Ayþe Haným ölümüyle birlikte baþlayan yolculuðunun bu aþamasýnda derin uykudan adeta yeni uyanmýþçasýna üzerindeki mahmurluðu atmýþ, hayatýnda iken kendi yaratýlýþ amacýna ne kadar uzak kaldýðýný iyice anlamýþtý. Bir insanýn Allah katýnda bu kadar yüce bir deðere sahip olabileceðine nedense hiç ihtimal vermemiþti. Oysa varlýðýn bu boyutunda, hayatýnda iken her nasýl yaþarsa yaþasýn insan muhasebeye çekiliyor, bu esnada bir nice ilahi sýrlara mazhar olabiliyordu. Yani amelleri iyi yada kötü nitelikli olan her hangi biri kendi konumuna uygun düþecek þekilde yüce Yaratýcýnýn muhakemesine konu olmak gibi bir ayrýcalýða sahipti burada. Yüce Allah’ýn azametinden haberdar olabilmek ne büyük bir saadet kaynaðýydý.
Bu dördüncü boyutta, hemen ilerisinde huþu içinde rabbine yönelmiþ melekleri gördü Ayþe Haným. Kimi kýyam halinde kimi rüku halinde ve kimide secde halinde melekler. Huzur içinde tam bir yöneliþle yüce Allah’ýn iradesine teslim olmuþ, çeþitli renk ve görünüþlerde melekler týpký büyük annesinin çocukluðunda iken kendisine anlattýðý gibiydiler. Bir keresinde. – “ Yavrucuðum , onlarýn her birinin kendine özgü biçimleri ve renga renk koca , koca kanatlarý vardýr. Onlarýn cinsiyetleri bulunmaz. Hangi amaçla yaratýlmýþlarsa yalnýz onu yaparlar. Dillerinde hep Allah’ýn tesbihatý vardýr.” Demiþti kendisine. Bunun üzerine gözlerini kapamýþ zihninde hayalini kurmaya çalýþmýþtý.
Meleklerden bazýlarý buraya ulaþmýþ ruhlarý karþýlýyor, esenlikle bir üst tabakaya dek süren yolculuklarýnda onlara refakat ediyorlardý.Bazen üst katmanlarda kara alevli delikler açýlýyor, buradan aþaðýlara doðru yanarak inen ruhlarýn korku dolu çýðlýklarý iþitiliyordu. Meleklerin bu ruhlara acýma duymadýklarýný gördü Ayþe Haným. Þefkat, merhamet, sevgi ve nefret gibi duygularýn insana ait özellikler olduðunu anladý. Bu duygularla, yeryüzünde sorumluluðunun devam ettiði o ortamda insan, kendi rotasýný belirliyor, yaratýlýþ amacýna uygun doðru tercihler, insanýn ruh dünyasýný olgunlaþtýrarak, duygusallýðýna en uygun kombinasyonlarý kazanmasýna neden oluyordu. Olgunlaþan bu ruh, beklentilerden, kirliliklerden tam arýnmýþ bir halde sevgiyle sadakatle yönelebiliyordu ilahi buyruklara. Bu anlayýþ düzeyi insana üstünlük kazandýrýyor, yaratýlmýþlarýn en seçkin konumuna getiriyordu onu. Ýnsandaki bilme ve anlama yeteneklerinin kudretini artýk açýk seçik görebiliyordu. Bu güç onu meleklerden daha üstün kýlabilirdi. Peki insan ruhunda böyle köklü bir deðiþimi tetikleyecek, onu içinde bulunduðu aymazlýðýndan kopararak, hayatýnda iken sýrat-ý müstakime yöneltebilecek dinamikler bulunmakta mýdýr? Yaþamýna ait kesitleri bir kez daha gözden geçirmeye baþladý Ayþe Haným. Aradýðý cevaplarý yine, henüz yaratýlýþ kimyasýnýn deforme edilmediði çocukluk izlenimlerinde buldu. Gerçi bu izlenimleri yeteri kadar sahiplenebilecek akli bir olgunluða sahip deðildi ama yaratýlýþýndaki çocuksu masumiyet yinede esrarlý gerçekliklerin izlerini bulmasýna neden olmuþtu. Altýlý, yedili yaþlarýnda ya vardý ya yoktu. Büyük babasýnýn ardýna takýlmýþ, onunla birlikte mahallelerindeki Osmanlý döneminden kalma büyük eski bir camiye ulaþmýþlardý. Dedesi þadýrvanda abdest alýrken o, avluda oradan oraya uçuþan güvercinlerin arasýna karýþýyor, merak dolu bakýþlarla kuþlarýn yerlere atýlan yemleri gagalamalarýný izliyordu. Bu arada büyük babasýnýn artýk ceketini giymesini, saygýyla ön düðmelerini ilikleyiþini gördü. Yüzünde tatlý bir ýþýltý vardý. Ýçeri girdiklerinde Ýhtiþam içindeki kubbe çekti ilgisini. Alt kýsýmdaki pencerelerin renga renk ýþýltýlarýyla görkem kazanan vitraylarý adeta büyülemiþti onu. Buradaki atmosfer, imamýn davudi sesiyle yaptýðý tesbihatlar ve huþu içinde secdeye kapanan tek yürek olmuþ inananlarla manevi bir boyut kazanýyordu. Sütunlardaki tablolar, kufi’den rýka’ya, sülüs’ten cülus’a uzanan, hat sanatýnýn türlü, türlü nadide örnekleriyle bezenmiþ türkuaz ve altýn sarýsý koreografiler, izleyenlerinin ta derinliklerinde adeta yeniden nakþediliyorlardý. Çýkýþta büyük babasýnýn gözlerinde görevini ciddiyetle tamamlamýþ insanlarýn parýltýsýný görmüþtü. Küçücük cýlýz elleriyle dedesinin ellerini tutmuþ, güle oynaya evlerine doðru yönelmiþlerdi.
Kutsallýðý olan mekanlar, Mescid-i Haram, Mescid-i Aksa gibi yada Ashab-ý Kehf’in sýðýndýðý maðara veya hz. Muhammed’in nübüvvete mazhar olduðu Hira Maðarasý, insan ruhunun üzerinde ulvi tesirleri bulunan coðrafi alanlar olduðuna göre buralarý acaba ötelere açýlan birer pencere midir? Yoksa insan ruhunun kendi iç muhasebesini hýzlandýran manevi telkin ve islah merkezleri midir?kim bilir? Hac farizasýný yerine getiren insanlarýn, mahþeri kalabalýklar içinde bir nevi ahretin provasýný yaptýklarýný söylemeleri boþuna deðil demek ki.insan ruhu buralarda aradýðý sükuneti bulabilir.Týpký Tur-i Sina’da Hz. Musa’nýn inzivaya çekilerek ýssýz gecelerde yüce yaratýcýya ait izleri arayýp bulmasý bunlarý gayet latif, hassas ruhunda imbikten geçirerek fýtratýna mezcetmesi gibi dikkati nazarýný ilahi aþký yakalamaya çevirebilir.Bir Veysel Karani’nin yaptýðý gibi kendi yalnýzlýðý içinde bir yolunu bularak öteler ötesini algýlayabilecek bir basireti geliþtirebilir.Yeter ki buna talip olunsun.Hani ‘ Sen destileri bir kýr hele, sular nasýlda bir yol bulur kendine ‘beyitinde açýklandýðý gibi zahmetsizce amaca ulaþýlýverilir.Yeter ki daðlarda vadilerde uðuldayan fýrtýnalar nasýl kainatýn yüce varlýða yöneliþinin serenomilerini sergiliyorlarsa, insanda yürekten dile dökülecek ilahi terennümleri seslendirebilmeli.