Ýnsanlarýn, özellikle büyük þehirlerde yaþayanlarýn; her gün zamanlarýnýn bir bölümünü otobüslerde geçirmek zorunda olduklarýný düþündükçe , beni sýkýntýlar basar. Her gün o sýkýntýyý yaþamak zorunda olmadýðým için kendimi þanslý bulduðum bile olur. Küçük bir kasabada yaþadýðým için, gideceðim her yere yürüyerek ve çok kýsa zamanda gidebilme imkâným vardýr çünkü.

Otobüs yolculuðu eminim ki sýcakta ayrý, soðukta ayrý bir çiledir. Ama insanoðlu içinde bulunduðu ortama çok kolay uyum saðlayabilen bir canlý türü. Hem de o kadar uyum saðlýyor ki; kendisine rahatsýzlýk veren þeylere teslim oluyor hemen. Deðiþtirebileceði, düzeltebileceði þeyler için uðraþ vermesi gerekirken; kabullenme basiretsizliði göstererek, yanlýþlarýn kalýcý olmasýna neden oluyor.

Ýþte bu nedenledir ki þehir içindeki ve küçük kasabalarda yakýn yerleþim birimleri arasýndaki otobüs yolculuklarý, insanlar için bir çile oluyor. Nasýl mý, neden mi? Haydi gelin, sizinle bir otobüs yolcuðuna çýkalým. Daha doðrusu ben otobüse bineyim. Sizler de yaþadýklarýmý görün. Televizyonda bir film izler gibi. Öyle hayal edin. Nedenleri ve nasýllarý birlikte görelim. Ne dersiniz?

Mudurnu’dan Bolu’ya otobüsle gidiyorum zaman zaman. Ve her yolculuðumda, otobüsle yolculuk yapmanýn bana ne kadar zaman kaybettirdiðini düþünüyorum. Biz yolcular hep kendimizi düþündüðümüz ve baþkalarýnýn haklarýna saygý göstermediðimiz için, Mudurnu-Bolu arasýndaki yolculuðumuzun bir iþkenceye dönüþmesine neden oluyoruz. Ýlk bakýþta her þey yolundaymýþ gibi görülebilir. Ama otobüse bindiðinizde yolcularýn davranýþlarýna dikkat ederseniz, çevrenizi iyice gözlemlerseniz, benim rahatsýzlýk duyduðum þeylerden eminim siz de rahatsýzlýk duyarsýnýz.

Biletinizi alýp otobüse binersiniz. Otobüs tam zamanýnda kalkarsa, þanslýsýnýz. Çünkü genelde, tam son anda otobüse yetiþenler, otobüsü bekletenler, hatta hareket eden otobüsü þöyle kuvvetli bir ýslýk sesiyle durduranlar bile olur. Otobüsün arka tarafýnda boþ yer olsa bile , yakýn mesafede inecek olanlar hep ön tarafa dikilirler. Þöföre geliþigüzel, gereksiz sorular sorarlar. Þöförün dikkatini daðýtýrlar .”Lütfen þöförle konuþmayýnýz.” Uyarýsýný hiç görmezler. Ellerindeki paketleri ayaklarýnýn dibine koyarlar.

Otobüs hareket edip tam hýzlanacaðý sýrada, otobüs yazýhanesine 30-40 m. mesafede, bir yolcu durdurur otobüsü. Geç kalan bir yolcudur bu. Otobüsü yakalamanýn verdiði rahatlýkla atlar içeriye. Elli-yüz metre sonra biri daha. Þehirden çýkýncaya kadar dört-beþ yerde durdurulur otobüs. Bu her durup kalkma size bir-iki dakika zaman kaybettirir.

Ama birçok kiþi birkaç dakikanýn öneminin hiç de farkýnda deðildir. Oysa ki o birkaç dakikada neler yapýlabilir neler! Örneðin kalp krizi geçiren birisi, birkaç dakikada, doðru bir müdahaleyle hayata döndürülebilir. Bir uçak birkaç dakikada yüzlerce km yol alabilir. Ne bileyim, bir öðrenci sýnavda iki dakikada bir soruyu cevaplayabilir. Belki o bir soruyla sýnavý kazanabilir....Ýþte ben, otobüsün benim zamanýmdan aldýðý iki dakikada ama her iki dakikada bunlarý düþünürüm.

Sonra efendim, otobüste bir uðultu baþlar. Herkes yanýndakiyle , birkaç koltuk ilerisindeki ya da gerisindekilerle yüksek sesle konuþur. Sigara üstüne sigara yakýlýr. Þöförün yolcular için çaldýðý teybin sesi, bu gürültülere karýþýr gider.

Vardýðýnýz þehrin giriþinde otobüs, hemen hemen her sitenin baþýnda, sanki durak olmuþ caminin, kasabýn, bakkalýn önünde defalarca durur, yolcu indirir. Seksen- yüz metre ilerleyince; ”Kaptan! Biz burada inelim.” sesleri duyulur. Otobüs durur, yolcu indirir, yeniden hareket eder. Daha hýzýný almadan; bir baþkasý “Ben þu köþede ineceðim.” der. Az sonra baþka bir yolcu ,”Kaptan ! Ýlerideki caminin önünde beni indir.” diye emreder.

Ve o sabýrlarýna hayran olduðum otobüs þöförleri, söylenen her yerde dururlar. Yolcularý her istedikleri yere býrakýrlar. Ýþte her duruþ-kalkýþlarda harcanan zaman 50kmlik bir yolda en az yirmi dakikayý bulur. Hiç kimse otobüsten inip , birkaç yüz metre yürümeyi göze alamaz. Sizinse sinirleriniz bozulur. Baþlarsýnýz söylenmeye. Sizin homurdanmanýzý kimse duymaz bu arada. Duyanlar ya da görenler de size acayip acayip bakarlar. Herkesin alýþtýðý bu durumdan sizin þikayetçi olmanýz, gariplerine gider .” Ne yani! Kýrk yýldýr yapýlanlardan, uygulananlardan rahatsýz olmak sanki senin üstünüze vazife mi?(!) Ne acelen var? Bir tek senin mi iþin var? Bizim canýmýz yok mu? “ Der gibi ters ters bakarlar size.

Böylece özel arabanýzla kýrkbeþ dakikada aldýðýnýz yolu otobüsle bir saatte, bazen bir saat on dakikada alýrsýnýz. Demek ki otobüs, yolda geçirdiði zamanýn en az yirmi dakikasýný yolcu indirmekle,bindirmekle geçiriyor. Hem de kýrk dakikalýk bir yolda. Bu süre çok fazla deðil mi?...

Düþünüyorum da bir insan ancak kendi arabasýný bu kadar keyfi kullanabilir. Bizden baþka yirmi-otuz kiþinin bulunduðu bir otobüsü, nasýl böyle kendi isteklerimiz doðrultusunda kullanýyoruz, anlayamýyorum. Ýstediðimiz yerde otobüsü durduruyor biniyoruz; istediðimiz yerde durdurup iniyoruz. Baþkalarýnýn zamanýný alýyoruz. Yolcular arsýnda doktora randevusu olabilecek kiþilerin randevularýna geç kalabileceklerini; bir otobüse yetiþmesi gereken yolcularýn, bizim yüzümüzden otobüsü kaçýrabileceklerini hiç düþünmüyoruz. Böylece otobüs yolculuklarýný bir iþkenceye dönüþtürüyoruz.

Bakýn size ne anlatacaðým:Bir gün otobüsümüz Bolu’ya girmek üzere. Þöförün cep telefonu çaldý. Bir þeyler konuþtu ama, ön sýrada oturmama raðmen anlayamadým. Telefonu söylenerek kapatan þöför, anayoldan ayrýldý. Bir köy yoluna girdi. Acaba nereye gidiyoruz diye düþündüm. Yolculara baktým; bazýlarý ana yoldan ayrýldýðýmýzýn farkýnda bile deðil. Farkýnda olanlar da hiç oralý deðiller. Benden baþka rahatsýz olan yok.”Biz acaba nereye gidiyoruz? Otobüs neden bu yola girdi?” diye merak bile etmiyorlar.Hemen hemen her yolcu, yanýnda oturan yol arkadaþý ile sohbetini sürdürüyor. Onlarý görünce, þöföre “Nereye gidiyoruz?” diye sormaktan vazgeçtim. Allahtan köy, yola çok yakýn da, hemen vardýk köye.

Otobüs bir evin önünde durdu. Þöförün biz yolculara bir açýklama yapmasýný boþuna beklerken, o indi otobüsten. Önünde durduðumuz eve girdi. Birkaç dakika sonra geldi ve yola devam etti. Yolculara hiçbir açýklama yapmadý, özür dilemedi. Þaþýrdým kaldým. Bir insan nasýl böyle sorumsuz, duyarsýz olabilir diye kendi kendime sordum. Bu arada þöför, hostes koltuðunda oturan yolcuya içini döktü: Þöförün ehliyetsiz bir yakýný(sanýyorum çocuk yaþta olan biri) babasýnýn arabasýný kullanmak istiyormuþ. Bizim duyarlý(!) þöförümüz bu genci, trafiðe çýkmama konusunda ikna etmiþ. Biz iþte bunun için bekletilmiþiz meðer.

Otobüs köy yolundan tekrar ana yola girmek üzereyken , yolu kapatan bir araba gördük. Þöför, arka arkaya çaldýðý kornayla sürücünün arabayý yoldan çekmesini saðladý. Bu arada bizim kaptan, yolu kapatan þöföre çok kýzdý yaptýðý saygýsýzlýk için. ”Dünyada ne davarlar var!” diye söylendi. Kendi yaptýðý yanlýþýn - daha doðrusu davarlýðýn- ve saygýsýzlýðýn farkýnda bile deðildi. Ama, yolu kapatan þöförün yaptýðý yanlýþý görüyordu. Þöförümüzün bize yaptýðý bu saygýsýzlýða katlanmak zorunda kaldýðým için, asýl ben kendimi davar gibi hissettim. Bu arada biz þöförün gelmesini beklerken, otobüsteki yolcularýn bu durumdan hiç de rahatsýz olmadýklarýný, birbirleriyle tatlý tatlý sohbet ettiklerini hayretle gördüm. Neden ben de onlar gibi rahat olamýyorum diye kendi kendime söylendim.

Þimdi gelelim madalyonun diðer yüzüne: Bu kadar sýkýntýlarýna raðmen, otobüs yolculuðunun çok da zevkli yanlarý vardýr. Ýþte bu güzel yanlarý kötü yanlara katýk ederek katlanabilirsiniz otobüs yolcuðuna. Yukarýda sözünü ettiklerimi görmezden, duymazdan gelirseniz, çok zevkli bir yolculuk bile yapabilirsiniz.

Otobüste öyle tatlý sohbetler edilir ki! Yöremiz insanýnýn o kendine özgü konuþma biçimiyle, çok tatlý sohbetlere, diyaloglara tanýk olabilirsiniz. Onlarý dinlerken vaktin nasýl geçtiðini anlayamazsýnýz. Zaten yüksek sesle konuþulduðu için, konuþmalarý duyabilmek için ayrýca bir gayret sarfetmeniz gerekmez. Hele iyi bir dinleyici, iyi bir gözlemci iseniz mesele tamamdýr. Ben çok tanýk oldum bu sohbetlere. Ýþte bunlardan biri:

Benim oturduðum koltuðun yanýndaki sýranýn bir arkasýnda iki hemþehrimiz oturuyor. Ýki erkek. Yaþlarý tahminen ellibeþ, altmýþ gibi. Biri durmadan sigara içiyor. Sohbet koyulaþtýkça sigaranýn birini söndürüyor, birini yakýyor.

Önce kümeslerindeki tavuklarýn bakýmýnýn zorluðundan, yakalandýklarý bir hastalýk nedeniyle çok tavuklarýnýn öldüðünden söz etti sigara içen. Zavallý belki de bu yüzden peþpeþe sigara içiyordu. Diðeri þöyle bir sonuca vardý, tavuklarýn hastalýk sebebi hakkýnda : ”Arkadaþ! Öööne(öyle) önüne her gelen kümese girerse olacaðý bu. Çoluk-çocuk kümese girmecek. Kayfe(kahve) gibi giren-çýkan belli omassa(olmazsa), toðukla mikrop kapa(kapar); hastalýða yakalanýr..... Bi de kötü civci veriyolla arkadaþ. Geçen bizim civcile cin gibiydi. Bu seferkile(seferkiler) bi ölgün ölgün(cansýz). Yerlerinden gakacak(kalkacak) halleri yok. Böne(böyle) toðuk, et mi duta?(Kilo mu alýr?) Zararýna çalýþýyoz vesselam. Unca(o kadar) gece de gakýp(kalkýp) bakýyoz emme(ama), omeyo(olmuyor). Bu sefer para mara gazanmaz da, bayrý(bari) zarar etmesek.”....... Bunlarý söyleyenin elinde bir tesbih. Sinirini tesbihten çýkarýyor gibi. Þýkýr þýkýr ses çýkarýyor tesbih taneleri elinde.

Diðeri arada bir baþýyla onaylýyor arkadaþýný. Sigarasýný tüttürmeye devam ediyor. Sonunda sigara içene soruyor arkadaþý: ” Yeren(arkadaþ), bu gaçýncý? Emme(ne kadar çok) cigara içiyon be! Ben de içtim bu mereti emme, sen gibi içmezidim. Günde bi peket yeterdi. Sen menemme(galiba) aþþama(akþama) gada(kadar) iki peket içesin bu hýznan(hýzla).” Cevap veriyor sigara içen: ”Alýþmýþýn arkadaþ. Alimallah garýdan vazgeçerin, bu meretden gene vazgeçmen. Geçen sene bi býrakým dedim. Narasýn( ne gezer)! Býrakamadým. Bi hafta zor dayandým. Aman yeren(arkadaþ), ciðara içemeyon deye(diye) bende bi sinir bi sinir. Evdekilere sinirden gýran goyom(kýrýp geçiriyorum). Bizim garý(haným) bakdý olacak gibi del(deðil). Getdi(getirdi) ciðara peketini önüme godu(koydu) . Aman, al iç! Ýç de hiç omadý(hiç olmazsa) bizi ýrahat(rahat) býrak dedi. Þinci(þimdi) esgisinden ta (daha)çok içiyom.”

Sonra baþladýlar piyasa ekonomisinden söz etmeye. Köylünün aldýðýnýn pahalý, sattýðýnýn ucuz olduðundan yakýndýlar. Siyasi parti liderlerine verdiler veriþtirdiler. Onlarýn neler yapmalarý gerektiðinden, ne yapmadýklarýndan dem vurdular.

Kýsacasý, tüm sýkýntýlarýna raðmen otobüs yolculuðunu seviyorum. Duymadýðým haberleri yolculukta duyuyorum. Köylü vatandaþlarýmýzý neyi kaça aldýklarýný, kaça sattýklarýný bu yolculuklarda öðreniyorum. Otobüs yolculuðunun iyi yanlarýný kötü yanlarýna katýk ederek dayanýyorum otobüs yolculuklarýna. Yoksa, kafayý yemek iþten bile deðil.