Totemi benliðe, totemi kimliðe ve totemi kiþi oluþa karþýn; totemi oluþun daha fazlasý ve bunun çok çok üstü olmakla totemi oluþ olmayan ittifaký benlik veya ittifaký ruh, yeni ve sarsýcý bir durumdu. Totemi ruha karþý, ittifaký ruh canlanýyordu.

Totemi kiþi, kendi totem eþlerinden baþka; ittifaký gruplarýn; ittifaký kiþilerin de ruhunun dýþýnda olan ama kendi ittifakýnýn da içinde olanlara, saygý duyup; onlara da sorumluluk duyacaktý.

Çeliþki, eski olana karþý yeni. Totemi öze karþý totemi öz olmayandý. Totem ruha karþý, ittifak ruhuydu. Þüphe ve sorumluluktu. Totemi yan yeniye karþý þüphe doðuruyor; ittifaký yan ahit ve sorumluluktu. Yeni ruh buydu. Kuþkucu ve sorumlu. Sorgulayýcý ve toplumsaldý. Totemi tabuya karþý, grup iradesi kullanandýlar. Ýttifaka katýlanlar totem ruha karþý, ittifaký ruha "evet dediler" anlamýna kalu belaydý.

Totemi olan sosyal tabucu kiþi; ittifaka ve ilaha evet demiyordu. Üreten iliþki içinde toplumsal olan kiþi ittifaka evet diyordu. Yani totemi ruh ittifaký sürece hayýr derken; üreten iliþkili ittifaký ruh Ýlaha evet diyordu. Bu nedenle her zaman "ittifaký ruh" ilerideki sürece tanýk oluþla gösterilir. Ýttifaka katýlan her bir grup ta, ikrar veren ittifaký ruhlardý.

Bu nedenle ittifak ahdi dýþýnda olacak süreçlere ilah karþý dururdu. Ýhtilaflarda, ilaha karþý duranlara; "ben ittifakýn (sizlerin) ilahý deðil miyim?"; "Ben sizin ittifakýnýzý gözeten ilah deðil miyim? Diyordu. Ýttifak yoksa ilah ta yoktur. Farklý kullaným deðeri üretmek, üretilenleri deðiþmek ve bunlardan yararlanmak için ittifak vardý. Gruplar da "evet sen bizim ilahýmýzsýn", diyordular. Ýlah üretim iliþkisi mana ruhuydu.

Üreten ittifaký ruha karþý totem ruh, daha eskiydi. Ve hali hazýrdaki ittifak içinde zaman zaman baskýn olucu itirazlarýyla kimi totem gruplar totem soy üstünlükle sosyal manalý tartýþmalara neden oldular. Ýttifak içi kavgalar, sürgünler ortaya çýktý. Bu nedenle ilah sýk sýk ittifaký oluþ sürecini hatýrlatýyordu.

Bu anýmsatmalar baðlamýnda ilahlar "ben sizin ilahýnýz deðil miyim" dediðimde "siz de bana evet bizim ilahýmýzsýn demediniz mi? hatýrlatmasýný yapýyordu. Süreci nesnel anlayamayanlar, yine süreci öznel anlayacaklardý. Süreci nedenle anlayamayanlar, süreci totemi niçinle ve ilahi niçinle anlayacaklardý.

Kiþi totemi alan içini, kendisi gibi görüyordu. Oysa ittifaký benlik, totemi sosyal mana anlayýþýna göre; totemi kimlikli kendisine karþý oluþtu. Ýttifaký oluþ, kiþinin totemi olan kendisi gibi olmamasýydý. Kiþinin totemi alan içinde yaptýðý davranýþlar, kiþinin doðrudan kendisine yaptýðý eylemlerdi.

Oysa þimdi, baþka ilahýn çocuklarýna da gereksinimleydi. Kiþi þimdi ittifaký içinde kendisi gibi kendi totem eþinden olmayanlara göre de davranacaktý. Ýttifaký içinde kendisi gibi olmayanlara göre davranmak çok çok zordu. Ona göre davranmak yetmiyordu ondan da sorumluydu. Bu sorumluluk aðýrdý ve totemi kiþinin kendisine karþýnlýktý. Kendi totem eþi dýþýndaki olmakla bir zamanlar temas etmediði kiþilere karþý sorumluluk yüklenmek, totemi sosyal mana anlayýþý içinde olan kiþiye çok aðýr geliyordu.

Ýttifak aitleri kült alanýnda toplanmýþlar ittifakýn amentüsünün (onaylamayý-güvenmeyi-ittifakýn deðer yargýlarýný kabul etmeyi, inanmayý) konuþuyorlardý. Ýttifakýn aþýlmasý içinde zor olan, zorluklarý vardý. Bu tutum ilerideki her ittifakýn da, her dinin de mutlak sözleþme kabulü dediðimiz, bir amentüsü oldu.

Ýþte sosyal zorluklarý olan bu durum üzerine ittifak aiti olan totemi gruplar, baþ ilaha; "sen bizim baþýmýzsýn, sen bizim buyuranýmýzsýn, sen her bir totem gruplarý koruyup gözetensin" diye ahitte bulunup, sözleþiyorlardý. Bu deklarasyon ittifak imaný olan ittifak amentüsüydü.

Ýnsan ya da canlý varlýklar özgür olduklarý için davranmazlar. Yiyecek (enerji) bulma gibi zorunluluklarý nedenle, davranýr olurlar. Sosyal totemi duyuþa aykýrý olan ittifak sözleþmesini, neden yapýlýyorlardý? Çünkü o aþama çerçevesi içinde her bir totemi grubun kendisi bir tek totem mesleðini yapýyordu.

Bir grup diðer bir totem grup mesleðinin ürettiði kullaným deðerine haliyle gereksinme duyuyordu. Farklý üretim eksenli kullaným deðerine duyulan gereksinme gruplarý ittifaký oluþumlara zorluyordu. Totem meslekli totemi gruplar bu nedenle ittifakýn bulucusu oluyordular. Ýþte bu nedenle kendi totem eþi dýþýndakilere katlanma psikolojisi totem öðretiye göre kiþiye zor ve aðýr geliyordu. Baþkalarýndan da sorumlu olma aðýrlýðý, sýrf bu nedenle sorumluluðu kiþinin omuzlarýna yüklüyorlardý.

Daha açýðý totem öðretinin direncine karþý, ittifaký oluþun çekiciliði; totemi grup kiþilerine kerhen (istemeye istemeye zorunlu) bir davranýþ olmakla kiþi, sözleþen bu tarihe tanýklýk ediyorlardý. Ýttifaklar tarihi, insan olmanýn tarihi olmakla bunun sosyal mana anlamasý da ittifaklarýn kalu belasýdýr.

Çünkü hemcinsimiz, ittifaklarla insan olmuþtu. Bu nedenle insan olmanýn hafýzasý bir insana, ittifakýn sentez ürünü olan insana; kalu beladan beri insanýn; "insan olduðunu" söylüyordu. Ýlah totem gibi deðildi. Ýlah, birçok totem gruplarýn totem gruplar arasýndaki temsilcileri olmanýn, tüzel ligiydi.

Ýlah, ittifaký bir oluþumdu. Ama ittifakýn özeðindeydi. Ve ilah her bir grup tüzel liginin kendisinden ve gruplarýn kiþileri dýþýnda olmakla; ittifakýn kendisiydi. Ýlahlar ittifakýn kendisi olmakla bir canlýlýk, sosyal organiklik ve tüzeldi alan devinmesi kazanýyordu. Ýlah grup ve kiþilerin dýþýnda olmakla sözleþmenin tarafý olan divandý. Ýttifaký ahde vefalý oluþ, öznel anlamda ilahla kavranýyordu.

Ýlah, gruplar ve kiþiler üstü tüzeli ittifak kimliðiydi. Gruplar bir ihtilaf anýnda kendi gruplarýný savunma yanýlmasý gösterebilecekken ilah, ittifaký savunan kararlarý ittifak için almakla; ittifaký kuþatandý. Bu nedenle ittifak; ilahýn huzurunda, ilahýn divanýnda (toplantýsýnda) olmakla bu nedenle ittifaký ruhun doðuþu olan kalubelaya, ilah tanýklýk ediyordu. Ýttifak, ilahýn huzurunda; ilah tanýklý bir ahitti.

Kült merkezindeki büyük mahþeri toplantýdan sonra, ilah gözetiminde yapýlacak toplantýlara totem grup temsilcisi ilah olan totem temsilciler katýldýlar. Bunlar ittifak temsilciliði olan ilaha ait iþleri gören (totem mesleklerini icra eden); iþleri düzenleyen yardýmcýlardý.

Ýttifak, ittifaký olmayan totem gruplara göre büyük bir güç; baský ve basýnçtý. Ýttifak güç yetenlikti. Ýttifaklar gücü yetenlik olmakla; ittifaksýzlarýn güç yetiremez olduðuydu. Yani ilah hem kendi alaný içinde hem ittifakýn dýþýnda, bir güç yetmezlik kazanýr olmuþtu. Bu güç yetmezlikle kendi üzerine ve kendi çevresine bir etkiydi. Ýttifakýn aþaðý çevresi hala yer; yukarýsý gök yerler olmakla tanýmlanýyordu.

Ýttifakýn (ilahýn) etrafa (yere ve göðe) saldýðý güç ihracýnýn baský ve basýncý vardý. Ýlah; ittifakýn dýþýndakilere ya da ittifak içindeki yukarý topraklarýn gök yerli kiþilerine ve aþaðý yerli olan totem gruplarýna bu gücün etkisiyle ister güzellikle, ister zorlanarak; "çaðrýma" gelin diyordu.

Duruma göre ittifak içi ya da ittifak dýþý bu çaðrýya üreten iliþki nedenle isteyerek geliyordu. Ve kimi totemi gruplar da sosyal manalý tabu anlayýþlarýnýn direnci nedenle ilahýn bu çaðrýsýna istemeye istemeye kerhen geliyordular. Bu tutum ittifak öncesi durumla, ittifak yapmanýn kýrýlma indisi olan (çeliþmelerin) sosyal psikolojiydi.