O, olmayýnca ben de kitaplara sarýyorum. Elime geçen her kitabý deðil elbette. Bazen tavsiye üzerine, bazen mezatlardan; oradan, buradan satýn aldýðým kitaplarla vakit geçiriyorum…

Hangi zamanlar kitaplarla vakit geçiriyorum? El cevap: Her zaman! Çünkü kitaplarý seviyorum. Ne yazýk ki bunca sevgiye karþýlýk çok azýný okuyabiliyorum. Bu arada “O” benim için çok önemli biri! O varken kitaplarla deðil, kitap niyetine onu okuduðumdan, sadece onun yokluðunda normal kitaplarý inceliyorum. O’nun yokluðu benim için büyük bir eksiklik olsa da dostlarýnýn varlýðý ve samimi arkadaþlarýnýn çevresinde olmasý içimi rahatlattýðýndan rahat davranýyorum… Zaten o da yokluðuma alýþtý, pek bir þey hissetmiyor artýk.

Her ne ise…Okuduðunuz bu denemenin konusu bir kitapla ilgili…

***
Her ne kadar Leo Malet gibi bir Fransýz ustaya sahip olsa da kara roman, kara mizah daha ziyade Amerika’yla özdeþleþmiþ türler arasýnda yer alýr. Kara roman; klasik polisiyenin tersine, suçu istisnai bir hal olmaktan çýkarýp, toplumun geneline yayýlmýþ bir karabasan olarak ele alýr.

Yani, herkes ya suç iþlediði ya suça iþtirak ettiði, göz yumduðu ya da sadece görmezden geldiði için suçludur. Bu katastrofobik dünyaya bir de adaleti gerçekleþtirmesi gereken tüm kurum ve kiþilerin de boðazlarýna kadar suça bulaþtýðý (yer yer suçun baþý olduðu) eklenince tür, adýný hak eden bir karanlýða kavuþur. Malet’in kara romanlarý dedektifsiz polisiyelerdir ve sözde dahi olsa herhangi bir adalet umudu da yoktur. En önemli kara roman yazarlarýndan Raymond Chandler ise klasik polisiyenin özel dedektifini muhafaza eder; ama onu tanýnmayacak denli deðiþtiriverir.


Chandler’ýn ünlü dedektifi Philip Marlowe, yakýþýklý, ironik, hafiften duygusal, ahlak anlayýþýný henüz yitirmemiþ yalnýz bir kurttur. Marlowe Hercule Poirot gibi oturduðu yerden “gri hücrelerini” çalýþtýrarak olaylarý çözmez. Zaten cesetler de Marlowe’a Poirot’ya olduðu gibi sakin ve stilize bir biçimde sunulmaz; hiç umulmadýk bir anda karþýsýna çýkar. Chandler’ýn romanlarýnda suç, bir anafor misali Marlowe’u içine çeker. Baþta ufak bir hýrsýzlýk gibi görünen olay giderek dallanýr budaklanýr ve cinayete dönüþür. Suç asla tek bir kiþiye yýkýlamayacak kadar karmaþýktýr ve bu yüzden de olay çözüldüðünde herkes ortaya çýkan utançtan payýný alýr…

Suç duraðan deðildir

Elimdeki bu kitap “+1 Kitap” yayýnlarýndan Ahmet Ümit’in editörlüðünde çevrilmiþ. Yüksek Pencere isimli bu kitaba göz gezdirince kahramanýmýz Marlowe’un “günlük 25 dolar artý masraflar” karþýlýðý aldýðý bir sýradan bir hýrsýzlýk olayýna benziyordu. Ancak öyle deðil imiþ… Antika deðerinde, altýn bir ABD parasý koleksiyonerin dul karýsýnýn kasasýndan çalýnýr. Marlowe’un görevi ise bu parayý bulmak. Fakat suç duraðan deðildir ve Marlowe hareket ettikçe o da hareket ederek büyür de büyür! Taa ki olayýn ucu bir cinayete çýkar. Altýn para il baþta salt bir nesneyken giderek ABD’nin altýn yýllarýnýn, bir ailenin zenginliðinin ve sýrlarýnýn metaforu haline gelir. Bu, Yüksek Pencere’yi, bir solukta okunup hýzla unutulacak bir polisiye roman olmaktan çýkarýr ve gerçek edebiyatýn alamet-i farikasý olan bir yapýya kavuþturur. Sonuçta ortaya çýkan gerçek öyle hazin, öyle hazindir ki Marlowe’un patronu dahil kimsenin sevinecek hali kalmaz.

Marlowe, Mike Hammer gibi tacizkâr, her an silaha davranmaya hazýr bir ihlalci deðildir; gerektiðinde sert oynamayý bilir; ama onun asýl silahý alaycýlýðýdýr ve insan davranýþlarýna olan önyargýsýz dikkatidir. Önce bir kuram oluþturup sonra da gerçekleri ona uydurmaya kalkmaz; kendini olaylarýn akýþýna býrakarak çözüme ulaþýr. Bu akýþa býrakma sayesinde toplumda yer alan tüm kesimler romanda bir geçit töreni yapýyorlar. Evet, “Yüksek Pencere”de malikanelerden ikinci sýnýf gece kulüplerine, polis memurlarýndan kendi halindeki sekreterlere yýðýnla deðiþik insan olaya orasýndan, burasýndan, þurasýndan mutlak surette dahil olur. Marlowe’da gözlemlerini büyük büyük laflarla, afili tespitlerle yapmaz elbette. Hem romanýn hem de Marlowe’un dili yalýn ve yargýdan uzaktýr! Roman birinci tekil þahsýn dilinden yazýldýðý için dedektifimiz, adaletin yerini bulmasýný saðlayan bir dehadan çok kendi halinde bir insan þeklinde görünür.

Yüksek Pencere kitabý, Humphrey Bogart’tan Robert Mitchum’a birçok ünlünün beyazperdede can verdiði ünlü dedektif Philip Marlowe’la; polisiyenin dahi çocuklarýndan Chandler’la ve polisiyenin en karanlýk türü olan kara romanla tanýþmak ya da tanýþýklýðý ilerletmek isteyenlerin okumasý gereken bir kitap diye düþünüyorum…

Artýk okur musunuz? Sabaha mý býrakýrsýnýz siz karar verin.

Þimdiden iyi okumalar diliyorum herkese.