Tüm pagan uygarlýklardaki kurban kesme adetlerini burada sýralamaya ve sözü uzatmaya gerek görmüyorum. Bu nedenle bir iki örnek daha vermek yeterli olacaktýr.

MISIR VE ÝSRAÝL
Eski Mýsýr'da kutsal Nil nehrine insan kurban edilmesi çok yaygýndý. Bunun yaný sýra hayvanlar da kurban edilir, kuzu veya oðlak kaný yapýlara ve çevreye sürülürdü. Sürülen bu kan, tanrý hakký sayýlýrdý. Benzer uygulama Yahudilerde de görülür.

Mýsýr firavunu Yahudilerin kurban kesmesine izin vermeyince Musa kurbanýn gece gizlice kesilmesini, ve kurban kanýnýn evlerin kapýlarýna sürülmesini emreder. (Tevrat Çýkýþ: 7) Kapýsýna kan sürülen ev tanrýsal gazaptan korunmuþ olur. Evlerin kapýlarýnda kan olmayan Mýsýrlýlar tanrýsal cezaya uðrarken Yahudiler cezadan korunur ve o gün bayram olarak kutlanýr:

"Bulunduðunuz evlerin üzerindeki kan sizin için belirti olacak. Kaný görünce üzerinizden geçeceðim. Mýsýr'ý cezalandýrýrken yok edici size hiçbir zarar vermeyecek. O gün sizin için anma günü olacak. O günü RAB'bin bayramý olarak kutlayacaksýnýz. Gelecek kuþaklarýnýz boyunca sürekli bir kural olarak bu günü kutlayacaksýnýz." (Tevrat, Çýkýþ 12: 13-14)

O gece Mýsýr'daki gerek insan, gerek hayvan tüm "ilk doðmuþ olan" canlýlar tanrýsal gazap ile öldürülür:

"Gece yarýsý RAB tahtýnda oturan Firavun'un ilk çocuðundan zindandaki tutsaðýn ilk çocuðuna kadar Mýsýr'daki bütün insanlarýn ve hayvanlarýn ilk doðanlarýný öldürdü. O gece Firavun ile görevlileri ve bütün Mýsýrlýlar uyandý. Büyük feryat koptu. Çünkü ölüsü olmayan ev yoktu." (Tevrat, Çýkýþ 12: 29-30)

Kurban kanýnýn yeni alýnan taþýtlara, otomobillere, yapýlara, evlere, insanlarýn, çocuklarýn ve siyasi liderlerin alýnlarýna sürülmesi, toplu konut, fabrika ve tesis açýlýþlarýnda kurban kesilmesi günümüzde her fýrsatta uygulanan moda bir gösteri olarak hala devam etmektedir.

ÝLK HRÝSTÝYANLARIN KURBANA BAKIÞI
Yahudi asýllý bir din adamý olmasýna raðmen kurban kesmenin yanlýþlýðýný ve bunun pagan bir uygulama olduðunu Hristiyan önderlerden ilk Pavlus fark eder. Pavlus kesilen kurbanlarýn aslýnda Tanrýya deðil cinlere sunulduðu, kurban etinin yenmemesini ve kan dökmekten kaçýnýlmasý gerektiðini belirtir:

"Putlara sunulan kurbanlarýn etinden, kandan, boðularak öldürülen hayvanlarýn etinden ve cinsel ahlaksýzlýktan sakýnmalýsýnýz. (...) Dediðim þu: putperestler kurbanlarýný Tanrý'ya deðil, cinlere sunuyorlar. Cinlerle paydaþ olmanýzý istemem. (....) Ama biri size, «Bu kurban etidir» derse, hem bunu söyleyen için, hem de vicdan huzuru için yemeyin." (Ýncil, Elçilerin Ýþleri 15:29; 1. Korintoslular 10:20, 28 )

Ýsa kurban yerine merhamet ve sevginin çok daha önemli olduðuna vurgu yapar:

"Gidin de, `Ben kurban deðil, merhamet isterim' sözünün anlamýný öðrenin. (...) Ýnsanýn Tanrý'yý bütün yüreðiyle, bütün anlayýþýyla ve bütün gücüyle sevmesi, komþusunu da kendi gibi sevmesi, tüm yakýlmalýk adaklardan ve sunulan kurbanlardan daha önemlidir.» (Matta 9:13; Markos 12:33)

Pavlus, Yahudi Kurban Bayramý sýrasýnda Ýsa'nýn haç üzerinde "kurban kuzusu" olarak öldürülmesiyle bundan böyle kurban kesmeye gerek kalmadýðýna dikkat çeker. Þeriata göre kurban kesmek insanlarý kurtarmayacaktýr. Ölümüyle Ýsa tüm insanlýk için geçerli bir kurban kuzusu olmuþtur:

"Þeriatta gelecekteki iyi þeylerin aslý yoktur, sadece gölgesi vardýr. Bu nedenle þeriat, her yýl sürekli ayný kurbanlarý sunarak Tanrý'ya yaklaþanlarý asla yetkinliðe erdiremez. Eðer erdirebilseydi, kurban sunmaya son verilmez miydi? Çünkü tapýnanlar bir kez günahlarýndan arýndýktan sonra onlarda artýk günah duygusu kalmazdý. Ama o kurbanlar insanlara yýldan yýla günahlarýný anýmsatýyor. Çünkü boðalarýn ve erkeçlerin kaný günahlarý ortadan kaldýramaz. Bu nedenle, Ýsa'nýn aracýlýðýyla Tanrý'ya sürekli övgü kurbanlarý, yani, O'nun adýný açýkça anan dudaklarýn meyvesini sunalým. Ýyilik yapmayý ve sizde olaný baþkalarýyla paylaþmayý unutmayýn. Çünkü Tanrý bu tür kurbanlardan hoþnut olur. (...) Ýsa günahlarýmýzý ve yalnýz bizim günahlarýmýzý deðil, bütün dünyanýn günahlarýný da baðýþlatan kurbandýr." (Ýbranilere 10: 1-4, 15, 16; 1Yuhanna 2:2)

ÝSLAMÝYETTE KURBAN
Diyanet Ýþleri Kuran çevirisinde putperest Araplarýn Kabe’nin etrafýna diktikleri taþlar üzerinde kurban kestikleri, kesilen kurbanlarýn kanlarýný bu taþlar üzerine serptikleri, etlerin bunlar üzerine konulduðu belirtilir. Bu uygulama az çok deðiþtirilerek, kurban kesme bir ibadet þekli olarak Ýslam'da da devam etmiþtir:

"Artýk namaz kýl Rabbine ve kurban kes sen." (Kevser Suresi, 2)

Prof. Süleyman Ateþ, Kuran çevirisinde, ilk kurban kesmenin Habil ile Kabil'in kýz kardeþleriyle evlenmesi sýrasýnda ortaya çýkan sorundan kaynaklandýðý yorumunda bulunur:

"Hâbil ve Kâbil, Hz. Âdem'in oðullarý idi. Rivâyete göre Âdem, onlardan her birine, öteki erkek kardeþiyle ikiz doðan kýzkardeþiyle evlenmesini emretmiþti. O zaman insan yeni türediði için bu tür evlenme zorunlu idi. Kâbil, daha güzel olan kendi ikizini Hâbil'e vermek istemedi. Âdem de bunlara, birer kurban sunmalarýný, gökten gelecek bir ateþ, hangisinin kurbanýný yakarsa onun haklý olacaðýný söyledi. Böyle yaptýlar. Gökten inen âteþ, Hâbil'in kurbanýný yakýnca, Hâbil'in haklý olduðu ortaya çýktý.. Âyetlerin, bu öyküye iþâret ettiðini söyleyenler yanýnda, bu iki kiþinin, iki Ýsrâîl oðlu olduðunu söyleyenler de vardýr. Hasan Basrî de bu görüþtedir. Kur'ân, kýzkardeþle evlenme öyküsünden söz etmez." (Kuraný Kerim'in Yüce Meali, Prof. Süleyman Ateþ, 70 no.lu dipnot).

Bir çok hadiste de kurban kesmenin faydalarý ve sevaplarý anlatýlýr:

"Kurbanlarýnýz semiz olsun. Onlar Sýratta bineklerinizdir." [Zâdül mukvin]
"Kurbanýn derisindeki her tüy sayýsýnca size sevab vardýr. Kanýnýn her damlasý kadar mükâfat vardýr. O sizin terazinize konacaktýr. Müjdeler olsun." [Ýbni Mace]
"Kurbanlarýnýzý gönül hoþluðuyla kesin! Çünkü hiçbir Müslüman yoktur ki, kurbanýný kýbleye döndürüp kessin de, bunun kaný, boynuzu, yünü, her þeyi kýyamette kendi terazisine konan sevabý olmasýn." [Deylemi]
"Kurban bayramýnda yapýlan amellerden Allahü teâlâ katýnda kurban kesmekten daha kýymetlisi yoktur. Daha kaný yere düþmeden Allahü teâlâ, onu muhafaza eder. Onunla nefsinizi temize çýkarýn, onu seve seve kesin!" [Tirmizi]
"Kesilen kurban, Kýyamette, etiyle, kanýyla yetmiþ kat büyüyerek teraziye konur." [Ýsfehani]

SONUÇ
Eskiçað putperest uygarlýklara genel olarak bakýldýðýnda kurbanýn ilkel, köleci ve feodal toplumlardan çýktýðý ve putperest bir gelenek olduðu açýkça anlaþýlmaktadýr. Kanlý kurbanlar, insan ve hayvan kesimi, bedeni keserek kan akýtma gibi çeþitli biçimlerde yapýla gelmiþtir. Kansýz kurbanlar ise, çeþitli yiyecek ve içecek maddelerinin adak (sunu) olarak verilmesidir.

Hindu inancýnda kuraklýk ve ekonomik sorunlar nedeniyle kurban sonradan kaldýrýlmýþ, hayvanlar kutsal kabul edilmiþtir. Hristiyanlýk, Yahudi þeriatýnýn törensel geleneklerini iptal ederken kurbaný da yasaklamýþtýr. Yahudilikte de kurban kesme ibadeti 70 yýlýnda Yeruþalim'in Roma ordularýnca iþgali ve Tapýnak'ýn (Süleyman Mabedi) yakýlýp yýkýlmasýyla son bulmuþtur. Bu tarihten sonra Yahudiler kurban kesmekten vazgeçerek, onun yerine Tevrat okumasýna geçmiþlerdir. Ancak, mabet yeniden inþa edilirse bu adetin tekrar hortlamasý beklenebilir!

Psikanaliz kurban kesmeyi insandaki "öldürme" ve "kan akýtma" içgüdüsünün yüceltilmesi (süblimasyon) olarak görür. Kurban kesmekle insan bu "kan dökme" arzusunu tatmin etmiþ olur. Bu arzu veya içgüdü bu þekilde tatmin ve telafi edilemediði takdirde insanýn herhalde daha çok kan dökmesi kuvvetle muhtemel olsa gerek !

Kuþkusuz benim burada hiç kimseye hayvan sevgisi veya hayvan haklarý dersi vermek gibi bir niyetim yok. Ýkibin yýl önce söylenmiþ "ben kurban deðil, merhamet isterim" sözünün ne anlama geldiðini birilerinin hala öðrenemediði açýktýr. Tabi ki bu kibir ve kendini beðenmiþlikle asla öðrenemeyecekleri de aþikardýr.

XXI yüzyýlýn ilk on yýlýný geride býraktýðýmýz bu bilim ve teknoloji çaðýnda -utanarak söylüyorum- kurban kesme, Þeytan taþlama, recm gibi bir çok ilkel ve pagan adetin kaybolmaya yüz tutmasý gerekirken, bunlarýn hala büyük bir þevk ve keyifle sürdürülüyor olmasý düþündürücüdür. Yine de -hangi gerekçeyle olursa olsun- kurban keserek kan dökmenin Alevilik, Mevlevilik gibi inançlarda þart koþulmamasý, Yahudilik, Hinduizm ve Hristiyanlýk'ta olmayýþý umut verici bir geliþme ve evrim olarak görülebilir.



Kaynakça: Söz konusu inceleme "Altan ARMUTAK, Ýstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Morfoloji Anabilim Dalý / Veteriner Hekimliði Tarihi ve Deontoloji Bilim Dalý (Popüler Tarih web sitesi: http://www.populertarih.com/eski-cag-uygarliklarinda-kurban-edilen-hayvanlar-uzerine-bir-inceleme/Ýsmail Akkaya'nýn derlemesi)" nden ve çeþitli ansiklopedik ve dinsel kaynaklardan faydalanýlarak hazýrlanmýþ ve derlenmiþtir.