Radyo, televizyon ve günümüzde elinde telefon olan herkesin kendini gazeteci diye tanýmladýðý neidüðü belirsiz milyon takipçili kiþilerin sorumluluðu, ilgili ve önemli enformasyonu toplamak ve doðru, dürüst ve yansýz bir tutumla halka gördüklerini aktarmak, iletmektir.

Önceden gazeteci olarak bilinen Radyo Televizyon Haber Yönetmenleri Birliði üyelerinin uyduðu bir standart vardý ve bu standardý ne pahasýna olursa olsun uygular kabul ederlerdi.

Neydi peki bunlar?

1. Yayýnlanacak haber malzemesinin kaynaðýný ya da doðasýný dengeli, dürüst ve adil bir biçimde sunmaya çalýþmak.

A. Sansasyonellikten ve herhangi bir biçimde yanlýþ anlaþýlacak bir vurgulamadan kaçýnarak, enformasyonu yalnýzca haber olarak deðerlendirmek.

B. Ýþitsel ya da görsel malzemenin izleyiciyi aldatacak bir biçimde kullanýlmamasý için gözkulak olmak.

C. Canlandýrma ya da prova niteliðindeki herhangi bir malzemeyi canlý yayýnmýþ gibi sunup kamuoyunu yanýltmamak.

D. Yalnýzca gerekli hallerde insanlarý, ýrklarýyla, inançlarýyla, milliyetleriyle ya da öncelikli statüleriyle tanýmlamak.

E. Düþünceyi ve yorumu açýkça belli etmek.

F. Yanlýþlýklarý derhal kabul edip düzeltmek.

2. Kendilerini açýk ya da gizli çýkar çatýþmalarýnýn etkisinden koruyacak bir tutum almaya çaba göstermek. Yargýlarýný etkileyecek ya da etkiler görünecek armaðanlarý ya da iyilikleri reddetmek.

3. Ýlgilendikleri insanlarýn itibarýna, özel hayatýnýn gizliliðine ve dinginliðine saygý göstermek.

4. Gizli kaynaklarýn korunmasý ihtiyacýný kabul etmek. Yalnýzca bu konudaki vaatlerini tutmayý amaçlýyorlarsa gizlilik vaadinde bulunmak.

5. Herkesin adil yargýlanma hakkýna saygý duymak.

6. Öteki yayýncýlarýn özgül yayýnlarýný, ancak izin almak suretiyle yayýnlamak.

7. Ýster Radyo-Televizyon Haber Yönetmenleri Birliði üyesi olsunlar, ister olmasýnlar, bütün gazetecilerin bu kurallara uymasýný etkin bir biçimde teþvik etmek.

ABD PROFESYONEL GAZETECÝLER BÝRLÝÐÝ HABER AHLAK YASASI

Profesyonel Gazeteciler Birliði, Sigma Delta Chi, gazetecilerin görevinin gerçeðe hizmet etmek olduðuna inanýrlar.

Kitle iletiþim araçlarýnýn, anayasanýn kendilerine tanýdýðý gerçekleri öðrenme ve bildirme hakký çerçevesinde hareket ederek, kamuoyunu ilgilendiren tartýþmalarý ve enformasyonu taþýdýklarýna inanmak.

Kamuoyunun aydýnlatýlmasýnýn, adaletin önkoþulu olduðuna ve halkýn gerçeði bilme hakkýnýn bir parçasý olarak gerçeði araþtýrma konusundaki anayasal rolümüze inanmak.

Bu sorumluluklarýn gazetecilere, görevlerinde bilgi, tarafsýzlýk, dürüstlük ve adillik gerektiren zorunluluklar getirdiðine inanmak.

Yukarýdaki sayýlý sýnýrlar çerçevesinde, aþaðýda belirtilen meslek standartlarýný kabul etmek.

Bunlar sýrasýyla:

I. Sorumluluk:

Kamuoyunun kamusal önemi ve ilgisi olan olaylarý bilme hakký, kitlesel medyanýn en önemli görevidir. Haberlerin yayýlmasý ve düþüncenin aydýnlatýlmasý, genel refaha hizmet etmek demektir. Halkýn temsilcisi olarak mesleki statülerini bencilce ya da diðer deðersiz güdülerle kullanan muhabirler, yüce bir güveni istismar etmiþ olurlar.

II. Basýn özgürlüðü:

Özgür bir toplumda basýn özgürlüðü, halkýn devrolunamaz bir hakký olarak korunmalýdýr. Bu özgürlük, ülke yönetimi ile kamusal ve özel kurumlarýn eylemlerini ve açýklamalarýný tartýþma, sorgulama ve karþý çýkma sorumluluðunu ve özgürlüðünü de içerir. Gazeteciler, popüler olmayan düþünceleri dile getirme hakkýna ve çoðunlukla uyum içinde olma ayrýcalýðýna sahiptirler.

III. Etik:

Gazeteciler, halkýn gerçeði öðrenme hakký dýþýnda herhangi bir çýkar konusunda yükümlülük taþýyamaz.

1. Hediyeler, iyilikler, bedava seyahat, özel muamele ya da ayrýcalýklar, gazetecilerin ve iþverenlerinin dürüstlükten taviz vermelerini gerektirebilir. Deðeri olan hiçbir þey kabul edilmemelidir.

2. Gazeteciler ve iþverenleri, dürüstlükten taviz vermelerini gerektirecekse ikinci bir iþ yapmaktan, politikaya girmekten, bölgesel kuruluþlarda kamu hizmeti görmekten kaçýnacaklardýr. Gazeteciler ve iþverenleri, özel hayatlarýný görünür ya da gizli çýkar çatýþmalarýndan kendilerini koruyacak þekilde düzenleyeceklerdir. Halka olan sorumluluklarý önde gelir. Bu, mesleðin bir gereðidir.

3. Bilinen adýyla özel kaynaklardan saðlanan haberler, amaçlarý haber açýsýndan deðerlendirilmeksizin yayýnlanmamak.

4. Gazeteciler, engellemelere raðmen, halkýn çýkarýna hizmet eden haberleri sonuna kadar izleyeceklerdir. Kamuya iliþkin iþlerin kamuya açýk olarak yapýlmasýný ve kayýtlarýn kamu denetimine açýk tutulmasýný güvence altýna almak için ara vermeksizin çaba göstermek.

5. Gazeteciler, muhabirlerin gizli haber kaynaklarýný koruma yönündeki etiðini benimsemek.

6. Ýntihal (kendine mal etme) ahlak dýþýdýr ve kabul etmemek.

IV. Doðruluk ve yansýzlýk:

Halka sadakat iyi gazeteciliðin temelidir.

1. En önemli amaç, gerçeði bulmak.

2. Haberleri verirken yansýz olmak, deneyimli bir profesyonelin simgesi olarak iþlev yapan bir baþka amaçtýr. Ulaþmak için çaba gösterdiðimiz bir standarttýr. Bu düzeye ulaþanlarý onurlandýrmak.

3. Yanlýþlýklar ya da dikkatsizlik için mazeret yoktur.

4. Gazete baþlýklarý, ilgili makalenin içeriðiyle tamamen iliþkili olacaktýr. Fotoðraflar ve filmler bir olayýn doðru bir resmini verecekler, konu dýþý bir olayý abartmayacaklardýr.

5. Doðru uygulama, haberlerle düþüncelerin açýklanmasý arasýnda net bir ayýrým yapýlmasýdýr. Haberler, düþünceleri ya da yanlý görüþleri yansýtmamalý ve bir konunun her yönünü yansýtmak.

6. Editoryal yorumlarda, gerçekten bile bile sapan partizanlýk, Amerikan gazeteciliðinin ruhunu zedelemektedir.

7. Gazeteciler, kamuyu ilgilendiren olaylara ve konulara iliþkin olarak bilgi içeren çözümlemeler, yorumlar yapma ve editoryal düþüncelerini açýklama konusundaki sorumluluklarýný kabul ederler. Bu tür malzemeyi uzmanlýkta, deneyimde ve yargýda nitelikli bireyler aracýlýðýyla sunma zorunluluðu kabul eder.

8. Bir savunmaya yönelik olan ya da yazarýn kendi düþüncelerini, kendi yorumlarýný içeren özel makalelerin ya da programlarýn böyle olduðu belirtilmelidir.

V. Adil oyun:

Gazeteciler, haber toplama ve sunma sürecinde adý geçen insanlarýn haysiyetine, özel hayatlarýnýn gizliliðine, haklarýna ve esenliðine her zaman saygý göstereceklerdir.

1. Haber medyasý, suçlanana bir cevap hakký vermeksizin itibarýný ya da ahlaki karakterini etkileyecek gayri resmi suçlamalarý iletmeyecektir.

2. Haber medyasý, bir insanýn özel hayatýnýn gizliliði hakkýný sakýnmak zorundadýr.

3. Medya, kötü alýþkanlýklarýn ve suçlarýn ayrýntýlarý hakkýnda hastalýklý bir merak duygusu uyandýrmaya aracý olmamalýdýr.

4. Kendi hatalarýný derhal ve bütünüyle düzeltmek, haber medyasýnýn görevidir.

5. Gazeteciler, haberlerinden ötürü halka karþý sorumlu olmalý ve halk, medyaya yönelik þikayetlerini dile getirmeye özendirilmelidir. Okuyucularýmýzla, izleyicilerimizle ve dinleyicilerimizle açýk diyalog güçlendirilmelidir.

Yukarýda sýraladýðýmýz þeylerin dýþýna çýkan, çýkmaya çalýþan kim olursa olsun gazeteci olarak kabul edilmemelidir. Aksi halde dezenformasyonlarýn önüne geçmek mümkün deðildir. Aksine daha çok kargaþa ve kavgalara planlý ve programlý bir þekilde yapýldýðýnda iç savaþ çýkmasýna bile sebep olabilmektedir.

Bu hususta devletin acilen bir önlem almasý, büyük yaptýrýmlarla ve cezalarla mesleðin onurunu kurtarmasýný bekliyoruz.

Kalýn saðlýcakla…