El düþüncesi tarihe, travma etkileri üreten bir dönüm noktasýdýr. Bu travma tik etki, katlamalý þiddetle günümüzde dahi sürmektedir. Ýnsanýn psikolojik bozukluklarýndan tutun, ben bozukluklarýna; öznel bozukluklarýndan tutun, adalet duygusu ve saðduyu bozukluklarýna kadar süreçlerinin imal edicisidir.

Hiçbir þey mutlaklýk (kendi dýþýnda bir þey býrakmama) içermez. Aksi halde olgu ve olaylar kesikli sürekli ve özel baðýntýlý iliþ kinlikle olamazdý. Önce olan (neden), sonra olaný (sonucu) belirlemiþtir. Önce olan sonrasý olanla vardýr. Sonrasý olan da öncesi olanla, tamamdýr. Yani biz sonra olan sonuca bakarak, þimdi ortada olmayaný; þimdi içinde, bir baþka ifadeyle, þimdi içindeki farklý baðýntý tekrarý olan sonucuna bakaraktan da; önce olaný söyleyip anlam ediyoruz.

Daha açýðý bir Mýsýr tanrýsý Amon Ra; bir Yahudi Tanrýsý Yehova’daki anlam ve anlatýþlar olan tanrý kavramýndaki içlemlerin önce olanlarý, sonraki anlam ve anlatým olanýylaydýlar. Yani ilah sözü de El sözcüðü ile El, Al, il, Il türü kullanýmlarý olmakla önce olanýn, sonra olaný Ellahtý. Sonra olandaki tekrar olanlar ( kendi kendini oluþan, rekursif olanla) ortaya konmasýna kaynaklýk gelen bir sözcüktür.

Sümer’in El’i, bu nedenle Milattan sonraki 6. Yüz yýl Araplarýnda El Lat olmuþtu. Böyle oldu diye El Lat, El mana anlayýþýnýn kendisi olmaktan çýkmamýþtýr. El’in özel mülkiyet anlayýþý içinde ortak tanýmayan irade olma anlayýþý, o günün iliþkin koþullarýna baðlý Araplarýn içinde aynýsýnýn farklý niceliðiyle vardý.

El Lata baðlý kabile ya da kabileler içindeki iman ederler kabile þefliði (efendi-seyit-ya seyit) sahipliði içinde oluþan eksen çizgisinde bu özel mülkiyet iliþkisi sürüyordu. Bu anlayýþa da El lat mana anlayýþý diyorlardý. Ki Araplar bu zaman içinde dahi El Lat’ýn geçmiþten gelen özel mülkiyetçi baský ve basýncýný iliklerine kadar duymalarýyla köleciliði en tabii meþruiyet biliyorlardý.
El lat tutumu içinde olan Araplarýn, El Latçý tutumlarý El lat inanýcýlarý üzerlerinde bu çaðdýþýlýk adeta bir filim karesi gibi donmuþ kalmýþtý. Araplar bu ilk tip çaðdýþý köleci görünümlü anlayýþlarý nedeniyle ne bir merkezi otorite içinde devlet kurabilmiþlerdi, ne de bir Arap imparatorluðu kurabilmiþlerdi.

Bir El lat mensubu baþka bir El lat olan (El Uzza; El Hubel gibi) mensuplarla temas kurmadan pek pek herkese göre bilinen bir El lat olamazdý. Þöyle söyleyeyim Bir El lat mensubu için El þamanlýk özel mülkiyetli olmak dýþýnda uygulamalarýyla bilinir olan bir þey deðildir. Týpký El Þamanistler için de El lat bu þekilde bir bilinmez oluþtur.

Bu “herkesçe bilinir þey olma” tarifi karþýsýnda El Lat’ýn El olmadýðý anlamýný vermez. Çünkü El kavramý ve kullanýmý El sözcüðünün isme tarif olma kullanmasýndan çok çok önce olmakla El sahipliði anlamýna Sami dilleri içine girmiþti.

El anlamý içinde tarihi diyalektiðinde kopuþ gibi bir kullaným olmuþ olmasý; sözcüðün El lat oluþuyla söylenmiþ olmasý, El’ sözcüðünün tarihi diyalektik içinde gelen uzantýsý nedeniyle El sözcüklü anlam olan El Lat’ýn, Sümere ait bir mana iþlevle anlam olmasýný deðiþtirmez.

Arap Atalar, El sözcüðü içindeki özel mülk sahibi oluþun deðer yargýlarýný içsime anlayýþlarýyla birlikte çevreden Arabistan’a göçtüler. Bu anlayýþlarýný Arap yarýmadasýna transfer edip buna uygun yaþam tarzý kurdular. Özel mülkiyetçi anlayýþlar zamanla Arap kabileleri içinde iyice yerleþti.

Yerleþen El bilinçli yaþam tarzlarý zamanla Arabistan’ýn genel yaþam tarzýna dönüþtü. El yaþamý bu hal ile çaðlar boyu sürdü. Araplar süren yaþanmýþlýklarý iyice benimsediler. Bu benimseme içinde bu tarzýn ezelden beridir deðiþmez bir düzen olduðu algýsýný tümden bu süreç içinde kanýksamýþlardý.

Araplarda herkesçe bilinen anlamýna El takýsý varmýþ. “Herkesçe bilinen, herkese tanýnýþ olan El” olma anlamýnýn verilmesi, tarihin diyalektiði içinde olan El anlamlý akýþýn seyrini deðiþtiremez. Ki baþlangýcýn El mana düþüncesi içinde El imanlý sözleþme içinde olmayanlar tarafýndan nasýl herkesçe ayný þekilde bilinen bir ilah anlayýþý yoksa yine kendi mensuplarý dýþýnda herkesçe bilinen bir El de, yoktu.

Süreç El ittifaklý egemence devlet ve imparatorluklar döneminde; El mantýklý sahipliðin içinde olan emperyaller, El egemenli düþünce ve yaptýrýmlarýný; yakýndan uzaða doðru çevresine istila yapan siyasetleriyle ihraç ettiler. Böylece El kendi çevresinde egemen bir El ihracý anlayýþýný olmuþtu. Ýþte bu süreç, emperyal bir hâkimiyet gücüyle beraber herkesçe bilinen El kimliði olmaya baþlayacaktý.

Yani ilahi dönemin geliþen, deðiþip dönüþen akýþ yapmasý içinde El mana anlayýþý, kendi özel mülkiyet iliþkisini; sömürü boyutuna taþýmýþtý. Ama Ýlah adý sonraki dönemde El sözcüðünden yapýlan söyleniþle kendi öncesi döneme tanýmlama oldu.

La sözü ön ittifaklý üreten ortaklaþma düzeninin ifade tarzýdýr. Ayný zamanda da El için “ben ortak düzenli iradenin sahibi deðilim” demek oldu.

Yani La, som bencillik üzerine; kendi üzerine kendi oluþtur. Diðer yandan da La ve lah-mu; laha-mu yine kendisinin yadsýnmasýyla kendisinden sonraya bir oluþtur. La ön ittifaklý üreten iþ bölüþümleriyle bir birlik ve tevhitti damgaydý.

Yine ‘la’ kendisinden sonraya özel mülkçü sömürü iliþkisi içinde, önce bay erklerinin (El topraklarýnýn); tevhidi oldu. Bu tevhit þehir ve site devletleri içinde milletlerin tevhit ve birliði oldu. Sonra yeryüzüne doðru imparatorluklarýn tevhit ve birliði oldu.

Ýbrahim hizmetçileriyle; 300 askeriyle; koyun ve sýpa sürüsüyle ilaha ve ilahi mantýða LA (yok-hayýr) diyen simgenin tarihi direniþ sembolüydü. Ýbrahim çoban göçerlerin muvahhidiydi (özel mülk sahipliði üzerinde tek olan irade sahibini kabul edendi). Ýbrahim kýssalarý geçmiþin pek çok tarihi hafýzasýný hikâye ediliyordu.

La öncesinden La’nýn kendisine intikal eden, öteki, diðeri ya da yok-hayýr diyeceði adaletsiz olan bir öznel süreci yoktu. La öncesinden La’ya; her þey olaðan ve doðal seyir içinde olmakla geçiþmiþti. El’e göre La olan üretim iliþkisi, aslýnda El’i doðurmuþtu. El, La’nýn yolunu þaþýrmýþ çocuðuydu. El ‘den önceki döneme; o dönem içinde olanlarýn ilahi dönem dememiþ olmalarý elbette ki El düþüncesi ilahi düþünceye karþýt olan bir düþünce deðildir, demek olmazdý.

Yani El’i El yapan þey, El sözcüðünün kendi anlamý deðildi. El’i El yapan þey El’in kendi öncesi, içindeki geliþmiþliði; kendi irade takdiri içinde, özel mülk sahipliði süreci yapmasýydý. Yani El kendi öncesine illa (il lah) dedi. El kendisini olasý kýlan, LA olgunu olaylarýn nedeniyle oluþmuþtu. La dan oluþan El, bu yeni mana anlayýþýna El LA (El olmayana yok-hayýr) demekle kendisine El lah dedi ve yadsýdý. Kendi olan özel mülkiyetçi sürece El takdirli Ýlahi süreç dedi. El kendi öncesinin gerçekliðine LA diyordu.

El’in kendi öncesinin olgu ve olaylarýna ilahi süreç dendiðine göre El’i ilahi süreç ortaya koymuþtu. El’e göre de, kendi öncesi kendisi gibi özel mülkiyetçi süreç deðildi. Kendisi gibi özel mülkiyetçi olmayan döneme de; El olmayan anlamýna; El La-Ýl La diyordu. El, ilahi mana anlayýþýný Ýl La demekle köleci sistemin dýþýna atýyordu.

El köleci sistemi kendisine göre tanýmlayýp, ilahi olaný dýþlýyordu. Bu doðruydu. Ama unuttuðu veya unutturmak istediði ile unutmak istediði ilahi dönem de olmasa; El’in kendisi köleci sistemin bulucusu, köleci sistemin inþacýsý olamazdý. Köleci sistem geri baðlaným yasasýna göre ilahi inþa üzerine ancak zorunlu bir inþa oluþtu. Yani ilahi dönemden önce El döneminin oluþmasý olanaksýzdý.