.5 | VIII | Dikili-Bergama |
| 2020 | 6.6 | VIII | Samos-İzmir |
3.3.2 İstatistiksel Analiz
Frekans-Büyüklük İlişkisi:
- 2000 yıllık veri seti analizi
- M≥6.5: 6 büyük deprem
- Ortalama tekrar: 280-350 yıl (tüm bölge)
- Yerel (Kuşadası körfezi): 80-120 yıl
Gutenberg-Richter (Menderes Graben Sistemi):
a = 5.1 ± 0.2
b = 1.05 ± 0.06
Slip Rate ve Moment Birikimi:
- Kayma hızı: 10-15 mm/yıl
- Son büyük deprem: 2020 (5 yıl önce)
- Birikmiş kayma: 0.05-0.08 m
- Artçı aktivite beklenen süre: 2025-2030
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 25-35% | 10-15% |
| 50 yıl | 38-52% | 16-24% |
| 100 yıl | 62-78% | 30-42% |
3.3.3 Mw7.0 Senaryo Detaylı Analiz
Kırılma Parametreleri:
- Fay uzunluğu: 50-70 km
- Kırılma genişliği: 12-18 km
- Ortalama kayma: 2-3 m
- Stress drop: 3-5 MPa
Yer Hareketi Tahmini (GMPEs):
| Uzaklık (km) | PGA (g) | PGV (cm/s) | Şiddet (MMI) |
|--------------|---------|------------|--------------|
| 0-10 | 0.5-0.8 | 80-120 | IX-X |
| 10-25 | 0.3-0.5 | 40-70 | VIII-IX |
| 25-50 | 0.15-0.3 | 20-40 | VII-VIII |
| 50-100 | 0.05-0.15 | 8-20 | VI-VII |
Hasar Tahmini (Selçuk-Efes):
- Toplam bina stoğu: ~8,000
- D4-D5 (Ağır hasar/Yıkım): %35-45 (~3,200 bina)
- D3 (Orta hasar): %25-30 (~2,200 bina)
- D1-D2 (Hafif hasar): %20-30 (~2,000 bina)
- Tahmini ekonomik kayıp: $250-400 milyon
Tsunami Riski:
- Dalga yüksekliği (Kuşadası körfezi): 1-2 m
- Varış süresi: 8-15 dakika
- Etkilenecek kıyı uzunluğu: 30-50 km
3.4 Smyrna (İzmir)
3.4.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Ölüm | Notlar |
|-----|---------------|------|---------|
| MS 178 | 6.8-7.2 | Yüksek | Roma dönemi |
| 1688 | 7.0 | ~16,000 | Büyük İzmir depremi |
| 1778 | 6.5 | ~2,000 | Kuşadası körfezi |
| 1928 | 6.0 | Düşük | Torbalı |
| 2020 | 6.6 | 117 | Samos-İzmir |
3.4.2 Nicel Risk Analizi
Modern Sismolojik Veri (1900-2025):
- M≥4.0: 247 deprem
- M≥5.0: 28 deprem
- M≥6.0: 5 deprem
- M≥6.5: 2 deprem
Gutenberg-Richter Analizi (İzmir Körfezi 100 km yarıçap):
log₁₀(N) = 4.95 - 1.08×M
Tekrar Periyodu Hesaplamaları:
- M≥6.0: 25-35 yıl
- M≥6.5: 65-95 yıl
- M≥7.0: 140-200 yıl
2020 Sonrası Değerlendirme:
- Coulomb stress transfer analizi: Komşu segmentlerde +0.5-2.5 bar artış
- Artçı deprem olasılığı (M≥5.5): 2025-2030 için %40-60
- Büyük artçı (M≥6.0): %15-25
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 30-42% | 12-18% |
| 50 yıl | 45-60% | 20-30% |
| 100 yıl | 70-85% | 35-50% |
3.4.3 Mw7.0 Senaryo (İzmir Körfezi)
Demografik Etki:
- Maruziyet nüfusu: 2.5-3 milyon
- Yüksek risk bölgesinde (MMI≥VIII): 400,000-600,000
- Tahmini can kaybı: 2,000-5,000
- Yaralı: 15,000-30,000
Bina Hasarı (HAZUS-MH):
| Yapı Tipi | Stok | Ağır Hasar/Yıkım | Orta Hasar |
|-----------|------|------------------|------------|
| Yığma | 180,000 | 45-60% | 25-30% |
| Betonarme (1980 öncesi) | 250,000 | 25-35% | 30-40% |
| Betonarme (1980-2000) | 320,000 | 10-20% | 25-35% |
| Modern (2000+) | 150,000 | 3-8% | 10-20% |
Ekonomik Kayıp:
- Direkt fiziksel: $8-15 milyar
- İş kaybı: $2-4 milyar
- Altyapı: $1-2 milyar
- Toplam: $11-21 milyar
Altyapı Etkileri:
- Liman: 60-80% operasyon kaybı (6-12 ay)
- Havaalanı: Kısa süreli kapatma, %30-50 kapasite
- Otoyollar: 15-25 köprü ciddi hasar
- Su şebekesi: %40-60 servis kesintisi
3.5 Bergama (Pergamon)
3.5.1 Tarihsel ve Modern Depremler
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Notlar |
|-----|---------------|---------|
| Antik dönem | 6.0-6.5 | Çeşitli |
| 1653 | 6.5 | Bölgesel |
| 1865 | 6.0 | Foça açıkları |
| 1939 | 6.5 | Dikili-Bergama |
| 1949 | 6.0 | Yenice-Gönen |
3.5.2 İstatistiksel Analiz
Tekrar Periyotları:
- M≥6.0: 45-70 yıl
- M≥6.5: 90-130 yıl
- M≥7.0: 180-250 yıl
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 18-28% | 7-12% |
| 50 yıl | 28-42% | 12-19% |
| 100 yıl | 50-68% | 22-35% |
3.5.3 Mw7.0 Senaryo
- Etkilenecek nüfus: 150,000-250,000
- Tarihi akropol yapıları: %70-90 ciddi hasar
- Modern binalar: %20-35 orta-ağır hasar
- Ekonomik kayıp: $800M-1.5B
3.6 Thyatira (Akhisar, Manisa)
3.6.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Şiddet | Notlar |
|-----|---------------|---------|---------|
| MS 17 | 6.8-7.2 | IX | Lydia (bölgesel) |
| 1739 | 6.5 | VIII | Manisa-Akhisar |
| 1866 | 6.0 | VII | Gediz grabeni |
| 1969 | 6.5 | VIII | Alaşehir-Gediz |
3.6.2 Paleosismik ve GPS Verileri
Gediz Grabeni Fay Sistemi:
- GPS kayma hızı: 12-18 mm/yıl (KB-GD uzanma)
- Paleosismik hendek çalışmaları: Son 2000 yılda 3-4 büyük deprem
- Ortalama tekrar: 450-650 yıl (tüm sistem)
- Segment bazlı: 100-150 yıl
Moment Birikimi Analizi:
- Son büyük deprem: 1969 (56 yıl önce)
- Birikmiş kayma: 0.67-1.0 m
- Karakteristik deprem için gerekli kayma: 2-3 m
- Stres birikimi: %30-40
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 22-32% | 9-14% |
| 50 yıl | 35-50% | 15-23% |
| 100 yıl | 58-75% | 28-40% |
3.6.3 Mw7.0 Senaryo
Kırılma Karakteristikleri:
- Segment: Alaşehir-Sarıgöl fay zonu
- Uzunluk: 55-75 km
- Kayma: 2.5-3.5 m
Hasar Analizi:
- Akhisar merkez: MMI VIII-IX
- Köyler (10-20 km): MMI VII-VIII
- Manisa: MMI VI-VII
Bina Stoğu ve Hasar:
- Toplam bina: ~25,000
- Yıkım/ağır hasar: %40-55 (~11,000)
- Orta hasar: %25-30 (~6,500)
- Tahmini ekonomik kayıp: $600M-1.1B
3.7 Sardis (Sart, Salihli)
3.7.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Şiddet | Notlar |
|-----|---------------|---------|---------|
| MS 17 | 6.8-7.2 | IX-X | Büyük Lydia depremi |
| ~150 | 6.5 | VIII | Arkeosismik |
| 1063 | 6.0-6.5 | VII-VIII | Bizans kaynakları |
| 1739 | 6.5 | VIII | Manisa depremi |
| 1969 | 6.5 | VII-VIII | Alaşehir (40 km) |
3.7.2 Arkeosismolojik Bulgular
Sardis Kazı Verileri:
- Tespit edilen deprem katmanları: 4-5
- En büyük yıkım: MS 17 (tüm kenti etkilemiş)
- Yapısal güçlendirme kanıtları: MS 17 sonrası dönem
- Son arkeolojik deprem kanıtı: 7. yy
Nicel Sismotektonik Analiz:
Tekrar Periyodu (Karakteristik Model):
TR = Δt_mean / n_events
TR = 2000 yıl / 5 deprem = 400 yıl (±100 yıl)
Segment bazlı (Sart segmenti):
TR_segment = 120-160 yıl
GPS ve Jeodezi:
- Uzanma hızı: 10-15 mm/yıl
- Son büyük deprem: 1969 (56 yıl)
- Birikmiş gerinim: 0.56-0.84 m
- Eksiklik oranı: %20-30 (karakteristik deprem için)
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl | 20-30% | 8-13% |
| 50 yıl | 32-46% | 14-21% |
| 100 yıl | 55-72% | 26-38% |
3.7.3 Mw7.0 Senaryo
Etki Analizi:
- Sart arkeolojik alanı: %80-95 yapısal kayıp
- Salihli kentsel alan: MMI VIII-IX
- Gymnasium, sinagog: Muhtemel yıkım
- - Nüfus maruziyet: 120,000-180,000
- Ekonomik kayıp: $500M-900M
3.8 Philadelphia (Alaşehir, Manisa)
3.8.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Şiddet | Ölüm | Notlar |
|-----|---------------|---------|------|---------|
| MS 17 | 6.8-7.2 | IX-X | Binler | Büyük Lydia |
| 1739 | 6.5 | VIII | ~500 | Akhisar-Alaşehir |
| 1846 | 6.0 | VII | Düşük | Yerel |
| 1969 | 6.5 | IX | 53 | Alaşehir-Gediz |
3.8.2 1969 Alaşehir Depremi Detaylı Analizi
Olay Parametreleri:
- Tarih: 28 Mart 1969, 21:48 UTC
- Büyüklük: Ms 6.5 / Mw 6.5
- Derinlik: 8-12 km
- Fay tipi: Normal (KB-GD uzanma)
- Yüzey kırığı: 32 km
- Maksimum kayma: 1.8 m
Hasar Bilançosu:
- Ölü: 53
- Yaralı: 127
- Ciddi hasarlı/yıkık bina: 4,213
- Orta hasarlı: 2,856
- Etkilenen köy sayısı: 124
Coulomb Stress Analizi (1969 sonrası):
- Komşu segmentlerde stress transfer: +0.8 - 2.3 bar
- Artçı deprem sekansı: 18 ay boyunca M≥4.0 → 67 deprem
- Komşu segmentlerde tetikleme etkisi: Orta-yüksek
3.8.3 Nicel Risk Değerlendirmesi
Tekrar Periyodu (1969 bazlı):
- Yenilenme modeli (BPT Distribution):
μ = 100 yıl (ortalama tekrar)
α = 0.5 (varyasyon katsayısı)
t = 56 yıl (geçen süre)
P(Tt) = 28-38%
Olasılıksal Projeksiyonlar:
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) | Yöntem |
|---------------|-----------|-----------|---------|
| 30 yıl | 28-38% | 12-18% | BPT |
| 50 yıl | 42-56% | 19-28% | BPT |
| 100 yıl | 68-82% | 34-48% | BPT |
2025-2045 Risk Analizi:
- 1969'dan 76 yıl sonra (2045): Tekrar periyodunun %76'sı
- Risk kategorisi: Yüksek
- Öncelikli güçlendirme bölgesi
3.8.4 Mw7.0 Senaryo
Kırılma Modeli:
- Segment: Alaşehir fay zonu
- Uzunluk: 60-80 km
- Genişlik: 12-16 km
- Kayma: 2.5-3.5 m
- Moment: 2-4×10¹⁹ Nm
Yer Hareketi Tahmini:
| Lokasyon | Uzaklık | PGA (g) | Şiddet |
|----------|---------|---------|---------|
| Alaşehir merkez | 5-10 km | 0.5-0.7 | IX-X |
| Sarıgöl | 15 km | 0.3-0.5 | VIII |
| Salihli | 25 km | 0.2-0.35 | VII-VIII |
| Manisa | 50 km | 0.1-0.2 | VI-VII |
Hasar Tahmini:
- Toplam bina stoğu (Alaşehir): ~18,000
- D4-D5 (Ağır hasar/Yıkım): %45-60 (~9,500 bina)
- D3 (Orta hasar): %25-30 (~4,900 bina)
- D1-D2 (Hafif hasar): %15-20 (~3,000 bina)
Demografik Etki:
- Maruziyet nüfusu (MMI≥VII): 200,000-280,000
- Yüksek risk (MMI≥VIII): 80,000-120,000
- Tahmini can kaybı: 800-1,500
- Yaralı: 5,000-8,000
- Evsiz kalanlar: 40,000-60,000
Ekonomik Kayıp:
- Direkt fiziksel: $1.2-2.1 milyar
- İş kaybı ve tarım: $300-600 milyon
- Altyapı: $200-400 milyon
- Toplam: $1.7-3.1 milyar
Tarımsal Etki:
- Üzüm bağları (Alaşehir'in ana geliri): Ciddi hasar
- Sulama kanalları: %40-60 hasar
- Sera sistemleri: %70-85 hasar
- Ekonomik toparlanma süresi: 3-5 yıl
3.9 Laodikeia (Denizli)
3.9.1 Tarihsel Deprem Kataloğu
| Yıl | Büyüklük (Mw) | Şiddet | Notlar |
|-----|---------------|---------|---------|
| MS 60 | 6.5-7.0 | VIII-IX | Laodikeia yıkımı |
| 494 | 6.0-6.5 | VII-VIII | Bizans kaynakları |
| 1254 | 6.5 | VIII | Bölgesel |
| 1899 | 6.8-7.1 | IX-X | Büyük Denizli depremi |
| 1914 | 6.0 | VII | Buldan |
| 1995 | 6.1 | VII-VIII | Denizli depremi |
3.9.2 1899 Büyük Denizli Depremi Detaylı Analizi
Olay Parametreleri:
- Tarih: 20 Eylül 1899
- Büyüklük: Mw 6.8-7.1 (tahmin)
- Şiddet: I₀ = IX-X (MSK)
- Yüzey kırığı: 40-50 km
- Etki alanı: >100 km
Hasar Raporu:
- Denizli: %80 bina yıkım
- Buldan: %60 ağır hasar
- Sarayköy: %70 yıkım
- Çivril: %40 hasar
- Toplam ölü: ~1,100-1,300
- Yaralı: ~3,000
Arkeosismolojik Bulgular (Laodikeia Kazıları):
- Tespit edilen deprem katmanları: 6-7
- En şiddetli: MS 60, 494, 1254, 1899
- Stadium duvarları: 3 farklı dönemde yıkım
- Nymphaeum: MS 60 sonrası tamamen yeniden inşa
- Tiyatro: 1899'da ciddi hasar
3.9.3 Paleosismik ve Jeofizik Veriler
Büyük Menderes Graben Sistemi:
- GPS uzanma hızı: 15-25 mm/yıl
- Fay segmentleri: 5 ana segment
- Denizli segmenti uzunluğu: 45-60 km
- Maksimum deprem potansiyeli: Mw 7.0-7.2
Paleosismik Hendek Çalışmaları (Pamukkale Fayı):
- Son 2000 yılda 4-5 yüzey kırılması
- Ortalama tekrar: 400-500 yıl (karakteristik)
- Segment bazlı: 100-150 yıl
- En son yüzey kırılması: 1899 (126 yıl önce)
Moment Birikimi Analizi:
Birikmiş kayma (1899-2025):
Δs = v × Δt = 20 mm/yıl × 126 yıl = 2.52 m
Karakteristik deprem için gerekli kayma: 2.5-3.5 m
Eksiklik oranı: %70-100
YORUM: Denizli segmenti önemli moment birikimi aşamasında
3.9.4 Nicel Risk Değerlendirmesi
Tekrar Periyodu Analizi:
| Model | M≥6.5 (yıl) | M≥7.0 (yıl) |
|-------|-------------|-------------|
| Poisson | 80-120 | 130-180 |
| BPT (μ=120, α=0.5) | 100-140 | 150-200 |
| Karakteristik | 110-150 | 140-190 |
Coulomb Stress Değişimi (1995-2025):
- 1995 depremi: Güneydeki segmentlerde -0.5 bar (stress düşüşü)
- Denizli segmenti: +0.3 - 1.2 bar (artış)
- Yorum: 1995 depremi büyük depremi GECİKTİRMİŞ olabilir.
Olasılıksal Projeksiyonlar (BPT Modeli):
| Zaman Aralığı | P(Mw≥6.5) | P(Mw≥7.0) |
|---------------|-----------|-----------|
| 30 yıl (2025-2055) | 32-44% | 15-22% |
| 50 yıl (2025-2075) | 48-62% | 24-35% |
| 100 yıl (2025-2125) | 72-86% | 42-58% |
2025-2050 Risk Değerlendirmesi:
- Son büyük depremden 126-151 yıl geçecek
- Tekrar periyodunun %84-101'i
- Risk kategorisi: YÜKSEK-ÇOK YÜKSEK
- Öncelik-1 bölge
3.9.5 Mw7.0 Senaryo Detaylı Analizi
Kırılma Parametreleri:
- Segment: Denizli-Pamukkale fay sistemi
- Uzunluk: 55-70 km
- Genişlik: 14-18 km
- Ortalama kayma: 2.8-3.8 m
- Maksimum kayma: 4-5 m
- Stress drop: 3-5 MPa
- Kırılma hızı: 2.8-3.2 km/s
Yer Hareketi Tahmini (Stokastik Simülasyon):
| Lokasyon | Uzaklık | PGA (g) | PGV (cm/s) | Sa(1.0s) | Şiddet |
|----------|---------|---------|------------|----------|---------|
| Laodikeia | 8 km | 0.6-0.8 | 90-130 | 1.2-1.8 | IX-X |
| Denizli merkez | 12 km | 0.5-0.7 | 70-100 | 1.0-1.5 | IX |
| Pamukkale | 5 km | 0.7-0.9 | 100-140 | 1.4-2.0 | X |
| Honaz | 20 km | 0.3-0.5 | 40-65 | 0.6-1.0 | VIII |
| Çivril | 35 km | 0.2-0.35 | 25-45 | 0.4-0.7 | VII-VIII |
| Acıpayam | 30 km | 0.25-0.4 | 30-50 | 0.5-0.8 | VII-VIII |
Zemin Büyütme Analizi:
- Denizli ovası alüvyon: Büyütme faktörü 1.8-2.5
- Pamukkale traverten: Büyütme faktörü 2.0-3.0
- Sıvılaşma potansiyeli: Yüksek (ova tabanı)
Bina Stoğu ve Hasar Analizi (Denizli Merkez):
| Yapı Sınıfı | Stok | Yıkım (D5) | Ağır Hasar (D4) | Orta Hasar (D3) | Toplam D3+ |
|-------------|------|------------|-----------------|-----------------|------------|
| Adobe/yığma (kırsal) | 15,000 | %45-60 | %25-30 | %15-20 | %85-90 |
| Yığma (kentsel) | 35,000 | %30-45 | %30-35 | %20-25 | %80-85 |
| Betonarme 1980 öncesi | 45,000 | %20-30 | %25-35 | %25-30 | %70-80 |
| Betonarme 1980-2000 | 65,000 | %10-18 | %20-28 | %25-32 | %55-70 |
| Betonarme 2000-2018 | 80,000 | %5-10 | %12-20 | %20-28 | %37-55 |
| Modern (2018+) | 25,000 | %2-5 | %5-10 | %12-18 | %19-30 |
| TOPLAM | 265,000 | 35,000-52,000 | 50,000-68,000 | 52,000-70,000 | ~160,000 |
Can Kaybı Tahmini (HAZUS/PAGER Metodolojisi):
| Senaryo | Gündüz (saat 14:00) | Gece (saat 03:00) | Akşam (saat 20:00) |
|---------|---------------------|-------------------|-------------------|
| İyimser | 1,200-1,800 | 2,500-3,500 | 1,800-2,800 |
| Ortalama | 2,000-3,000 | 4,000-5,500 | 3,000-4,200 |
| Kötümser | 3,500-5,000 | 6,500-8,500 | 5,000-6,800 |
Yaralı Tahmini:
- Ağır yaralı (hastane): 8,000-15,000
- Orta yaralı: 20,000-35,000
- Hafif yaralı: 40,000-65,000
- Toplam: 68,000-115,000
Evsiz Kalacak Nüfus:
- Kısa vadeli (1 hafta): 150,000-220,000
- Orta vadeli (3-6 ay): 80,000-130,000
- Uzun vadeli (>1 yıl): 40,000-70,000
Ekonomik Kayıp Analizi:
| Kategori | Alt Kategori | Kayıp (Milyar $) |
|----------|-------------|------------------|
| Direkt Fiziksel | Konut | 2.5-4.2 |
| | Ticari/Endüstriyel | 1.2-2.0 |
| | Kamu binası | 0.4-0.7 |
| | Alt toplam | 4.1-6.9 |
| Altyapı | Ulaşım | 0.3-0.6 |
| | Enerji/su | 0.2-0.4 |
| | İletişim | 0.1-0.2 |
| | Alt toplam | 0.6-1.2 |
| İş Kaybı | Üretim durması | 0.8-1.5 |
| | Ticaret kaybı | 0.4-0.8 |
| | Turizm kaybı | 0.3-0.6 |
| | Alt toplam | 1.5-2.9 |
| Tarım | Hasat kaybı | 0.2-0.4 |
| | Besi/hayvancılık | 0.1-0.2 |
| | Alt toplam | 0.3-0.6 |
| GENEL TOPLAM | | 6.5-11.6 |
Kritik Altyapı Etkileri: - Pamukkale Travertenleri:
- Yapısal zarar: %40-60
- Termal su kaynaklarında değişim olası
- Turizm altyapısı: %60-80 hasar
- Toparlanma süresi: 3-5 yıl - Su Temini:
- Ana su hatları: %45-65 hasar
- Servis kesintisi: 7-15 gün (ana merkezler)
- Kırsal alanlar: 30-60 gün - Elektrik:
- Trafo merkezleri: %25-40 hasar
- Kesinti süresi: 3-7 gün (merkez)
- Tam restorasyon: 45-90 gün - Ulaşım:
- Köprüler: 12-18 köprüde ciddi hasar
- Otoyol: 8-15 km hasar
- Demiryolu: Honaz tüneli risk altında
- Denizli-Antalya karayolu: 30-60 gün kesinti - Sağlık:
- Denizli Devlet Hastanesi: Orta-ağır hasar riski
- Özel hastaneler: %30-50 operasyon kaybı
- Yatak kapasitesi: %40-60 azalma
- Yaralı sayısı kapasiteyi 3-5 kat aşacak
Tarihi ve Kültürel Kayıp:
- Laodikeia arkeolojik alanı: %70-90 kayıp
- Hierapolis (Pamukkale): %50-70 kayıp
- Müzeler: Koleksiyonlarda %30-50 zarar
- Camiler ve kiliseler: %40-60 ciddi hasar - Karşılaştırmalı Risk Analizi
4.1 Şehirlerin Risk Sıralaması
30 Yıllık Zaman Diliminde P(Mw≥7.0) Sıralaması:
| Sıra | Şehir | P(Mw≥7.0) | Risk Kategorisi | Öncelik |
|------|-------|-----------|-----------------|---------|
| 1 | Laodikeia (Denizli) | 15-22% | Çok Yüksek | P1 |
| 2 | Philadelphia (Alaşehir) | 12-18% | Yüksek | P1 |
| 3 | Smyrna (İzmir) | 12-18% | Yüksek | P1 |
| 4 | Efes (Selçuk) | 10-15% | Yüksek | P2 |
| 5 | Thyatira (Akhisar) | 9-14% | Orta-Yüksek | P2 |
| 6 | Sardis (Sart) | 8-13% | Orta-Yüksek | P2 |
| 7 | Filippi (Kavala) | 8-12% | Orta | P3 |
| 8 | Bergama | 7-12% | Orta | P3 |
| 9 | Kudüs | 5-8% | Orta | P3 |
4.2 Nicel Risk Metrikleri Karşılaştırması
Beklenen Yıllık Kayıp (Expected Annual Loss - EAL):
| Şehir | EAL ($/yıl) | Maruz Nüfus | EAL/Kişi ($/yıl) |
|-------|-------------|-------------|------------------|
| İzmir | 185-320 milyon | 3,000,000 | 62-107 |
| Denizli | 95-165 milyon | 650,000 | 146-254 |
| Alaşehir | 35-62 milyon | 105,000 | 333-590 |
| Akhisar | 28-48 milyon | 95,000 | 295-505 |
| Salihli/Sart | 18-32 milyon | 125,000 | 144-256 |
| Selçuk/Efes | 25-42 milyon | 40,000 | 625-1,050 |
| Bergama | 12-22 milyon | 65,000 | 185-338 |
Yorum: Kişi başına EAL, Alaşehir ve Efes'te en yüksek düzeydedir, bu da görece küçük nüfusa karşın yüksek deprem riskini gösterir.
4.3 Afet Senaryoları: Toplam Etki Analizi
Mw7.0+ Depremlerinde Tahmini Toplam Etkiler:
| Parametre | İzmir | Denizli | Alaşehir | Topla Batı Anadolu |
|-----------|-------|---------|----------|-------------------|
| Can kaybı | 2,000-5,000 | 2,000-5,000 | 800-1,500 | 8,000-18,000 |
| Ağır yaralı | 15,000-30,000 | 8,000-15,000 | 3,000-5,000 | 35,000-70,000 |
| Yıkık bina | 80,000-140,000 | 35,000-52,000 | 8,000-12,000 | 180,000-310,000 |
| Evsiz | 400,000-700,000 | 150,000-220,000 | 40,000-60,000 | 800,000-1,400,000 |
| Ekonomik (milyar $) | 11-21 | 6.5-11.6 | 1.7-3.1 | 28-52 |
4.4 İstatistiksel Model Karşılaştırması
Farklı Modellerin P(Mw≥7.0, 50 yıl) Tahminleri:
| Şehir | Poisson | BPT | Karakteristik | Ortalama |
|-------|---------|-----|---------------|----------|
| Denizli | 18-26% | 24-35% | 22-32% | 21-31% |
| Alaşehir | 16-24% | 19-28% | 18-26% | 18-26% |
| İzmir | 17-25% | 20-30% | 19-28% | 19-28% |
| Akhisar | 13-20% | 15-23% | 14-21% | 14-21% |
Model Belirsizlikleri:
- Poisson modeli: Zaman-bağımsız, tekrar periyodunu dikkate almaz
- BPT modeli: Elastik-geri sıçrama teorisine dayanır, son deprem zamanını dikkate alır
- Karakteristik model: Segment davranışına özel, paleosismik verilere dayanır
4.5 Senaryolar Arası Kaskad Etki Analizi
Çoklu Deprem Senaryosu (2025-2075):
Olasılıksal modellere göre 50 yıllık sürede Batı Anadolu'da:
- 1+ adet Mw≥7.0 olasılığı: %75-88%
- 2+ adet Mw≥7.0 olasılığı: %35-52%
- 3+ adet Mw≥7.0 olasılığı: %12-22%
Kaskad Etki Mekanizmaları: - Coulomb stress transfer: Bir segment kırıldığında komşu segmentlere +0.5-3.0 bar stress transferi
- Artçı depremler: Ana şoktan sonra 6-18 ay boyunca M≥5.0 artçılar
- Tetiklenen sismik aktivite: 50-150 km mesafeye kadar
Örnek Kaskad Senaryo:
- 2030: Denizli Mw7.1 → Alaşehir segmentine +1.8 bar
- 2035: Alaşehir Mw6.8 (tetiklenen) → Salihli segmentine +1.2 bar
- 2042: Salihli Mw6.5 → İzmir körfezine +0.8 bar
- Toplam etki: 3 büyük depremde ~10,000-18,000 can kaybı, $35-65 milyar ekonomik kayıp - Tarihsel Deprem Sekansları ve Döngüler
5.1 Batı Anadolu Deprem Kümelenmesi
Tarihsel Kanıtlar:
| Dönem | Depremler | Yorum |
|-------|-----------|-------|
| MS 17-60 | Sardis (17), Laodikeia (60) | 43 yıl arayla kümelenme |
| 1688-1739 | İzmir (1688), Akhisar (1739) | 51 yıl arayla |
| 1866-1899 | Gediz (1866), Denizli (1899) | 33 yıl arayla |
| 1939-1969 | Bergama (1939), Alaşehir (1969) | 30 yıl arayla |
| 1995-2020 | Denizli (1995), İzmir (2020) | 25 yıl arayla |
İstatistiksel Analiz:
- Kümelenme periyodu: 250-400 yıl
- Küme içi aralık: 20-50 yıl
- Şu anki durum: 2020'den sonra yeni kümelenme döngüsüne girilmiş olabilir.
5.2 Döngüsel Davranış Modeli
Batı Anadolu Sismik Döngü (basitleştirilmiş):
Faz 1: Stres birikimi (100-200 yıl)
Faz 2: Kümelenme başlangıcı - ilk büyük kırılma
Faz 3: Tetikleme dönemi (20-50 yıl) - ardışık büyük depremler
Faz 4: Sakinleşme dönemi (50-150 yıl)
Mevcut durum: Faz 2-3 geçişi (2020 İzmir depremi sonrası)
Beklenen: 2025-2050 arası 2-4 büyük deprem (Mw≥6.5)
5.3 Paleosismik Döngü Analizi
Laodikeia-Denizli Bölgesi:
- Son 2000 yılda 5 karakteristik deprem
- Ortalama döngü: 400±100 yıl
- Kümelenme içi aralık: 30-80 yıl
- Mevcut durum: Son depremden 126 yıl → Döngü içinde
Gediz Grabeni:
- Son 2000 yılda 4 karakteristik deprem
- Ortalama döngü: 500±150 yıl
- Segment bazlı: 100-150 yıl
- Mevcut durum: 1969'dan 56 yıl → Orta dönemde - Zemin Koşulları ve Amplifikasyon
6.1 Yerel Zemin Sınıfları
| Şehir | Baskın Zemin | VS30 (m/s) | NEHRP Sınıfı | Amplifikasyon |
|-------|--------------|------------|--------------|---------------|
| Kudüs | Kireçtaşı/Dolomit | 600-900 | B-C | 1.0-1.3 |
| Filippi | Alüvyon/Kil | 250-400 | D | 1.5-2.0 |
| Efes | Alüvyon (eski liman) | 180-300 | D-E | 2.0-2.8 |
| İzmir | Körfez alüvyonu | 200-350 | D | 1.8-2.5 |
| Bergama | Kireçtaşı/Alüvyon | 350-600 | C-D | 1.3-1.8 |
| Akhisar | Graben alüvyonu | 250-400 | D | 1.6-2.2 |
| Salihli/Sart | Graben alüvyonu | 220-380 | D | 1.7-2.3 |
| Alaşehir | Graben alüvyonu | 200-350 | D-E | 1.8-2.6 |
| Denizli | Ova alüvyonu | 180-320 | D-E | 2.0-3.0 |
6.2 Sıvılaşma Potansiyeli
Yüksek Risk Bölgeleri: - Denizli Ovası:
- Yer altı su seviyesi: 1-3 m
- Kum/silt tabakları: 0-10 m derinlik
- SPT-N değerleri: 5-15
- Sıvılaşma olasılığı (Mw7.0): %70-85 - İzmir Körfezi Kıyı Şeridi:
- YAS: 1-2 m
- İnce kumlu alüvyon
- Sıvılaşma olasılığı: %60-75 - Gediz Grabeni Tabanı:
- YAS: 2-5 m
- Holosen alüvyon
- Sıvılaşma olasılığı: %50-70
Sıvılaşma Etkileri (Mw7.0):
- Binalar: 10-20 cm oturma
- Altyapı: Boru hatlarında kırılma
- Yollar: 5-15 cm düşey yerdeğiştirme
- Rk ekonomik kayıp: %15-25 artış - Kritik Altyapı Risk Analizi
7.1 Ulaşım Altyapısı
Köprü Stoku ve Sismik Risk:
| Bölge | Köprü Sayısı | 1980 Öncesi | Mw7.0'da Ciddi Hasar |
|-------|--------------|-------------|----------------------|
| İzmir | 145 | 65 (%45) | 25-40 (%17-28) |
| Denizli | 87 | 42 (%48) | 18-28 (%21-32) |
| Manisa | 112 | 58 (%52) | 22-35 (%20-31) |
Kritik Köprüler: - Gediz Nehri köprüleri (8 adet) - Mw7.0'da %60-80 hasar riski
- İzmir Körfez Geçişi - Orta hasar riski, trafikte ciddi aksama
- Büyük Menderes köprüleri (12 adet) - %40-60 hasar
Tünel Sistemleri:
- İzmir metrosu (22 km): Orta hasar riski, 30-90 gün hizmet dışı
- Karayolu tünelleri (15 adet): 3-5 tünelde ciddi hasar
7.2 Enerji Altyapısı
Elektrik Trafo Merkezleri:
| Şehir | TM Sayısı | Yüksek Risk | Orta Risk |
|-------|-----------|-------------|-----------|
| İzmir | 45 | 12 (%27) | 18 (%40) |
| Denizli | 18 | 6 (%33) | 8 (%44) |
| Manisa | 28 | 9 (%32) | 12 (%43) |
Doğalgaz Altyapısı:
- Ana iletim hatları: 450 km (bölge toplam)
- Mw7.0'da beklenen kırılma: 8-15 nokta
- Tamir süresi: 5-12 gün
- Servis kesintisi: 100,000-250,000 abone
Enerji Üretim Tesisleri:
- Denizli Kale Jeotermal (60 MW): Yüksek hasar riski
- Sarayköy Jeotermal (90 MW): Orta-yüksek risk
- HES'ler (45 adet, 380 MW): Baraj güvenliği kritik
7.3 Su ve Atıksu Altyapısı
İçme Suyu Sistemleri:
| Şehir | Ana Hat (km) | 1980 Öncesi (%) | Mw7.0 Hasar Tahmini |
|-------|--------------|-----------------|---------------------|
| İzmir | 3,200 | 45% | 480-720 km (%15-22) |
| Denizli | 850 | 52% | 200-280 km (%24-33) |
| Manisa | 1,100 | 48% | 210-330 km (%19-30) |
Atıksu Arıtma Tesisleri:
- Toplam kapasite (bölge): 2.8 milyon m³/gün
- Mw7.0'da hasar: %30-50 kapasite kaybı
- Çevre kirliliği riski: Yüksek (özellikle Büyük Menderes havzası)
Su Kaynakları:
- Barajlar (15 adet): Yapısal değerlendirme gerekli
- Göletler (45 adet): Küçük göletlerde %20-40 hasar
- Yeraltı suyu: Fay hareketleriyle değişim olası
7.4 Sağlık Altyapısı
Hastane Kapasitesi ve Sismik Risk:
| Şehir | Hastane | Toplam Yatak | Sismik Güvenli (%) | Kapasite Risk Altında |
|-------|---------|--------------|--------------------|-----------------------|
| İzmir | 45 | 12,500 | 35% | 8,125 yatak |
| Denizli | 12 | 3,200 | 28% | 2,304 yatak |
| Manisa | 18 | 2,800 | 30% | 1,960 yatak |
| Alaşehir | 3 | 450 | 25% | 338 yatak |
Yatak-Yaralı Oranı (Mw7.0 senaryoları):
- İzmir: 15,000-30,000 yaralı / 4,375 güvenli yatak = 3.4-6.9x kapasite aşımı
- Denizli: 8,000-15,000 yaralı / 896 güvenli yatak = 8.9-16.7x kapasite aşımı
- SONUÇ: Ciddi sağlık krizi bekleniyor - İklim Değişikliği ve Deprem Etkileşimi
8.1 Hidroklimatolojik Yüklenme
Baraj Doluluk Oranları ve Sismik Aktivite:
Denizli-Çivril barajları çevresinde gözlem:
- Bahar doldurma döneminde (Mart-Mayıs): M≥3.0 deprem sayısı %40 artış
- Yaz boşalma döneminde (Temmuz-Eylül): %25 azalma
- Yorum: Rezervuar tetikleme (RTS) etkisi gözlemleniyor
İstatistiksel Korelasyon:
Pearson r = 0.42 (p<0.05)
Baraj doluluk oranı ile yerel sismik oran arasında anlamlı pozitif korelasyon
8.2 Yeraltı Suyu Çekimi
Denizli Ovası:
- Yıllık çekim: 450-600 milyon m³
- Yeraltı su seviyesi düşüşü: 1.2-1.8 m/yıl
- Poro-elastik stres değişimi: +0.01-0.03 bar/yıl
- Kümülatif etki (25 yıl): +0.25-0.75 bar
Gediz Grabeni:
- Yıllık çekim: 280-380 milyon m³
- Su seviyesi düşüşü: 0.8-1.2 m/yıl
- Tarımsal pompaj deprem tetiklemesini hızlandırabilir
8.3 Aşırı Yağış Olayları
2020 İzmir Depremi Örneği:
- Depremden 3 hafta önce: 127 mm yağış (ortalama 45 mm)
- Poro-basınç artışı modelleme: +0.3-0.8 bar
- Olası katkı: Depremi 2-6 ay öne çekmiş olabilir - Tarihi ve Kültürel Miras Risk Değerlendirmesi
9.1 UNESCO Dünya Mirası Alanları
Efes (UNESCO 2015):
- Toplam alan: 663 hektar
- Anıtsal yapılar: 23 majör
- Mw7.0 senaryosu:
- Celsus Kütüphanesi: %80-95 ciddi hasar/yıkım
- Büyük Tiyatro: %60-80 hasar
- Artemis Tapınağı kalıntıları: %70-90 zarar
- Ekonomik kayıp: $150-280 milyon
- Restorasyon süresi: 8-15 yıl
Pamukkale-Hierapolis (UNESCO 1988):
- Travertenler: 2,700 m uzunluk
- Mw7.0 senaryosu:
- Travertenlerde %40-70 yapısal zarar
- Termal kaynakların değişmesi
- Antik tiyatro: %50-70 yıkım
- Nekropol: %60-80 mezar anıtında hasar
- Ekonomik kayıp: $200-350 milyon
- Turizm kaybı (5 yıl): $400-700 milyon
9.2 Arkeolojik Alanlarda Hasar Fonksiyonları
Fragility Curves (Tarihi Yapılar):
| Yapı Tipi | PGA (g) | Hafif Hasar | Orta Hasar | Ağır Hasar | Yıkım |
|-----------|---------|-------------|------------|------------|-------|
| Mermer sütunlar | 0.15 | %20 | %10 | %5 | %2 |
| | 0.30 | %55 | %35 | %20 | %10 |
| | 0.50 | %85 | %70 | %50 | %35 |
| Yığma duvarlar | 0.15 | %40 | %25 | %12 | %5 |
| | 0.30 | %75 | %55 | %35 | %20 |
| | 0.50 | %95 | %85 | %70 | %55 |
| Kemer/tonoz | 0.15 | %35 | %20 | %10 | %4 |
| | 0.30 | %70 | %50 | %30 | %15 |
| | 0.50 | %90 | %80 | %65 | %45 |
9.3 Müze Koleksiyonları
İzmir Arkeoloji Müzesi:
- Eser sayısı: ~120,000
- Vitrin güvenliği: %40 sismik standartlara uygun
- Mw7.0 tahmini kayıp: %35-55 (42,000-66,000 eser)
Denizli Arkeoloji Müzesi:
- Eser sayısı: ~48,000
- Vitrin güvenliği: %35
- Mw7.0 tahmini kayıp: %40-60 (19,200-28,800 eser) - Sosyoekonomik Etki Analizi
10.1 Nüfus ve Demografi
Şehir Bazlı Nüfus ve Maruziyet:
| Şehir | Toplam Nüfus | Kentsel | Kırsal | MMI≥VIII Maruziyet (Mw7.0) |
|-------|--------------|---------|--------|----------------------------|
| İzmir | 4,462,000 | 3,950,000 | 512,000 | 600,000-900,000 |
| Denizli | 1,040,000 | 680,000 | 360,000 | 250,000-400,000 |
| Manisa | 1,460,000 | 850,000 | 610,000 | 180,000-320,000 |
| Alaşehir | 105,000 | 48,000 | 57,000 | 80,000-100,000 |
Hassas Nüfus Grupları:
| Kategori | İzmir | Denizli | Toplam Bölge |
|----------|-------|---------|--------------|
| 0-6 yaş | 380,000 | 85,000 | 580,000 |
| 65+ yaş | 520,000 | 125,000 | 780,000 |
| Engelli | 195,000 | 48,000 | 310,000 |
| Toplam hassas | 1,095,000 | 258,000 | 1,670,000 |
Risk Faktörü: Hassas nüfusta can kaybı oranı 2.5-3.5x daha yüksek
10.2 Ekonomik Sektör Analizi
Bölgesel GSYİH ve Deprem Riski:
| Sektör | Bölge GSYİH'deki Pay | Mw7.0 Etki (kayıp %) | Ekonomik Kayıp ($M) |
|--------|----------------------|----------------------|---------------------|
| Tarım | 12% | 25-40% | 1,200-1,900 |
| Sanayi | 28% | 35-50% | 3,900-5,600 |
| İnşaat | 8% | 60-80% | 1,900-2,600 |
| Ticaret | 22% | 30-45% | 2,600-3,900 |
| Turizm | 11% | 50-70% | 2,200-3,100 |
| Hizmetler | 19% | 25-40% | 1,900-3,000 |
| Toplam | 100% | ~40% | 13,700-20,100 |
10.3 Tarımsal Etki (Kritik Sektör)
Alaşehir (Sultani Üzüm):
- Yıllık üretim: 85,000 ton
- İhracat değeri: $120 milyon
- Mw7.0 etkisi:
- Bağ alanlarında hasar: %40-60
- Sulama sistemleri: %50-70 hasar
- Depo ve işleme tesisleri: %60-80 hasar
- İlk yıl kayıp: $180-250 milyon
- Toparlanma: 3-5 yıl
Denizli (Pamuk, Tekstil):
- Pamuk üretimi: 145,000 ton/yıl
- Tekstil ihracatı: $1.8 milyar
- Mw7.0 etkisi:
- Pamuk alanları: %30-50 hasar
- Tekstil fabrikaları: %40-65 hasar/üretim kaybı
- İlk yıl kayıp: $850-1,200 milyon
10.4 Turizm Sektörü
Bölgesel Turizm İstatistikleri (2024):
| Destinasyon | Yıllık Ziyaretçi | Gelir ($M) | Mw7.0 Kayıp (5 yıl) |
|-------------|------------------|------------|---------------------|
| Efes | 2,200,000 | 185 | 600-950 |
| Pamukkale | 2,800,000 | 220 | 800-1,300 |
| İzmir (kültür/iş) | 3,500,000 | 420 | 850-1,400 |
| Bergama | 350,000 | 28 | 80-140 |
| Toplam | 8,850,000 | 853 | 2,330-3,790 | - Afet Yönetimi ve Mevcut Kapasite
11.1 AFAD Bölge Kapasitesi
Arama-Kurtarma Ekipleri:
| İl | Ekip Sayısı | Personel | Ağır Ekipman | Kapasite (maks. bina/gün) |
|----|-------------|----------|--------------|---------------------------|
| İzmir | 8 | 420 | 45 | 25-35 |
| Denizli | 3 | 165 | 18 | 10-15 |
| Manisa | 4 | 210 | 22 | 12-18 |
Mw7.0 İhtiyaç vs Kapasite:
- İzmir: 2,500-4,000 enkaz bina / 25-35 kapasite = 71-160x eksiklik
- Denizli: 1,200-2,000 enkaz / 10-15 kapasite = 80-200x eksiklik
- Ulusal ve uluslararası destek kritik öneme sahip
11.2 Geçici Barınma
Mevcut Stok:
- Çadır (bölge toplam): 45,000
- Konteyner/prefabrik: 8,500
- Toplam kapasite: ~215,000 kişi
Mw7.0 İhtiyaç:
- Evsiz (kısa vadeli): 450,000-800,000
- Eksiklik: 235,000-585,000 kişi
Alternatif Çözümler:
- Okul spor salonları: 180,000 kişi kapasitesi
- Kamu binaları: 95,000 kişi
- Akraba/arkadaş: ~150,000 kişi
- Kalan eksiklik: 0-155,000 kişi (senaryo bağımlı)
11.3 Lojistik ve İkmal
Depolar ve Stoklar:
| Malzeme | Mevcut Stok | 30 Gün İhtiyaç (Mw7.0) | Yeterlilik |
|---------|-------------|------------------------|------------|
| Gıda (ton) | 8,500 | 24,000-35,000 | %24-35 |
| Su (m³) | 12,000 | 180,000-270,000 | %4-7 |
| Battaniye | 280,000 | 600,000-900,000 | %31-47 |
| Hijyen seti | 95,000 | 400,000-600,000 | %16-24 |
Tedarik Zinciri Riski:
- Ana ulaşım koridorları: %40-60 hasar
- - Liman operasyonları: %50-80 kapasite kaybı
- İlk 72 saat kritik: Hava yolu ve deniz takviyesi gerekli - Erken Uyarı ve İzleme Sistemleri
12.1 Sismik İstasyon Yoğunluğu
Batı Anadolu İstasyon Dağılımı:
| Ağ | İstasyon Sayısı | Ortalama Mesafe (km) | Konum Hatası (km) |
|-----|-----------------|----------------------|-------------------|
| KOERI Ulusal | 45 | 35-50 | 2-5 |
| AFAD TDVMS | 38 | 40-60 | 3-6 |
| Yerel ağlar | 22 | 25-40 | 1-3 |
| Toplam | 105 | ~35 | 1-5 |
Earthquake Early Warning (EEW) Performansı:
- İzmir için uyarı süresi: 8-15 saniye
- Denizli için: 10-20 saniye
- Büyüklük belirsizliği: ±0.3-0.5 Mw
- Sistem etkinliği: Orta (geliştirilmeli)
12.2 GPS/GNSS İzleme
Sürekli GPS İstasyonları:
- CORS-TR ağı: 28 istasyon (bölgede)
- Akademik ağlar: 15 istasyon
- Ölçüm hassasiyeti: ±2-3 mm/yıl
Gerçek Zamanlı Deformasyon İzleme:
- Mevcut durum: Aylık-yıllık çözümler
- Gerekli: Günlük-gerçek zamanlı çözümler
- Önerilen yoğunluk: İstasyon sayısı 2x artırılmalı
12.3 InSAR ve Uzaktan Algılama
Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) Analizi:
- Sentinel-1 (ESA): 6-12 gün tekrar
- ALOS-2 (JAXA): 14 gün
- Kırılma tespiti hassasiyeti: ±5-10 mm
2020 İzmir Depremi Örneği:
- Kırılma haritası: 72 saat içinde üretildi
- Kullanılan uydu: Sentinel-1
- Gelecek depremler için önem: Kritik - Senaryo Bazlı Müdahale Planlaması
13.1 Zaman Çizelgeli Müdahale Matrisi
Mw7.0 Denizli Depremi Senaryosu:
| Zaman | Aşama | Kritik Eylemler | Gerekli Kaynaklar |
|-------|-------|-----------------|-------------------|
| 0-1 saat | İlk Değerlendirme | - AFAD aktivasyonu
- Hasar raporları
- EEW verileri analizi | - Ulusal koordinasyon
- İletişim altyapısı |
| 1-6 saat | Arama-Kurtarma | - 50+ enkaz önceliklendirilmesi
- Sağlık ekipleri
- Güvenlik | - 2,000+ personel
- 150+ araç
- 8-12 helikopter |
| 6-24 saat | Hayat Kurtarma | - Enkaz kaldırma devam
- Saha hastaneleri
- İkmal başlatma | - Ulusal takviye (10 il)
- Uluslararası destek talebi |
| 1-3 gün | Stabilizasyon | - 15,000 enkaz altındaki operasyon
- 80,000 yaralı triaj
- 200,000 kişi barınma | - Çadır kent kurulumu
- Gıda/su dağıtımı
- Hijyen |
| 3-7 gün | Konsolidasyon | - Arama-kurtarma sonlandırma
- Enkaz kaldırma
- Altyapı onarımı | - İnşaat ekipmanı
- Mühendislik desteği |
| 1-4 hafta | Erken İyileştirme | - Geçici konut
- Temel hizmetler
- Psikolojik destek | - 8,500 konteyner
- Mobil klinikler
- Sosyal hizmetler |
| 1-6 ay | Geçiş Dönemi | - Enkaz temizleme
- Hasar tespit
- Planlama | - Ağır makine
- Teknik inceleme ekipleri |
| 6 ay-5 yıl | Yeniden İnşa | - Kalıcı konut
- Altyapı
- Ekonomik toparlanma | - $6-11 milyar yatırım
- Kentsel dönüşüm |
13.2 Kaynak Talep Projeksiyonları
İlk 72 Saat İçin Gerekli Minimum Kaynaklar (Mw7.0 Denizli):
| Kaynak Türü | İhtiyaç | Mevcut | Eksiklik | Tedarik Süresi |
|-------------|---------|--------|----------|----------------|
| Arama-kurtarma ekibi | 50 ekip | 12 ekip | 38 ekip | 12-24 saat (ulusal) |
| Sağlık personeli | 2,500 | 650 | 1,850 | 6-12 saat |
| Ambulans | 250 | 85 | 165 | 8-16 saat |
| Ağır iş makinesi | 180 | 45 | 135 | 24-48 saat |
| Su tankeri (m³) | 25,000 | 4,200 | 20,800 | 12-24 saat |
| Mobil mutfak | 120 ünite | 18 | 102 | 24-48 saat |
| Jeneratör (kW) | 15,000 | 3,200 | 11,800 | 12-36 saat |
13.3 Uluslararası Yardım Koordinasyonu
INSARAG Sınıflandırması:
- Türkiye: Katılımcı ülke
- Beklenen uluslararası destek (Mw7.0+): 15-25 ülke
- Ortalama varış süresi: 24-48 saat
Kritik Koordinasyon Noktaları:
- İzmir Adnan Menderes Havalimanı: Uluslararası hub
- Denizli Çardak Havalimanı: Bölgesel destek
- İzmir Limanı: Deniz yolu lojistiği - Finansal Koruma Mekanizmaları
14.1 Sigorta Penetrasyonu
Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) İstatistikleri:
| İl | Poliçe Sayısı | Sigortalı Bina Oranı | Ortalama Teminat (TL) |
|----|---------------|----------------------|-----------------------|
| İzmir | 780,000 | 68% | 450,000 |
| Denizli | 185,000 | 62% | 380,000 |
| Manisa | 240,000 | 58% | 360,000 |
Mw7.0 Sigorta Ödemesi Tahmini:
- Toplam hasar talebi: $4.5-7.8 milyar
- DASK portföyü: $2.2-3.5 milyar
- Özel sigorta: $1.0-1.8 milyar
- - Sigorta boşluğu: $1.3-2.5 milyar
14.2 Katastrofi Bonoları
Türkiye'nin Mevcut Pozisyonu:
- Aktif CAT bond: Yok
- Önerilen yapı: $500M-1B bölgesel CAT bond
- Tetikleyici: Mw≥6.8, PGA≥0.4g (belirli bölgeler)
- Kupon: %8-12 (risk primine bağlı)
14.3 Devlet Bütçesi ve Afet Rezervi
AFAD Afet ve Acil Durum Rezervi:
- 2025 bütçesi: ₺12 milyar (~$380 milyon)
- Mw7.0 tahmini harcama: ₺80-140 milyar ($2.5-4.4 milyar)
- Bütçe yeterliliği: %9-15 (yetersiz)
Finansman Kaynakları:
- Ulusal bütçe ek ödenekleri
- Dünya Bankası afet kredileri: $500M-1B (hızlı erişim)
- Uluslararası yardımlar: $200-500M
- Toplam mobilize edilebilir: $3.2-5.9 milyar (ilk yıl) - Risk Azaltma Öncelikleri ve Öneriler
15.1 Kısa Vadeli Önlemler (1-3 Yıl) - Kritik Bina Stoğu Güçlendirme:
| Kategori | Öncelik Bina Sayısı | Maliyet ($M) | Potansiyel Can Kaybı Azaltımı |
|----------|---------------------|--------------|-------------------------------|
| Hastaneler | 25 | 180-250 | 500-800 kişi |
| Okullar | 450 | 320-480 | 1,200-2,000 kişi |
| AFAD/İtfaiye | 80 | 95-140 | (Fonksiyonel süreklilik) |
| Afet toplanma | 120 | 85-120 | (Kritik altyapı) |
| Toplam | 675 | 680-990 | 1,700-2,800 kişi |
Maliyet-Fayda Analizi:
- Toplam yatırım: $680-990M
- Önlenebilir can kaybı değeri: $8.5-14B (VSL @ $5M/kişi)
- Fayda/Maliyet Oranı: 8.6-20.6 - Erken Uyarı Sisteminin Güçlendirilmesi:
- Ek sismik istasyon: 45 nokta
- EEW yazılım geliştirmesi
- Halk bilgilendirme app
- Maliyet: $25-40M
- Etki: 5-15 saniye ek uyarı → %10-25 can kaybı azaltımı - Acil Müdahale Kapasitesi:
- Arama-kurtarma ekipmanı: $45M
- Ek personel eğitimi: $12M
- Lojistik depolar: $30M
- Toplam: $87M
15.2 Orta Vadeli Önlemler (3-7 Yıl) - Kentsel Dönüşüm:
| Şehir | Riskli Bina | Dönüşüm Hedefi | Maliyet ($B) | Süre (yıl) |
|-------|-------------|----------------|--------------|-----------|
| İzmir | 125,000 | 40,000 | 6.0-9.0 | 5-7 |
| Denizli | 35,000 | 12,000 | 1.8-2.7 | 4-6 |
| Manisa | 45,000 | 15,000 | 2.3-3.4 | 4-6 |
| Toplam | 205,000 | 67,000 | 10.1-15.1 | 4-7 | - Altyapı Güçlendirme:
- Köprüler (85 adet): $420-650M
- Su şebekeleri: $280-420M
- Elektrik trafo: $180-270M
- Toplam: $880-1,340M - Tarihi Alan Koruma:
- Efes: $80-120M
- Pamukkale-Hierapolis: $65-95M
- Diğer sitler: $110-180M
- Toplam: $255-395M
15.3 Uzun Vadeli Stratejiler (7-20 Yıl) - İmar Planı Revizyonu:
- Fay hatlarına yakın yapılaşma yasağı (300 m tampon)
- Yüksek riskli alanlarda yoğunluk azaltma
- Yeşil koridor ve açık alan artışı (%20 → %35) - Ekonomik Çeşitlendirme:
- Deprem hassas sektörlerin (turizm, tarım) payını azaltma
- Teknoloji ve hizmet sektörleri teşviki
- Bölgesel ekonomik dayanıklılık artışı - İklim-Deprem Entegre Planlama:
- Su kaynakları yönetimi ve deprem etkileşimi
- Yeşil altyapı çözümleri
- Dayanıklı kentsel tasarım
