Günümüzde teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte yapay zeka, eğitim alanında da önemli bir araç haline gelmiştir. Özellikle Liselere Giriş Sınavı (LGS) ve Yükseköğretim Kurumlarına Giriş Sınavı (YKS) tercihlerinde yapay zeka destekli sistemler, öğrencilere rehberlik etmek için kullanılmaktadır. Ancak bu teknolojinin kullanımında dikkatli olmak ve doğru perspektifle yaklaşmak büyük önem taşımaktadır. Yapay zeka, temelde veriden beslenen matematiksel algoritmalar bütünüdür. Bu sistemlerin akıl, zeka veya bilinç gibi insani özellikler taşımadığını unutmamak gerekir. Yapay zeka, sadece kendisine verilen veri setleri doğrultusunda çıktılar üretir ve bu çıktıların her zaman doğru olacağının garantisi yoktur.
Yapay Zekanın Temel Özellikleri:
- Veri tabanlı çalışma prensibi
- Bilinç ve farkındalık eksikliği
- Hata yapma potansiyeli
- Sürekli öğrenme ve güncelleme ihtiyacı
Bu özellikler, yapay zekaya körü körüne güvenmenin ne kadar tehlikeli olabileceğini göstermektedir. Özellikle gençlerin geleceklerini şekillendiren eğitim tercihleri gibi kritik konularda, yapay zeka çıktılarının mutlaka test edilmesi ve doğrulanması gerekmektedir. İslam dini, teknolojinin faydalı bir araç olarak kullanılmasını desteklerken, aynı zamanda insanı aşırı güvenden ve şirkten uzak tutmayı hedefler. Kur'an-ı Kerim'de şu ayet, bu konuya açıklık getirmektedir:
"Ey iman edenler! Şüphesiz örten, kumar, dikili taşlar ve fal okları sapkın işi pisliktir. Bunlardan kaçının umulur ki kurtuluşa erersiniz."(Maide Suresi, 90. Ayet)
Bu ayet, gaybı bilme iddiasındaki araçlara körü körüne güvenmenin sakıncalarını vurgular. Yapay zeka da, gelecekle ilgili kesin öngörülerde bulunduğunda, benzer bir duruma girer. İslam'da tevekkül kavramı, her türlü çabanın ardından sonucu Allah'a bırakmak anlamına gelir. Bu bağlamda, iki önemli ayet rehberlik eder:
"De: Allah'ın dilediği dışında kendime fayda ve zarara sahip değilim."(A'râf Suresi, 88. ayet)
"De: Allah'ın bizim için yazdığı dışında bize ulaşmaz. Bizim Mevlamız O'dur. Ve inananlar Allah'a güvenip dayansın."(Tevbe Suresi, 51. ayet)
Bu ayetler, insanın kendi gücüne aşırı güvenmemesi ve nihayetinde her şeyin Allah'ın kontrolünde olduğunu hatırlatır. Yapay zeka, LGS ve YKS tercihlerinde şu şekillerde faydalı olabilir:
Veri Analizi ve Karşılaştırma: Öğrencilerin sıralamalarını geçmiş yılların verileriyle karşılaştırarak, hangi okul veya bölümlere yerleşme şansının daha yüksek olduğunu analiz edebilir.
Tercih Simülasyonu: Farklı tercih kombinasyonlarının sonuçlarını simüle ederek, öğrencilerin stratejik tercih yapmasına yardımcı olabilir.
Kapsamlı Bilgi Sunumu: Üniversiteler, bölümler ve meslekler hakkında geniş veri tabanından yararlanarak kapsamlı bilgi sunabilir. Yapay zeka, geleneksel rehberlik hizmetlerini destekleyici nitelikte kullanılabilir:
- Öğrencilerin ilgi alanlarını analiz etme
- Yetenek ve başarı durumlarını değerlendirme
- Alternatif seçenekler sunma
- Risk analizi yapma
Yapay zekanın sunduğu önerileri mutlak doğru kabul etmek büyük bir hata olur. Bu sistemler, olasılık hesaplarına dayalı tahminler yapar ve her zaman yanılma ihtimali vardır. Yapay zeka çıktılarının mutlaka test edilmesi gerekir:
- Birden fazla kaynaktan bilgi alma
- Uzman görüşü alınması
- Geçmiş verilerin doğruluğunu kontrol etme
- Güncel durumları dikkate alma
Yapay zeka, kişisel tercihleri, aile durumunu, sosyal çevreyi ve diğer bireysel faktörleri tam olarak değerlendiremez. Yapay zeka, LGS ve YKS tercihlerinde değerli bir destek aracı olarak kullanılabilir, ancak bu kullanım dengeli ve bilinçli olmalıdır. Teknolojiden faydalanırken, aynı zamanda şu prensipleri benimsemek gerekir:
- Araç Olarak Görme: Yapay zekayı bir araç olarak kullanmak, ona körü körüne güvenmemek
- Doğrulama: Alınan önerileri mutlaka test etmek ve doğrulamak
- Çok Kaynaklı Yaklaşım: Farklı kaynaklardan bilgi toplamak
- Tevekkül: Çabanın ardından sonucu Allah'a bırakmak
- Sorumluluk: Kendi kararlarımızın sorumluluğunu almak
- Yapay zekanın önerdiği her tercih için şu soruları sorun:
- Bu bölüm benim ilgi ve yeteneğime uygun mu?
- Sadece istatistiksel başarı ihtimaline mi odaklandım?
Bu yaklaşımla, hem teknolojinin faydalarından yararlanabiliriz hem de inanç değerlerimizi koruyabiliriz. Unutulmamalıdır ki yapay zeka, insanı desteklemek için yaratılmış bir araçtır onun yerini alacak bir güç değildir.
"Rabbimiz, bizi doğru yola ilet ve işlerimizde bize rehberlik et" duasıyla, her türlü işimizde Allah'tan hidayet diler, elimizdeki imkanları en iyi şekilde değerlendirmeye çalışırız.
Rehber Öğretmenlere & Ailelere Tavsiyeler:
- "3D Kuralı" uygulayın: - Denetle (AI verisini):
- AI'nın kullandığı veri kaynaklarını sorgulayın (ör: 2025'teki kontenjan artışı güncel mi?). - Derinleştir (insani boyutu ekle):
Öğrenciyi "Bu bölümü okurken kim olacaksın?" gibi varoluşsal sorularla yüzleştirin. - Dua + Danışma (Divine Guidance):
- Karar aşamasında "namaz ve dua" ibadetlerini yapın. - Gençlere "Karar Matrisi" yaptırın:
Her tercihe 1-10 puan verirken; istek, maaş, iş imkanı, manevi tatmin gibi başlıklar eklesinler. - Kırmızı Çizgiler:
- AI, "Kesin kazanırsın/kazanamazsın" diyorsa sistem hatası vardır. (Kontenjan/Yerleştirme algoritmaları dinamiktir).
- Öğrenci tercihlerini salt "istatistiksel optimizasyon"a indirgiyorsa müdahale edin.
- Yapay zeka, tıp fakültesini %90 kazanma ihtimali diye önerebilir. Ama öğrencinin "insanlara dokunma" motivasyonu yoksa, bu istatistik anlamsızdır.
LGS/YKS gibi hayati kararlarda:
- Veriyi kullanın ama kalbi ve aklı devre dışı bırakmayın.
- Analizleri dinleyin ama vicdanınızı ve değerlerinizi susturmayın.
- Olasılıkları hesaplayın ama kaderin Allah’a ait olduğunu unutmayın.
Nihai hedef bilinçli tercih yaparken dünyanın imkanlarını hikmetle kullanıp Allah'a tevekkül etmektir. En isabetli tercih akılla kalbin, bilimle imanın buluştuğu yerdir.
