Râkým deðiþtirmeden yaþanmaz!

Merdiven çýkmaya, inmeye bayýlýyorum diye bütün gün aþaðý yukarý koþturan birini tanýyor musunuz? Merdivenlerden hep kötü söz edilmesine alýþýðýz. Ýnsaný yorar basamaklar. Þikayet ettirir, asansör istetir. Ancak þunu unutmamak lazýmdýr: Ýnsanlar hiç sevmedikleri halde merdivenlere mahkumdur.

New York'ta elektrikler kesildiðinde neden herkes sokaklarda kalmayý tercih etti?
 
Joe: Siz niye dýþardasýnýz?
Johny: Damn, çünkü "fucking" yüzikinci katta oturuyorum!

Peki inmeyi mi, çýkmayý mý tercih edersiniz? Tabi ki inmeyi. Merdivenler kimi zaman Led Zeppelin'in "Stairway to Heaven" (Cennete Çýkan Merdivenler) parçasýndaki gibi ruhun iniþlerine, çýkýþlarýna, kimi zaman da Ahmet Haþim'in "Aðýr aðýr çýkacaksýn bu merdivenlerden / Eteklerinde güneþ rengi bir yýðýn yaprak" dizelerindeki gibi hayatýn yýllarýna çaðrýþýmlar yapabiliyor.

Sergei Eisenstein"ýn "Potemkin Zýrhlýsý" filminde merdivenlerden düþen bebek arabasý ne anlatýyordu? Ben düþündüm ki, gerçekten merdivenlerle hayat çok benziyor. Her ikisinde de aralarda soluklanmak gerekebiliyor.

Hayatýmýzda amaçlar var. Basamaklarý çýkarken de bir amacýmýz var. Yoksa niye çýkalým?

Ýki nokta var hayatta. Hepimizin baþladýðý bir noktasý ve bitireceði baþka bir noktasý var. Merdivende de çýkmaya baþladýðýmýz ve düze çýktýðýmýz iki ayrý nokta var. Hayatta büyük hatalar yapabiliyoruz. Ardýndan da toparlamasý zor bir süreç geliyor. Ama öðreniyoruz ve ayný hatayý yapmamaya özen gösteriyoruz. Hiç merdivenden düþtünüz mü? Düþünce gerçekten bir daha düþmemek gerektiðini öðreniyorsunuz. Ayrýca kendi içinde bir süreci de temsil ediyor merdiven. Sistemli, periyodik, disiplinli bir süreç. Bütün bunlardan hangi sonucu çýkarabiliriz? Hayat bir merdiven mi? Yoksa merdiven bir hayat mý?

Ya da bir hayat tarzý. Neden hayat tarzý diyorum açýklayayým: Ýstanbul yedi tepe üstüne kuruludur derler. Gerçekten de öyledir. Her yer merdiven doludur. Ancak Avrupa'da duyduðum kadarýyla yedi tepe efsanesi pek çok þehir için geçerliymiþ. Fakat, örneðin Belçika'nýn ya da Hollanda'nýn büyük þehirlerinde binalarýn dýþýnda merdivene rastlamak pek mümkün deðildir. Demek istediðim, bizim merdivenlerle aramýz daha iyi. Ýnmeyi çýkmayý seviyoruz. Ýnip inip çýkýyoruz. Buradan bir soru çýkarabiliriz: Ülkemizin pek deðiþken halet-i ruhiyesinin, sosyal dengesinin, siyasal yapýsýnýn hatta ekonomisinin sebebi merdivenlerle yaþadýðýmýz bu samimi iliþki olabilir mi? Olamaz herhalde. Bence yine de merdivenlerle barýþýk yaþamayý öðrenmeliyiz. Merdivenler bize hayatýmýzýn aþamalarýný düþünmeyi, adýmlarýmýzý dikkatli atmayý hatýrlatabiliyor.

Ýkiþer üçer çýkarken merdivenleri, hýzlý hýzlý bir an önce gitmek, istediðimiz yere varmak istiyoruz. Arada bir hiç durup düþünüyor muyuz efendim? Biz merdivenler için ne yapýyoruz, ne yapabiliriz diye. Ben bunu henüz düþünmekteyim.

Merdivenler için düþünmek delilik deðildir. Keyiflidir. Hayatýmýzýn deðiþik alanlarýný sarmýþ durumdadýr merdivenler. Çok çeþitli merdiven vardýr. Onlar yokmuþ gibi davranamayýz. Onlardan kaçamayýz.

Deneyin: Birinden çýkmayýn, öbüründen inmeyin, o çok dik, diðerinin basamaklarý yüksek? Bir süre sonra ayný yükseklikte yaþamaktan sýkýlacaksýnýz. Râkým deðiþtirmeden yaþanmaz fikri sizi saracak. Bu sebeple ben pek çok çeþitten bazýlarýný sizin için anýmsamak istiyorum: Yokuþlu yerleri ortadan kesen arnavut kaldýrýmý merdivenler, minareye çýkan ince, spiral, bol kývrýmlý merdivenler, uçaklara yanaþan tekerlekli yalnýz merdivenler, eriþemediðimiz kitaplarý almaya yarayan kütüphane merdivenleri, denizden çýkmak için kullandýðýmýz yosunlu merdivenler, üstünde durup deðiþik düþüncelere dalarak inip çýktýðýmýz yürüyen merdivenler, kayalara, aðaçlara kurulan ipten merdivenler, çatýyý aktarmaya ya da ampulü deðiþtirmeye týrmandýðýmýz eski tahta merdivenler, apartmanlarýmýzýn, okullarýmýzýn, iþyerlerimizin yüzbinlerce kez adýmlanmýþ tozlu merdivenleri, hep binalarýn dýþýnda býrakýlan küskün ve paslý yangýn merdivenleri?

Bütün bu merdivenleri inmek çýkmak bir ömür sürmez mi? Bir hayatta, çýktýðýmýz merdiven sayýsý kadar amacýmýza ulaþabilseydik þayet, kendimizi, hayatýmýzý ve merdivenleri unutabilirdik. Onun yerine masallarý yaþar; Jack ile fasülye aðacýna týrmanýr, þatodaki devin altýn yumurtlayan tavuðunu çalar, eðlenirdik. Rapunzel'in upuzun sarý saçlarýna tutunarak hapis tutulduðu kuleye týrmanabilirdik. Böylece sonsuza dek mesud olabilirdik. Ama maalesef hep mutlu olamayýz. Escher'in nereden nereye çýktýðý, nasýl nereden indiði anlaþýlamayan, karýþýk, belirsiz merdivenlerinde kaybolabiliriz. Ya yaþýmýz ilerledikçe kabus haline gelen, nefes kesen, küfür ettiren merdivenler ne olacak? Bir film aklýmýzý alabilir. "Jacob's Ladder"daki (Jacob'un Merdiveni) Vietnam sendromu yaþayan Jacob ile beraber ruhsal merdivenlerde yükselip alçalabiliriz. Basamaklar sýkýntýlarý ve boðuculuðu simgeleyebilir. Ceza olarak merdiven altýndaki küçük karanlýk kapalý kutucuða kilitlenen yaramaz çocuðun çektiklerini düþünün... Merdiven altýnda yaþayan insanlarý düþünün... Boðuculuktan öte bazen de itfaiye merdivenleri gibi hayat kurtarabilir. 

Diyeceðim þudur ki; merdivenleri siz de düþünün. Hayatýnýza onlarý da alýn. Sadece basamaklarý sayýn bazen. Alfred Hitchcock'un "39 Steps" (39 Basamak) filmini izleyin. Merdiven çýkarken sigara içmeyin. Merdivenden düþmeyin. Yürüyen merdivenlerin saðýnda durun, ama solda duranlarý da itmeyin. Nasýl olsa merdiven çýkýyor. Ayrýca basamaklarý çýktým, bitirdim, kurtuldum diye fazla sevinmeyin. Çünkü her çýkýþýn bir iniþi vardýr.