YUNNAK,DEÐÝRMEN,KÖMBE

“Þimdi Gölyeri,Kuruhüyük kaldý mý?” demiþtim bir yazýmda.Kalmadý.Köyün etrafýndaki tüm çayýrlar kurudu,boz toprak oldu.Ýçinde küçük bir çay akan,kaynak suyunun çýktýðý pýnar bulunan Gölyeri ile ilgili anlatacaklarým var da ondan söze böyle girdim.


Gölyeri,bizim köyle Tataryeðenaða köyü arasýnda bir çayýrlýk.Diðer çayýrlýklardan farký içindeki çay ve pýnar.Rahmetli babam sert görünüþlü bir adamdý.Yanýnda býrakýn arkadaþça konuþmayý, ayaðýmýzý uzatýp oturamazdýk bile.Mahallenin çocuklarýný “Hasan emminiz geliyor!” diye korkuturdu anneleri.Dövmediði,sövmediði halde bakýþlarýndan korktuðumuz bu adam yaþlýlýðýnda da her þeye aðlayacak kadar duygusallaþmýþtý.


Babam,1950’li yýllarýn sonunda Ankara’da mide ameliyatý olmuþtu.Sonradan “Yanlýþ yapmýþlar,midemin çoðunu almýþlar.” diye yakýndýðý bu ameliyattan geliþini hayal meyal hatýrlarým.Eli midesinde,solgun bir yüzle bir akþam eve geldiðinde bizler evin bir köþesine büzülmüþ,üzüntümüzü bile belli edememiþtik.Annemin aðladýðýný biliyorum.


Köylümün hitap þekliyle Hasan Çavuþ,yani babam, bundan sonra köyün tulumbalardan çýkan sert,kumlu suyunu hiç içmedi.Biz iki kardeþ ona uzun süre Gölyeri’ndeki pýnardan su taþýdýk.Eþeðe heybeyi atar,testileri heybenin iki gözüne yerleþtirir getirirdik suyu.Kaynaðýndan pýrýl pýrýl büngüldeyen bu suyu tasla testilere doldururduk.Babamdan baþka kimse içmezdi o suyu.Zahmetli de olsa bu su getirme iþinin zevkli yanlarý da vardý.


Köyde o zamanlar elektrik yok.Doðal olarak çamaþýr makinesinin adý bile bilinmez.Peki nerede yýkanacak kirlenenler?Haydi ufak tefek günlük kirlenenleri evde leðende yýkadýn,kilimi palazý,yorgan yatak yüzü ne olacak? Bunun için de özellikle yaz sonlarýnda yunnaða gidilir. Þimdiki gençler “Yunnak da neymiþ ?” diye düþünebilirler.Ýþte bu saydýklarýmýn yýkanmasý olayýdýr yunnak.Ben Gölyeri’ne gittiðimizi hatýrlýyorum.Genellikle traktörle gidilirdi;ama olmayýnca eþeklerle gidildiðini de biliyorum.Çayýrýn ortasýndaki küçük çayýn yanýna ateþ yakýlýr.Üzerine kara kazanlar kurulur.Isýnan suyla getirilen kirliler yýkanýr.Sonra tokaçlanýp çayýn suyu ile durulanýr.Yýkananlar akþama dek kurumasý için çayýrýn üzerine serilir.Biz çocuklara gelince:

"Billur gibidir kaynaðýnda su
Koþarýz bir çaput topun peþinden
Ne de tatlý gelir
Yorulunca
Çökelekli dürüm
Ve de bir tas pýnar suyu
Çalýþan analar,bacýlar olur
Yorulan biz"

Akþam,yýkananlar kuruyunca eve dönülür.Analarýn iþi bitmez.Herifin,çocuklarýn karný acýkmýþtýr,sýcak aþ gerekir.


……..

Ekinler,temmuz sonlarýnda biçilir.Buðdayýn iyisi elenir,temizlenir,yeygilik için ayrýlýr.Un ya da bulgur yapýlacaktýr kýþ için.Deðirmen yoktu köyümüzde.En yakýn deðirmen Kýzýlaðýl köyündeydi,þosenin kenarýnda.Traktörle giderdik deðirmene.Bir kez eþeklere çuvallarý atarak da gittiðimizi hatýrlýyorum.Aðabeyim giderken de gelirken de altý kilelik (yaklaþýk iki üz kilo) çuvallarý sýrtlar atardý vagonete.Deðirmene varýnca her þey hazýr mý? Sýra bekleyeceksin. Arkadaþým M.Ali Deveci ile bir gece Kýzýlaðýl’da onun akrabalarýnda kaldýðýmýzý hatýrlýyorum. Büyüklerimiz de traktör vagonetinde sabahlamýþ olmalý.Buðdayý öðütmenin de ayrý bir keyfi vardýr.

"Boþaltýrsýn buðdayý çuvaldan
Üstteki tekneye
Sýcak sýcak un akar
El yakar
Dolar alttaki tekneye
Deðirmenci baðýrýr:
'Hey uþaklar!Geçiyor deðirmenin boðazý'
Kürekle doldurulur çuvallara
Sýcacýk un
Basacaksýn o unu týka basa
Eðilip bükülmesin çuval, giderken
Taþ gibi ola"

Bu zahmetlerle eve getirilen un tandýrdaki sacda yufka,çörek; göçmen fýrýnýnda kömbe olur.Yine buðdaydan yapýlmýþ bulgurla bir pilav piþirip de serdin mi yufkanýn üzerine tadýna doyum olmaz.Daha önceki yazýlarýmda da zaman zaman belirttim.Tek amacým köyümün geçmiþteki,bugün de kalýntýlarý olan kültürünü tanýtmak.Geleceðe olabildiði kadarýyla kendimce aktarmak.Köyümün insanlarý,köy dýþýndaki hemþehriler okursa ne mutlu bana.


......




7 Ocak 2010
Numan Kurt