Sevgilinin Yitiriliþiyle Adaletsizliðe Baþkaldýrmak
Sinemanýn terk edemediði, seyircinin de en çok etkilendiði filmlerin temalarýndan biri birbirini tutkuyla seven sevgililerin etraflarýnda olup biten haklýsýzlýklara, yýkýmlara, tecavüzlere, öldürmelere, gasplara, kundaklamalara, baskýlara akla gelebilecek bütün sosyal adaletsizliklere karþý olan duyarsýzlýklarýdýr. Sevgililer, kendi dünyalarýnda yaþar, kendileri dýþýnda gözleri kimseyi görmez, olup biten her þeyden uzak dururlar. Sadece aþklarýný yaþarlar. Aþkýn sarhoþluðuyla kendilerini yitirirler. Tek dertleri evlenmek ve aile sahibi olup, beraber yaþlanmaktýr. Hayat bu ya hiçbir þey sonsuza dek mutlu devam etmez. Mutluluðu ve birbirlerini kaybetmenin korkusunu içlerinde hep taþýyan sevgililer, gün gelir bu korkularýyla yüzleþirler. Çeteler, iþgalciler diðer adýyla yýkýmýn ve sosyal adaletsizliðin mimarlarý gelip, kadýna tecavüz ederek, hunharca öldürmeleriyle korkulan olur. Sevgilisi öldürülen erkek, þimdiye kadar yaþanan bütün kötülüklere pasif, sessizken sevgilisinin öldürülmesiyle kötülüðe karþý amansýz bir mücadeleyle girer. Böylece hayal dünyamýzý zorlayan, duygularýmýzla acýmasýzla dans eden senaryolar türer.



Bu tema hem sevginin gücünü hem de sevgi adýna yapýlan fedakârlýðý göstermenin en güzel örneði olarak görülür. Hayranlýk uyandýran ve ah keþke benim aþkým da böyle olmalý özentisini oluþturan bu temadan etkilenememek mümkün mü? O zaman gelin sevginin destanlaþan gücünü ve sevginin intikam alma düþüncesinin adalete nasýl dönüþtüðünü görelim.


Yukarýdaki temayý en iyi yansýtan filmlerden biri yönetmenliðini Alex Proyas, senaryosunu David J. Schow, James O'barr yazdýðý, baþrolleri Brandon Lee oynadýðý Karga filmidir.



Karga, kaosun getirdiði yýkýmý, þiddeti, acýmasýzlýðý, haksýzlýðý, yokluðu, ölümü zihinlere kazýmak ve somut hale getirmek için karanlýðý gündüze çeviren alevler ve kapkara dumanlarla perdeyi açýyor.



Kanunlarýn uygulanmadýðý, çetelerin sokaklarý istila ettiði, insanlarýn korkudan sokaklara çýkamadýðý; polisin hýrsýzlara, kundakçýlara, katillere göz yumduðu, onca olaylara ve ölümlere raðmen deliller bulamadýðý bir þehir düþünün. Böyle bir yerde yaþanmaz dediðiniz duyar gibiyim. Karga, bize böyle bir þehrin manzarasýný verirken, insanlarýn yaþadýklarýný görmemiz için kapýyý aralýyor. Kapý aralarken korkunun nefesini hissediyoruz. Ýrkiliyoruz. Öyle ki ürkek bir ruh hali bizi kuþatýyor. Sanki Eric ve Shelly baþýna gelenler bizim de baþýmýza her an gelebilir korkusu bizi sarýyor. Gözlerimiz fal taþý gibi açýlmýþken Alex Proyas�ýn, çete üyelerinin iðrenç gülüþlerini, itici tiplerini gerçekçi sunuþu filme kilitlenmemize yetiyor da artýyor.



Ýðrençliðin bütün çirkinliðiyle sergilendiði, mutlu bir çifte yapýlanlarýn karþýlýksýz kalmamalý düþüncesi, yapýlanlara isyan eden ruhumuz bir an önce bu canilerin cezasýný en adi þekilde ödetilmeli sesiyle çalkanýrken, yönetmenin intikam planýný üzerine düþüncelerle boðuþurken, karganýn karanlýðý yaran görüntüsü ve ürkütücü sesi zihnimizi yavaþ yavaþ berraklaþmasýný saðlýyor.



Ýnsanlýk tarihinde karganýn sevilir bir tarafý yoktur. Karga görüntüsüyle, sesiyle insanlara itici gelen bir varlýktýr. Leþ yemesi, tarlalara zarar vermesi gibi özelliklerden dolayý sevilmezler. Alex Proyas, sevilmeyen ve itici kargaya, hem filminin ismini veriyor, hem de filmde çok önemli bir misyon yüklemektedir. Filmde karga, bir rehber ve adalet saðlayýcý görevindedir. Haksýzlýða ve kötülüðe karþý, adalet ve iyiliðe can verendir.



Karga, filmde kara rengine raðmen adaletin ak yüzüdür. Polisin yerine getiremediði kanunlarý, Eric�e can vererek adaleti ete kemiðe büründürmektedir. Tek amaç, haksýz yere öldürülen Shelly ve Eric intikamýný almaktýr. Ancak Eric, ölümün rengini taþýr. Rengi soluktur. Siyah beyaz tek ve ana renkleri üzerinde taþýr. Dolaysýyla tanýmsýzdýr ve bilinmeyen bir gizeme sahiptir. Böylece adaletin ve kanun renginin olmadýðýný, adalete ve kanunlara belli bir þekil, taným kullanýlamayacaðýný göstermesi Karga figürü kadar önemli bir vurgudur.



Ýntikamýn ayak izleri takip ederken, Eric bizi ilginç ve karýþýk bir manzarayla karþý karþýya býrakýyor. Þaþýyoruz. Neler oluyor demekten kendimizi anlamýyoruz? Ters giden bir durumla karþý karþýyayýz. Böyle þey olmaz dedirten Eric�in sevgilisi öldüren T-Bird ve çetesinin peþinde giderken, kötü, çeteye hizmet eden, hatta çeteye emir verenlere karýþmamasýdýr. Afallýyoruz. Eric, neden böyle bir ayrým yaptý diye düþünürken, Eric�in adaletin etten kemikten görüntüsü soru iþaretlerimizi gideriyor. Karga, kanunlarýn kime iþlediðini ve kimlere iþlemediðini göstermeye çalýþýyor. Kanunlarýn çoðu kere piyonlarla uðraþtýðýný, piyonlarý ortadan kaldýrdýðýný ama piyonlarý öne süren asýl suçlulara dokunulmadýðýný anlatma yolunu bir metafora yüklediðini görmemiz zor olmuyor.



Göze göz, diþe diþ felsefesi Karga�da kendisini çok güzel yansýtmaktadýr. Eric, çetenin üyelerini kendi silahlarýyla ortadan kaldýrmasý filmin ilginç yönlerinden biridir. Býçak Kullananýn býçakla, silah kullanýn silahla, morfinin kullananýn morfin iðnesiyle öldürülmeleri; kundaklama yapanýn havaya uçurulmasý, göz oymasý seven kadýnýn gözlerinden olmasý gibi ölüm biçimleri farklý bir anlam yüklenmiþtir. Herkesin kendi kötülüðüyle boðulacaðý bize anlatmaya çalýþan Karga, bunu da silahlarý tersine çevirerek yapýyor. En dikkat çeken ölüm ise, Top Dollar�ýn olsa gerektir. Yaþadýðý sürece yaptýðý bütün kötülüklere ve insanlara yaþattýðý bütün acýlar Shelly þahsýndan yaþarak ölmesinden daha ne acý olabilir ki.



Karga, çetelerin baþýboþ hareket ettikleri gibi görünse de aslýnda öyle olmadýðýný arka planda Top Dollar�ýn varlýðýný ön plana çýkararak göstermektedir. Bir lider, merhametten yoksun acýmaz kimliðini Top Dollar�da fazlasýyla görüyoruz. Kötülüðün; kurnazlýðýný, komploculuðunu, zalimliðini, adaletsizliðini, yok ediciliði gibi bütün özellikleri taþýyan Top Dollar Eric�in sýrrýný çözmesi ve karþýlýk vermesi gecikmeyecektir.



Eric, ölümsüzlük sýrrýnýn kargadan kaynaklýðýnýn fark edilmesi, kargayý hedef haline getirir. Karganýn yaralanmasý üzerine Eric, ölümsüzlükten ölümlüye döner. Ancak sonrasýnda karganýn dirilmesiyle, Eric�te eski haline döner. Bu sahneyi iyi okumak gerekir. Kanunlarý, devleti ve adaleti temsil eden karga ve Eric bazen adaletin, kanunlarýn kaybetme noktasýna geldiðini, kötülüðe karþý yenilmek üzere olsa da her koþulda kendini toplayýp, tekrar düzeni saðlayacaðý metaforu kötülüðün üstün gibi görünse de muhakkak kaybedeceði vurgusu sinemanýn dilinde tekrar karþýmýza çýkmasý þaþýrtýcý bir durum deðildir.



Filmin, Eric zihninde canlanan olaylarla geri dönük sahneler, insanýn geçmiþinden baðýmsýz olmadýðýný, insanýn geçmiþiyle bugünü yaþayabildiðini, geçmiþin bugünü belirlediði sonucuna rahatlýkla varýlabilir. Ayrýca geçmiþin insanýn bugünü diri tuttuðunu, motivasyon yönünü de unutmamak gerekecektir. Geçmiþin acýlar ve mutluluklarý bugünü tanýmlama ve anlamlandýrma konusunda önemli bir rolle sahiptir. Eric için ise geçmiþ bugünün intikam duygusunu kamçýlamasýdýr.



Karga�nýn en belirgin kurgusal hatasý, sürekli soygun yapan, insan öldüren çete üyelerinin para sýkýntýsý çekmesi ve çaldýklarýný rehinciye býrakmalarýdýr. Hâlbuki çete þehre korku salarak, istediði her þeyi elde edebilmektedir. Sanýrým niþan yüzüðünün ön plana çýkarmak adýna yapýlmýþ. Eric, durumuna vurgu pekiþmesi de denilebilir.



Karga: klasik bir aksiyon, macera filmi ya da aþk üzerine kurulu bir senaryoya deðildir. Ýzlerken öyle görünse de dikkatli bir izleyici içerdiði metaforlarý farkýna varacaktýr. Bu da Karga filmini farklý bir yere taþýmaktadýr. Sýradan bir aksiyon filmi olmaktan çýkarýyor. Tabii içerdiði birçok yenilik kendisinden sonra gelecek filmlerin önünü açacaktýr.



Müziklerinde filmin temposuna renk ve canlýlýk kattýðýný, Kargayý karga yapan en önemli parça olduðunu belirtmek gerekir. Þayet müzikler bu kadar baþarýlý olmasaydý, Karga bu kadar kulaða, göze hitap edemeyebilirdi.



Osman Tatlý
suskunsinemayazilari@hotmail.com
www.sinemaelestirisi.com
www.suskunsinemayazilari.com



Tür : Aksiyon / Fantastik / Gerilim

Süre : 101 dakika

Giþe Hasýlatý : 94 milyon $

Yönetmen : Alex Proyas

Yapýmcý : Edward R. Pressman, Jeff Most

Görüntü Yönetmeni : Dariusz Wolski

Müzik : Graeme Revell

Senaryo : David J. Schow, John Shirley ve James O�Barr (kitap)

Oyuncular

Eric Draven (Brandon Lee)
Shelly Webster (Sofia Shinas)
Sarah (Rochelle Davis)
Officer Albrecht (Ernie Hudson)
Top Dollar (Michael Wincott)
Grange (Tony Todd)
T-Bird (David Patrick Kelly)
Skank (Angel David)
Tin Tin (Laurence Mason)
Funboy (Michael Massey)
Myca (Bai Ling)
Darla (Anna Thomson)
Gideon (Jon Polito)