..E-posta: Þifre:
ÝzEdebiyat'a Üye Ol
Sýkça Sorulanlar
Þifrenizi mi unuttunuz?..
Bilge kiþi her þeye þaþan kiþidir. -Andre Gide
þiir
öykü
roman
deneme
eleþtiri
inceleme
bilimsel
yazarlar
Anasayfa
Son Eklenenler
Forumlar
Üyelik
Yazar Katýlýmý
Yazar Kütüphaneleri



Þu Anda Ne Yazýyorsunuz?
Ýnternet ve Yazarlýk
Yazarlýk Kaynaklarý
Yazma Süreci
Ýlk Roman
Kitap Yayýnlatmak
Yeni Bir Dünya Düþlemek
Niçin Yazýyorum?
Yazarlar Hakkýnda Her Þey
Ben Bir Yazarým!
Þu An Ne Okuyorsunuz?
Tüm baþlýklar  


 


 

 




Arama Motoru

ÝzEdebiyat > Bilimsel > Dilbilim > Oðuz Düzgün




12 Haziran 2005
Türkçe'nin Âhengi - 1  
Türkçe'nin Seslerindeki Âhenk

Oðuz Düzgün


Türkçe doðanýn dilidir.Türkçe evrenden süzülmüþ bir "küçük evrendir" Kendisiyle bu açýdan soydaþ olan insana da yakýþan bir dildir Türkçe.Ýnsan da "Türkçe" de evrenden süzülmüþ düzenli sistemlerdir.


:DAFH:

Türkçe’mizde kullandýðýmýz pek çok kelime tabiat olaylarýnýn izlerini taþýmaktadýr.Sanki her bir sözcüðün kendini anlatan ayrý bir lisaný var dilimizde.Örneðin; “soðuk” kelimesini inceleyelim.”Soðuk” kelimesini oluþturan sesler, içerdikleri anlamý da pekiþtirecek þekilde soðuk sesler..Soðuk bir havada dýþarý çýktýðýmýzda duyacaðýmýz sesler, sanki bu soðuk kelimesinin içine saklanmýþ.Bu kelimeyi duyduðumuzda bir fýrtýnanýn uðultusunu duyar gibi oluruz.Soðuk kelimesindeki o, ð, u sesleri bir rüzgarýn uðultusunu andýrýr.Baþtaki “s” sesi yapraklarýn ve rüzgarýn sesini hatýrlatýr.Sondaki “k” sesi de gök gürlemesine bir gönderme gibidir.Ýþte bir kelimemizde pek çok tabiat olayý adeta resmedilmiþtir.Bir baþka kelimeyi ele alalým..Örneðin; Kýþ kelimesinde “ý”,”þ” sesleri adeta bir akýþý ifade eder.Yaðmur ve kar yaðýþýnda duyduðumuz sesler bu kelimede toplanmýþ gibidir.Sýcak kelimesi sesleri itibariyle de anlamý gibi sýcaklýðý ortaya koyar.Bir sobada odunlarýn yanýþýný hatýrlayalým.Önce ateþ yakýlýr.Bu esnada havanýn özelliðinden dolayý “s” sesi ortaya çýkar.Ardýndan “c”, “a”, “k” sesleri bir odunun yanarken çýkardýðý sesleri yansýtýr.
Yine Türkçe’mizde bazý soyut anlamlarý karþýlayan kelimelerde rastladýðýmýz ses yapýsý, duygulara tercüman olacak niteliktedir.Örneðin “korku” kelimesi duyulduðunda bile kalbe bir korku salar.Bu sözcüðün içindeki kalýn sesler ve “k” sesleri Türk’lerin korktuklarý tabiat olaylarýnýn ve diðer korkularýnýn seslerini içerirler.Kýlýnç sesleri, gök gürlemeleri, depremde çýkan gürültü gibi Türk insanýnýn hafýzasýna kazýnmýþ büyük felaketlerin bir hulasasý gibi olan bu kelime gerçekten manidardýr.Bu kelimenin ortasýndaki akýcý “r” sesi de yine Türk’lerin eskiden beri saygý duyduklarý suyun akýþýný hissettirir. “Sevgi” kelimesinin kökü olan “sev” kelimesi sevginin sýcaklýðýný ve akýcýlýðýný, inceliðini anlatýr.Buradaki “s” sesi akýcý bir sestir.Bu sevginin kalpten kalbe aktýðýna iþaret eder.Yine “e” sesi sevginin inceliðine iþaret eder.Sondaki dudaksý “v” sesi sevme fiilinin doðal bir sonucu olarak oluþacak öpme fiiline iþaret eder.”Sev” fiilini söyleyen kimsenin son mertebede dudaklarý yuvarlaklaþýr, öpme konumuna gelir.Annesini seven bir çocuk, çocuðunu seven bir anne ve eþini seven bir insan, sevgisini en son mertebede öperek ortaya koyar.”Öp-“ fiilinde de benzer bir güzellik vardýr.Bu fiili söyleyen bir kimsenin dudaklarý yuvarlaklaþýr ve o kimse zaten havaya bir öpücük yollar.Bu gibi ses özellikleri Türk’lerin duygusallýðýný ve sevgiye düþkünlüðünü gösteren birer örnektir.
Türkçe konuþan insanlarý dinleyen yabancýlar, bu dilin farklýlýðýný hissetmektedirler.Hatta çeþitli duygularý Türkçe ile ifade ettiðimizde dilimizi bilmeyen yabancý insanlar ne demek istediðimizi iyi kötü hissetmektedirler.Olumsuz, kötü sözler söylediðimizde kelimelerin tabii sesleri, tonlamalarý ve vurgularý anlama göre sertleþmektedir..Sevgi, mutluluk içeren sözler söylediðimizde de dilimizin kulaklarda hoþ bir sada býraktýðý bilinmektedir.Bunu anlamak için eski Türkçe yazýn ürünlerinden örnekler verelim:
“Bunça bitig bitigma Kül tigin atýsý yolug tigin bitidim.Yigirmi kün olurup bo taþka bo takma kop Yolýg tigin bitidim.”
Bu sözleri dinlediðimizde bir taþa bir demirle vurulduðunu hissederiz.Üstelik bu vuruþlarýn çok da sert olmadýðýný ince ve nazik vuruþlar olduðunu seslerin inceliðinden de anlarýz.Zaten bu sözlerde Yolýg Tigin’in taþlara yazýlarý kazýdýðý anlatýlmaktadýr.
“Anilki Tadýkýng çorung boz atýn binip tagdi”
Bu sözlerde ata binme olayýndan bahsedilmekte..Bu anlama uygun olarak da bu sözlerde atýn giderken çýkardýðý sesler bir musiki þeklinde duyulmaktadýr.
“Kül tiginig az erin irtirü ýtýmýz ulug süngüþ süngüþmüþ.Alp þalçý ak atýn binip tagmiþ kara Türgiþ bodunug anda ölürmiþ almýþ”
Bu cümlelerde de bir savaþýn anlatýldýðý anlaþýlmaktadýr.Kýlýç seslerini, at seslerini, bu sözlerde duyabiliriz.

Aþkýn sihirli þarkýsý yüzlerce dildedir.
Ýspanya neþesiyle bu akþam bu zildedir.
Yelpaze çevrilir gibi birden dönüþleri,
Ýþveyle devriliþ,açýlýþ,örtünüþleri

Bu mýsralar söz üstadýmýz Yahya Kemal’den alýntýdýr.Bu kýtayý dinlediðimizde kulaðýmýza þiirde ifade edilmek istenen anlama uygun seslerin (aliterasyon) dizilmiþ olduðunu görmekteyiz.Bu Türkçe’nin ses ve ek zenginliðinin verdiði müthiþ bir imkandýr.

Elbette Türkçe’mizde kullandýðýmýz her bir kelimede bu tarz ses özellikleri olmayabilir.Ancak bu kadar örnek bile Türkçe’nin güzelliðini göstermeye yeter de artar sanýrým.Fakat biz yine de birkaç örnek vererek konuya bir hatime çekmeyi uygun buluyoruz.Titremek kelimesi adeta söyleyenin aðzýný titretmektedir. “t” ve “r” seslerinin arka arkaya gelmesi titreyen bir nesneyi anýmsatmaktadýr.Aðlamak kelimesinin aslý yýðlamak, ýðlamak kelimeleridir.Bu yýð-, ýð- sesleri aðlayan, inleyen bir insanýn çýkarttýðý sesleri yansýtmaktadýr.Aksýrýk kelimesi de benzer bir yansýmayý içerir.Çirkin kelimesini incelediðimizde bu kelimenin iðrenç kelimesinde olduðu gibi dinleyende çirkin ve iðrenç çaðrýþýmlar yapacaðý muhakkaktýr.Güzel kelimesinde ise gerçekten güzel bir eda vardýr.Bu kelime bize gül kelimesini hatýrlatýr.Belki de Farsça’da “Gul” þeklinde telaffuz edilen bu çiçek ismi Türkçe’ye girdiðinde güzel kelimesinin etkisiyle güzelleþtirilmiþ olabilir.Ya da bu gul kelimesi gül- fiilinin etkisi altýnda da kalmýþ olabilir.Gül çiçeði hem gülen hem de güzel bir çiçektir.Belki de kendisine bu anlamlar yüklenen gül, bu özelliklerden dolayý, Müslümanlarca, gülmenin ve güzelliðin kaynaðý olarak kabul edilen Hz.Muhammed’i temsil etmeye layýk görülmüþtür.Yine bir baþka kelime olan “Karga” kelimesini duyduðumuzda, karganýn ötüþ sesini ve karalýðýný hissederiz.”Süpürge” kelimesinin kökü olan süpür- fiili süpürgenin süpürme esnasýnda çýkarttýðý sesi anýmsatmýyor mu? “Kürek” kelimesi de topraða sürten küreðin sesini süpürgede olduðu gibi yansýtmaktadýr. “Sürt-“ fiili bile bir yansýma içermektedir.Bu fiildeki sesler nesnelerin birbirine sürtünürken çýkardýklarý sesleri çaðrýþtýrmaktadýrlar.Ýþte bunlar ve benzeri binlerce kelime, dilimize ayrý bir ahenk katmaktadýr.Türkçe’yi konuþan insanlar sanki tabiatý dillendirmektedirler.Türk dili tabiatý yansýtan bir ayna gibi görünmektedir.Türkçe’yi konuþan bir insan, diðer dillere nazaran tabiatla daha iç içe bir dil kullanmaktadýr.Bu gün doða severlerimizin slogan ve pankartlarýnda doðayý yansýtmaktan uzak Ýngilizce’yi kullanmalarý ne üzücüdür.Hatta tüm dünyadaki doða severler yazýlý ve sözlü eylemlerinde, en düzenli dil olan ve doðanýn dili olarak adlandýrýlabilecek Türkçe’yi kullanmalýdýrlar.



Söyleyeceklerim var!

Bu yazýda yazanlara katýlýyor musunuz? Eklemek istediðiniz bir þey var mý? Katýlmadýðýnýz, beðenmediðiniz ya da düzeltilmesi gerekiyor diye düþündüðünüz bilgiler mi içeriyor?

Yazýlarý yorumlayabilmek için üye olmalýsýnýz. Neden mi? Ýnanýyoruz ki, yüreklerini ve düþüncelerini çekinmeden okurlarýna açan yazarlarýmýz, yazýlarý hakkýnda fikir yürütenlerle istediklerinde diyaloða geçebilmeliler.

Daha önceden kayýt olduysanýz, burayý týklayýn.


 


ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.

Yazarýn dilbilim kümesinde bulunan diðer yazýlarý...
Fince Türkçe Benzerliði
Ýbranice - Hintçe Kardeþliði
Türkçe'nin Þifresi - Türkçe'nin Üstünlüðü - 2
Adem ve Havva Dili
Eston Dili ve Türkçe
Esperanto ve Türkçe
Türkçe'mizin Ermenice'ye Etkileri
Türkçe'nin Þifresi - Türkçe'nin Üstünlüðü - 1
Türkçe'nin Yitik Kardeþi; Kýzýlderilice!
Sümer'e Farklý Bir Bakýþ

Yazarýn bilimsel ana kümesinde bulunan diðer yazýlarý...
Atomda Dna Var mý?
Tebbet Suresindeki Mucizeler
Çoklu Hücre Modeli
Ýslam Bilim Müzesi
Nasreddin Hoca Yazar Oldu
Hangi Tanrý?

Yazarýn diðer ana kümelerde yazmýþ olduðu yazýlar...
Sen Var Ya Sen! [Þiir]
Çakkýdý Çakkýdý [Þiir]
Bâlibilen Dilinde Þiir [Þiir]
Üç Boyutlu Þiir [Þiir]
Miraciye [Þiir]
Saðanak Sen Yaðýyor [Þiir]
Bülbüller Þehri Ýstanbul [Þiir]
Türkçe Hamile Beyanlara [Þiir]
Burasý Sessiz Biraz [Þiir]
New Orleans'lý Siyahi Kirpiklerin [Þiir]


Oðuz Düzgün kimdir?

Yazar edebiyatýn her alanýnda çalýþmalar yapýyor.

Etkilendiði Yazarlar:
Bütün yazarlardan az çok etkilendi. Zaten insanoðlunun özelliði deðil midir iletiþimde bulunduðu varlýklardan etkilenmek?


yazardan son gelenler

bu yazýnýn yer aldýðý
kütüphaneler


 




| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk

| Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi |

Custom & Premade Book Covers
Book Cover Zone
Premade Book Covers

ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim Yapým, 2024 | © Oðuz Düzgün, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr.
Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz.