Geceler ve Gündüzler : Prof. Dr. Özdemir Nutku

“Ben Bu Oyunla Öðrencilerimi Pazarladým”

Seval Deniz Karahaliloðlu

Ýyilik ve kötülük. Siyah ve beyaz. Olumlu ve olumsuz. Sevinç ve keder. Dünya bu zýt kavramlar arasýnda bir yerde duruyor. Týpký “Geceler ve Gündüzler” de olduðu gibi. Hayat, bu iki zýt uçlar arasýndaki savrulmalarýn bileþkesi. Böyle olunca kýssadan hisse ortaya “Geceler ve Gündüzler” çýkýyor.

Bir an mutluluk, sonrasýnda keskin bir acý. Týpký yaþamda olduðu gibi. Küçük öyküler bunlar. Büyük oyunlardan küçük tablolar. Oyunun yazarý William Shakespeare olunca, büyük ustanýn eserlerini dilimize en iyi uyarlayan baþka büyük bir usta geliyor akla. Hocalarýn hocasý Prof. Dr. Özdemir Nutku.

Sahneye koyduðu her oyunla, her geçen gün daha çok gençleþen hoca “Geceler ve Gündüzler” oyunuyla inanýlmaz bir keyif sunuyor izleyenlere. Yer Ýzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Özdemir Nutku Sahnesi. Sahne Sanatlarý Deneme Topluluðu oyuncularý William Shakespeare’in eserlerinden oluþan bir kolajla Ýzmir seyircisinin karþýsýna çýkýyor. “ III. Richard”, “Beðendiðiniz Gibi”, “Romeo ve Juliet”, “12. Gece”, “Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyasý”, “Macbeth”, “Hýrçýn Kýz”, “Hamlet”, “Ýki Soylu Akraba” ve “Venedik Taciri”’nden alýnmýþ tablolar izliyoruz art arda.

Hocanýn dediði gibi bu oyunda “herkes baþrolde”. Geleceðin yýldýzlarý parlýyor sahnede. Çok bilinen ve defalarca sahnelenmiþ olan eserleri tekrar sahneye koymak risklidir. Bilinene yenilik getirmek neredeyse imkansýz. Ýþte bu noktada, yönetmenin dehasý ve ustalýðý devreye girer. Yaratýcýlýk, sahnelemedeki ince ayar, kendi oyunculuk dilini geliþtirmek, sanki ilk defa izleniyormuþçasýna damaklarda tat býrakabilme ustalýðý ve bütün bunlarý yaparken eserin özünü de kaçýrmamak. Sýrat köprüsünde dans etmek gibi bir þey. Sahne Sanatlarý Deneme Topluluðu oyuncularý sahnede sýrat köprüsünden geçiyorlar. Hem en iyisini yapma çabasý hem de gelecek vaat eden oyunculukla sokaða çýkma fýrsatýný yakalamaya çalýþýyorlar. Genel olarak bütün oyuncular iyi. Bazý isimleriyse gelecekte daha sýk duyacaðýz.
     
Özdemir Hoca neden böyle bir oyun sahneleme gereði duymuþ diye düþünmekten kendimi alamadým. Sorduðumda, gülerek “Ben bu oyunla öðrencilerimi pazarladým” deyince tatlý bir sohbetin de kapýsý açýlmýþ oldu.

SDK – Neden özellikle “Geceler ve Gündüzler” oyunu ?
Özdemir Nutku – Diðer oyunlarda rol daðýlýmýnda bazý oyuncular daha önemli bazýlarý daha az önemli roller üstlenir. Bu oyunda, herkes ayný derecede önemli roller üstleniyor. Egomu arkaya atarak öðrencilerimi ön plana çektim. Burada amaç, yönetmenin deðil oyuncularýn kendini göstermesi. Öðrencilerin bir Shakespeare oyununun nasýl sahnelendiðini görmesini istedim. Kolaj yaparken herkes önemli roller oynuyor. Rol daðýlýmý eþit aðýrlýkta oldu.

SDK – Shakespeare’in çok bilinen oyunlarýný tekrar sahnelemek riskli, deðil mi? Oyunu sahneye koyarken nasýl bir yol izlediniz?
Özdemir Nutku- Normal, doðal bir mizansen yaptým. Oyunda mümkün olduðu kadar orijinal atmosferi vermeye çalýþtýk. Daha çok kodlara önem verdik. Bütün oyunlarda oyuncularýn yoruma göre deðiþen kodlarý vardýr. Seyirciyle iletiþimi saðlayan sahne diline önem verdik. Shakespeare “yüceltilmiþ dil” dediðimiz þiirsel bir dil, kafiyeli bir dil kullanýr. Onu konuþma diline çevirdik. Mesela “Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyasý”nda esnaf oyunu çýkartýrken sokaðýn doðal dilini kullanýr. Dediðim gibi doðallýða önem verdik. Çok abartýlý bir makyaj anlayýþý izlemedik. Dekor, kostüm ve aksesuarlarý öðrenciler kendileri yaptýlar ve oyunu çok ucuza mal ettik. Bu oyun, sahne uygulama dersinin de bir sonucu olarak ortaya çýktý. Oyuncular, dramaturglar, tasarýmcýlar birlikte kolektif çalýþmayý öðreniyorlar. Sorumluluk alarak, hep birlikte ortaya güzel bir eser çýkarmanýn tadýna vardýlar.

SDK – Farklýlýðý nasýl yakaladýnýz?
Özdemir Nutku - Küçük ayrýntýlar çok önemli. “Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyasý”nda Aslanýn kükremesinden sonra seyircilere dönerek selam verip sahneyi terk etmesi. “12. Gecede” Þövalye Andrew’un durdurulamayan kahkahasý. Oyuncaklarýn tepesine bastýðýnýzda duyabileceðiniz bir gülüþ. Mekanik, aptal bir gülüþ. Kendine getirebilmek için tokatlamak gerekiyor. Yine “Bir Yaz Gecesi Rüyasýnda” Piremus’un selam verip ölmesi. Tizbe, Piremus’un cesedi üzerinde sözde dövünürken sahte göðsünün patlamasýyla böðürmeye baþlamasý. Ýki sahne arasýnda, orman cini Peck ýþýðý bir oyun kiþisi gibi kullanarak dans eder, sahneye parende atarak girer ve parende atarak çýkar.

SDK – Burada oyunlardaki karakterler duruþlarýyla, bazen makyajlarý ya da küçük jestleriyle ön plana çýkýyor. Mesela ilk akla gelenler hangileri olabilir?
Özdemir Nutku – Ýlk akla gelenlerden biri Tizbe. Grotesk bir figür. Saçý sakalý çok belirgin olmasýna karþýn sarýþýn lüle lüle saçlarla ortaya çýkar. Abartýlý balon göðüsleri dövünürken patlar. Dövünüp aðlarken göðsü patladýðýnda böðürmeye baþlar. Ayrýca oyunun akýþý içinde iki sahne arasýndaki baðlantýlara da önem verdik. Sahne baðlantýlarýndan biri de “Beðendiðiniz Gibi” den Jacques’ýn Tiradý oldu. Ýnsan hayatýndan yedi perdeyi anlatýr. “Venedik Taciri”’nde Lancelot Gobo’nun efendisinde kaçmaya çalýþtýðý sahnede, yukarýdan sahneye bir çarþaf sarkýtmasý ve çarþafa tutunarak inmesi. Vicdan ile þeytanýn çatýþmasýný, vücut dilini ustalýkla kullanarak vermesi. “12. Gece”’de soytarý Feste’nin sürekli olarak sarýmsak yemesi. “Nefesi biberli kokardý” repliðine gönderme olarak soytarý Feste hoþuna gitmeyen bir mesele karþýsýnda önce sarýmsak yer ve nefesini hohlayarak Sýr Andrew ve Sýr Toby’nin suratýna doðru üfler. Tabi bu durumda Sýr Andrew ve Sýr Toby periþan olurlar. Burada Sýr Andrew tam bir “aptal þövalyesi” Batýda ona “halý þövalyesi” de denir. Hayatýnda hiç savaþa gitmemiþ. Hiç kýlýç çekmemiþ. Kýlýcýný çekmeye çalýþtýðýnda kýlýç bir türlü kýnýndan çýkmaz. Çünkü kýlýcýný hiç kullanmamýþtýr. “Bir Yaz Gecesi Rüyasý”nda Aslan karakteri kendisinden korkar. III.Richard’ýn küstah tavrý. Lady Ann’i baþtan çýkarma sahnesinde sergilediði baskýn tavýr. Zeki, çok zeki, aðzý çok iyi laf yapan karanlýk bir tip olarak karþýmýza çýkýyor. Þeytani bir çekiciliði var. Nerdeyse karizmatik. “Köpekler bile beni görse kokudan havlardý” diyen bir adam. Kocasýnýn cesedi henüz soðumamýþ olan Lady Ann’i baþtan çýkarmayý baþarýyor.Üstelik babasýný da öldürmüþ.

SDK – “Geceler ve Gündüzler” zengin bir oyun. Sadece Shakespeare’in oyunlarýndan seçilmiþ tablolarý deðil ayný zamanda danslarý ve müziðiyle de ön plana çýkýyor öyle deðil mi?
Özdemir Nutku – “Ýki Soylu Akraba”’da Tarantella’yý izleyebilirsiniz. Köylülerin Mayýs eðlenceleri için yaptýklarý dansý anlatýr. Macbeth’de üç cadýnýn sahnesi. O sahnede cadýlar dans eder. Sibel Erdenk Hoca bunu çok güzel uyarlayarak bu sahneyi dans diline çevirdi. Dediðim gibi sahneler arasýndaki baðlantýlarý da gözettik. Ýki sahne arasýnda, orman cini Peck’ýn dansýný koyduk. Sahneye giriþ çýkýþlarýný parende atmasýnýn yaný sýra þýpakat atarak bacaklarýný iki yana açarak oturmasý oyunu zenginleþtiren öðeler. Oyunun akýþý içinde, Onur Þirin’in bestelediði “Frengili Kazlar”’ý Ceyhun Tutal, “Nereye Gidersiniz Böyle” isimli parçayý Aslý Menaz ve Memetcan Diper de “Ey Sevgilim” isimli þarkýlarý seslendiriyorlar.

SDK – Bu oyun için bulduðunuz özel hareketler oldu mu?
Özdemir Nutku – “12. Gece” bölümünde sahneyi terk etmeden hemen önce, Sýr Andrew, Sýr Toby’nin sýrtýna atlar. Sýr Andrew’un ayaklarýna da soytarý Feste oturur. Ve sahnede böyle üçlü olarak yürürler ve dönerler. Bu çocuklarýn bulduðu ve oyuna koyduðumuz bir hareketti. Büyük alkýþ alan bu üçlü hareketi yapabilmek için oyuncular çok uzun süre çalýþtýlar.

SDK – Sahne seçimlerini hangi düþünceden yola çýkarak gerçekleþtirdiniz?
Özdemir Nutku – Sahnede oyuncularýn çizdiði kompozisyonlarýn niteliði, can verdikleri karakterlerin baþarýsý sahne seçimlerimde birinci derecede rol oynadý. Öðrencilerin sahne üzerinde güzel bir þekilde getirdikleri bölümleri oyunun içine katarken devamlýlýktan ziyade ortaya çýkan estetik haz ve tiyatro tadý önemsendi.

SDK – Oyuncularýn sahne üzerindeki çalýþmasýný deðerlendirebilir misiniz?
Özdemir Nutku – Ýçlerinde gayet güzel yorum yapanlar ve iþini çok ciddiye alanlar var ve bunlar çoðunlukta.

Hocanýn “Geceler ve Gündüzler” oyunun kitapçýðýnda yazdýðý gibi “Yaþamý ve insan iliþkilerini olaðanüstü bir duyarlýkla verebilen bir deha olan Shakespeare’in komedyalarýndan tragedyalarýna ve tarihsel oyunlarýna kadar bütün oyunlarý, oyunculuk açýsýndan üstün bir çaba, yetenek ve teknik gerektirir. Bu açýdan, her oyuncu adayýnýn, sonra da her oyuncunun kendi ustalýðýný denemesi için Shakespeare oynamasýnda büyük yarar vardýr

Oyunda ýþýk yerinde kullanýlarak, oyuna derinlik ve zenginlik katmýþ. Abdullah Uyan’ýn ýþýðý kullanýmdaki ustalýðý göz ardý edilemez. Oyuncular, halý þövalyesi Sýr Andrew’da Tevfik Þahin, III.Richard’da Ýbrahim Güngör, soytarý Feste, Piremus ve Lancelot Gobo’da Memetcan Diper, Sýr Toby’de Osman Murat Erten, Tizbe’de Onur Þirin, Aslan ve kahya Malvolio’da Elvan Demirez, orman cini Peck’de Sevi Yýlmaz, Macbeth’in üç cadýsý Burcu Olgun Altay, Ceren Bekdemir ve Iþýl Keskin dikkat çeken isimler olarak akýlda kalýyor.

Dekoru, kostümü, aksesuarlarý, makyajý, danslarý, müziði, afiþ tasarýmý, oyun kitapçýðý, oyunculuðu ve mükemmel ýþýk kullanýmýyla “Geceler ve Gündüzler” görülmesi gereken bir görsel þölene dönüþüyor.

Son söz büyük usta William Shakespeare’in. “Yeter ki Sonu Ýyi Bitsin”’de dediði gibi,

“Alkýþlarýnýz, aranýza alýp seyirci yapacak bizleri
Alkýþladýðýnýz için, bize katýlýp oyuncu yapacak sizleri;
O güzel elleriniz bizim olsun, alýn yüreklerimizi.”