11.Ocak.2008

Led Zeppelin ile ilgili kitap fikri ilk ne zaman ortaya çýktý.?

C.A: Seksenli yýllarda büyük eksikliðini duyduðumuz rock gruplarýyla ilgili biyografi ve dökümanlarýn yayýnlanýþý doksanlarýn baþlarýna denk gelmiþti. Ogan Güner ve Erim Oral'ýn hazýrladýðý bir kitap vardý.Led Zeppelin ve Deep Purple baþlýklý bir kitaptý.1992 yýlýnda yayýnlanmýþtý.O kitabý bir soluk da okumuþtum.Ancak kitabýn Led Zeppelin ile ilgili boþluðu doldurmadýðý açýktý.Þarký sözlerine gelince;çeviriler tatminkar deðildi ve sadece birkaç þarký sözü vardý içersinde.Ýþte o zaman bir kitap hazýrlamalýyým dedim kendi kendime.Ýlk olarak Yaþar Kendirli'ye ulaþtým.Tüm þarký sözlerinin kaynaðý o olmuþtu.Ancak yanlýzca Ýngilizce orijinallerinin tabi ki.

Kitap In through the out door albümünün þarký sözlerini içermiyor.Oysa ki tüm þarký sözleri diye alt baþlýkla yayýnlanmýþtý.

C.A: Kitabýmda Coda albümünün de þarký sözleri yoktur. Gerçi Coda grup daðýldýktan sonra yayýnlanan bir albümdü Jimmy Page tarafýndan.Bir gün dikkatli bir okuyucudan editör Levent Erseven'e telefon gelmiþti.Okuyucu bu eksikliði fark etmiþ nedenini soruyordu.Aslýnda bu dikkat beni memnun etmiþti.Okuyucunun ilgisini gösteriyordu bu davranýþ.Levent okuyucunun sorusuna biraz kývýrarak cevap verdiðini söylemiþti bana.Kitabýn kapaðýný önceden hazýrladýðýmýzý ancak In through the out door'un sözlerini bulamadýðýmýz için kaçýnýlmaz olarak eldeki basýlmýþ kapaklarý kullandýðýmýzý söylemiþti okuyucuya.Ýþin aslý bu deðildi tabi ki.Baþlarken söylediðim gibi, Yaþar Kendirli bana elindeki tüm þarký sözlerini vermiþti.Fakat In through the out door'un sözleri ondada yoktu.Aslýnda Kendirli bu kitabýn görünmeyen kahramanýdýr diyebilirim.O olmasaydý belki de Led Zeppelin kitabý olmayacaktý.
Levent Avusturya kitap fuarýna gitmiþ orada dahi bulamamýþtý þarký sözlerini.O yýllarda bile býrakýn bir þarký sözünü,gruplarla ilgili küçücük bir fotograf bulsak,haber görsek yazýlý olarak,çölde su bulmuþ gibi hissederdik kendimizi.Ýnternet yoktu,olanaklar oldukça kýsýtlýydý.Þimdi bir kaç týklamayla mesela Robert Plant'in hangi diþ macununu kullandýðýný ,JohnPaul Jones'un hangi lokantada yemek yediðini öðrenebiliyorsunuz.

Bütün bunlardan Led Zeppelin kitabýnýn yokluklar içinde hazýrlandýðýný çýkartýyorum.Doðrumu ?

C.A: Aslýnda buna kýsmen evet diyebilirim. Doksanlarda hala dinledikleri grup ve ya sanatçýnýn hayat hikayesini merak eden bir kitle vardý. Þimdi bu deðiþti artýk.Biraz hayal gücümün yardýmýyla oluþtu diyebilirim kitap için.Artýk çaðýmýzda meraklý dinleyici kitleleri internetin geliþmesiyle müzik kitaplarýna olan baðlarýný koparttý.Birde iþin baþka boyutu var tabi ki ; biyografisini yazacaðýnýz kadar ve belli bir üretim maliyetinin külfetine katlanmayý gerektirecek uzun ömürlü ayný zamanda flaþ gruplar olmadýðýna inanýyorum.Artýk dünya bir Beatles ya da Rolling Stones gibi devlerin doðuþuna tanýklýk etmiyor.Bu da büyük bir etken aslýnda .Doksanlarda Nirvana, Pearl Jam ve bunun gibi gruplar biraz hareketlilik getirmiþ olsalar bile onlarda zamana yenildiler bence.Uzun soluklu kalýcý bir biyografik kitabýn yayýnlanmýsý için pek fazla grup yok ortalýkta.Zaten birçok grup sanatsallýktan öte magazin olarak gündemde kalýyor.

Led Zeppelin kitabý yayýnlandýðýnda nasýl bir etki olmuþtu?

C.A: Aslýnda yayýnlandýktan bir yýl sonra bile bir müziksevere sorduðumuzda akýllara bizim kitap dan daha çok Erim'lerin kitabý geliyordu. Bunun bir nedeni bizim kitabýn fiyatý yüzünden okuyucuyla geç buluþmasýndadýr aslýnda. Ayrýca Erim'leri kitabý bir özet niteliði taþýsa da içerisinde Deep Purple da olduðu için, iki grup fanlarý arasýnda bir çekiþmeye neden olmuþtu.Bu da ilk zamalar da kitabýn akýllarda daha çok kalmasýný saðlamýþtý.Bizim kitap, daha çok kütüphane deðeri açýsýndan baktýðýmýzda zamanla ortaya çýktý ve çok beðenildi.

Þarký sözlerini çevirirken daha çok nelere dikkat ettiniz?

C.A: Sözler çok önemliydi benim için .Ortalýkta birçok çevirmen vardý ve hepside kitap da yer almak istiyordu.Herkes farkýndaydý bu tek bir Led Zeppelin kitabý olacaktý.Zaten zamanda beni haklý çýkartýyor þu anda.Hala baþka bir kitap yapýlmadý grup hakkýnda.Benimle çalýþmak isteyen çevirmenlerin içinde öylesine iddialý olan birisi vardý ki In throuhg the out door albümünü dinleyip þarkýlarý metine dönüþtürebileceðini söyleyerek benden albümün kopyasýný istemiþti.Bu elbette mümkün olmazdý ve zaten de olmadý.

Çevirmenler konusunda sýký bir eleme yaptýn o zaman?

C.A: Benim The Doors kitabýmda bir aným vardýr. Orada Jim Morrison'un Horse Latitudes isimli þiirinde karþýlaþtýðýmýz sorun,özellikle þarký sözü çevirilerinde iyi yabancý dil bilmenin yeterli olmadýðýna bir kanýttýr.O þiirde geçen 'green gallop' kelimelerinin anlamýný bir türlü bulamamýþtýk.Açýkca kapýsýný aþýndýrmadýðým çevirmen hatta Ýngiliz dili edebiyatý eðitmeni kalmamýþtý.Þiirde anlatýlan tema Ýspanyollarýn Amerika kýtasýna giderlerken denizde yakalandýklarý fýrtýna üzerine kuruludur.Kaptan ve tayfalar gemiyi batmaktan kurtarmak için son çare olarak kargoyu boþaltmaya karar verirler.Bunun sonucunda atlar denize atýlacaktýr.Amaç gemiyi hafifletmektir.Ben o dönem The Doors piyasaya çýktýðýnda LosAngeles'da bulunuyordum.Zaten kitap da orada elime ulaþmýþtý.Gemimizin ikinci kaptaný sevgili dostum Ali Camcý ile giriþtiðimiz küçük bir iddia sonucu 'green gallop' þifresi çözülmüþtü.
Hatta Ali kaptan þiirin ismini(Horse Latitudes)bir yerlerden anýmsadýðýný ve deniz meteorolojisi kitabýna bakarak bunun bir rüzðar çeþidi olduðunu ortaya koymuþtu.'Green gallop' ise geminin kargosunda bulunan atlarýn yosunlaþmýþ nallarýný betimliyordu. Çünkü þiirde anlatýlan çaðda gemiler ahþaptý ve bir miktar su sýzdýrýrlardý.Bu deniz suyu da uzun deniz yolculuklarýnda nallarýn yosunlaþmasýna sebep oluyordu.Ýþte bunlarýn hiçbiri bizim aklýmýza gelmemiþti.

O zaman Led Zeppelin'de çevirilerde zorlandýnýz mutlaka. Bu zorluklarý nasýl aþtýnýz?

C.A: Aslýnda beni en çok korkutan yanlýþ bir þey yapmaktansa eksik bir þeyler yapmaktý. Yani geride eksik kalmamalýydý.Bugün bile kitap da,bir Kashmir'e ya da Battle of evermore a baktýðýmda doðruyu yapmýþ olduðumuzu görebiliyorum.O þarkýlarýn tümü benim için kutsaldýr ve bugün geriye baktýðýmda çok mutlu oluyorum.

Mukaddes Ýlgün bu zorlu çeviri dünyasýna nasýl girmiþti o zaman?

C.A: O çok iyi kalpli ve iþini gerçekten iyi yapabilen bir çevirmendi.Ýngiliz diline hakimdi.Kendisi çeviri dünyasýna zaten Bukowski'nin Kadýnlar romanýyla girmiþti daha önce.Tek eksiði zerre kadar Led Zeppelin'i tanýmýyordu.Baþlarda biraz ürkmüþtü ama sonralarý birlikte gerçekten iyi çalýþmalar yapabildik.Ona grubu tanýyabilmesi ve kulak dolgunluðu için müziði dinlemesi gerektiðini söylüyordum ve albümlerin kopyalarýný vermiþtim.Hatta Robert Plant'in þivesine adapte olabilmesi için elimde bulunan Led Zeppelin bootleg konser kayýtlarýndan oluþan geniþ ses arþivi de bunlara dahildi.Bir süre sonra Mukaddes bana 'Cem sayende geniþ bir müzik arþivim oldu 'demiþti.

Çalýþýrken hiç sorun yaþanmýyor muydu çevirilerde ya da anlaþamadýðýnýz oluyor muydu?

C.A: Elbette oluyordu. Söz konusu olan sýradan bir þairin ya da grubun çevirileri deðildi.Üzerinde uðraþtýðýmýz Led Zeppelin'di ve en iyisini yapmalýydýk.Mukaddes Ýlgün'ün zaman zaman pes ettiði oluyordu ve 'bende buraya kadar' diyordu.Bir gün geliyor Custard pie þarkýsýnýn ne anlam taþýdýðýný bulamadýðýndan dert yanýyordu.Çünkü benim en mükemmele ulaþmak istediðimi anlamýþtý ve sadece tek bir Led Zeppelin kitabý çýkartabileceðimi biliyordu.Ayrýca çevrilen her þarkýnýn çevrilmiþ halini saatlerce okuyup mutlaka bir eksik ya da fazlalýk bulacaðýma da hazýrlýklýydý.

Custard pie sorunu nasýl çözüldü ?

C.A: Ben bu kitabý hazýrlarken ve grubun yaþam öyküsünü yazarken bir dünyanýn içersine girmiþtim. Kýsa zaman sonra onlarca çevirmeni elemiþ Mukaddes'ide bu dünyanýn içine çekmiþtim. Ýnsanlar günlük iþleriyle uðraþýrken dýþarýda, biz dünyanýn en iyi grubunun yaþam hikayesiyle ve þarkýlarýnda ne mesajlar verdiðiyle uðraþýyorduk.O anda bizim için en önemli olan iþte buydu.
Kütüphanemde bir Amerikan Slang sözlüðü vardý ve bu oldukça iþimize yaramýþtý diye anýmsýyorum. Custard pie gibi birçok bilinmezi çözmemizde etkili olmuþtu o küçücük sözlük. Mukaddes'e göre þarkýlar oldukça müstehcendi. Bir gün bana 'yahu bendeki þansa bak' demiþti.'Daha önce Kadýnlarý çevirmiþtim þimdi ise Led Zeppelin'.Aslýnda grubun müstehcenliðini þarký sözlerinde aramaktansa daha çok sahne þovlarýnda ve Robert Plant'ýn vocal tekniðinde aramak gerekir.

Yýllar sonra kitaba baktýðýnda þurasý eksik burasý eksik dediðin oluyor mu ?

C.A: Bu kitap bir Led Zeppelin baþvuru kaynaðý olsa da ilk çýktýðý zaman güncelliði de yansýtmýþtý. John Bonham'ýn ölümünden sonraki yýllarda yapmýþ olduklarý müzikal çalýþmalarda kitap içersinde vardýr.Tabi ki doðal olarak 94 yýlýna kadar olan çalýþmalardýr bunlar.Þimdi geçen zamana karþý elbette eksiklikler ortaya çýktý.Ancak bu kitap Led Zeppelin kitabýydý ve en baþtan son ana kadar, yani Bonzo'nun ölümüne kadar geçen süreyi birazda öykü biçimiyle kapsamaktadýr.Aslýnda kitabýn asýl baþarýlý olma nedeni benim hiçbir þekilde ticari beklentimin olmamasýydý.

Hatalý bulduðun kýsýmlar, keþke olmasaydý dediðin bölümler oldu mu ?

C.A: Ben kitabýn baský aþamasýndayken Türkiye de deðildim. Külüstür bir gemiyle dünyayý dolaþýyordum.Doðal olarak bu son aþamada bazý hatalar oldu.Stüdyo Ýmge daha çok iþin ticari boyutuyla ilgilendiði için metin düzeltme gibi iþlere çok fazla önem vermiyordu.Onlar için kitabýn kapaðýnda Led Zeppelin yazmasý yeterliydi.Benim için böyle bir þey söz konusu dahi olamazdý.Bütün enerjimi kitaba vermiþtim.Bu enerji sayesindedir ki kitap halen konuþuluyor,bir formula f1 forumunda okunmasý için öneriliyor,baskýsý olmadýðý için insanlar fotokopi yöntemiyle kitabý edinmeye çalýþýyorlar.Kitap da hiç olmamasý gereken hatalar oldu mutlaka.Ne yazýk ki düzeltme imkaný da yok.Örneðin bir yazýmda Dazed and confused þarkýsýnda Jimmy Page'in þarkýnýn solo bölümünde keman yayý kullandýðýný yazmýþým ama bu, kitaba ;Page'in solo albümü olduðu ve bu albümde kemen yayý kullandýðý þeklinde geçmiþ.Led Zeppelin benim hayatýmdaki ilk yayýnlamýþ kitaptýr.Ve bu imkaný bana o zamanlar sadece Stüdyo Ýmge vermiþti.Hiçbir kýsýtlama yoktu yazacaklarým konusunda.Ben hazýrlayacak yönetecek,onlarda yayýnlayýp satacaklardý kitabý.

Birazda bu günlere gelelim. Yayýnevinden ve kitabýn hazýrlanýþýnda emeði geçen diðer kiþilerle görüþebiliyor musun ?

C.A:Ne yazýk ki hayýr. Stüdyo Ýmgenin devam ettiðini söylüyorlar.Ancak takip edemiyorum.Editör ve yayýnevinin sahibi Levent Erseven çok iyi bir insandýr.Bodruma yerleþtiðini küçükbaþ hayvanlarýn bakýmýyla uðraþtýðýný ve münzevi bir yaþamý tercih ettiðini duydum.Hatta cep telefonu bile kullanmýyormuþ.Çok sevdiði Ýstanbul’u terk etmiþ.Birde Vildan Bizer vardý editörler arasýnda.Hatta eþi denizaltý filosunda subaydý.Onunda çok yardýmlarýný görmüþtüm.Mukaddes Ýlgün'e gelince,o bir Kanadalýyla evlenip Kanada’ya yerleþeceðini söylemiþti yýllar önce.Sonra hiç haber alamadým kendisinden.

Geçen yýl bir rock forumunda müzikte tek tanrý vardýr oda Led Zeppelin' dedin ve ortalýk karýþtý.

C.A: Rock forumu deðil bir Pink Floyd forumuydu orasý.(gülüþmeler) Aslýnda sözlerim bazýlarý tarafýndan çarpýtýldý. Led Zeppelin'i tanrý sýfatýyla bütünleþtirmem Pink Floyd'u küçültüyormuþum gibi etki yarattý onlarda.

Bir nevi arý kovanýna çomak soktun.

C.A: Sanýrým bal yapmayan arýlardan söz ediyorsun.(kahkahalar)O internet forumu bir Pink Floyd forumu deðil de bir rock forumu olsaydý tartýþma çok farklý olurdu.Hatta bunu denemek için baþka forumlarda o sözümü slogan halinde kullandým.Gelen tepkiler çok olumluydu.Ama Pinkciler (Pink Floyd forumundakileri kastediyor) akademik bir tartýþma ortamý yaratacaklarýna beni Pink Floyd düþmaný olarak gördüler.Adamlara o kadar dokundu ki Led Zep'in tanrýyla iliþkilenmesi,bir anda ilkel kabileler gibi davranýþlara girdiler ve Led Zeppelin düþmaný kesildiler.O forumda da söylemiþtim ve þimdide tekrar ediyorum.Ben PinkFloyd müziði olmadan yapamam,ama bu Led Zeppelin'in en büyük olduðu gerçeðini deðiþtirmez.Büyüklüðün daha doðrusu en büyüklüðün bir takým kanýtlarý vardýr ve her zaman sadece bir numara vardýr.Bu yaþamýn her alanýnda böyledir.Tersini söyleyemezsiniz.Her þeyi alt alta toplayýn,çýkartýn,bölün ve hatta kare kökünü alýn,birincilik koltuðunda daima Led Zeppelin'i görürsünüz.

Pink Floyd forumundakiler böyle yapmadýlar o zaman?

C.A: Onlarda gerçeði biliyorlardý aslýnda. Ama bunu gurur meselesi yaptýlar.Sonra Led Zeppelin'i býrakýp Steve Hove'a saldýrdýlar.Güyya Steve Hove son zamanlarda Pink Floyd þarkýlarý söyleyerek karnýný doyuruyormuþ.Hatta bunu forum yöneticisi yazdý ve diðerleri de destekledi.Saçmalýðý düþünebiliyormusunuz Yes grubunun gitaristi Pink Floyd grubunun þarkýlarý sayesinde karnýný doyuruyor.Herhalde bu adamlar internet yoluyla Steve Hove'un banka hesaplarýna girmiþler ki bu kadar biliyorlar her þeyi ve bir servet sahibi olan gitaristin aç kaldýðýný yazýyorlar.Bunu sokakta gitar çalan birisine bile söyleyemezsiniz.En azýndan adam kendisini, ben sadece bir grubun þarklarýný çalmýyorum ki diye kendisini savunur.
Bu yazýlarý yazmalarý , aslýnda belirgin bir saplantýlý ruh halinden daha çok müzikten ne kadar anladýklarýný da gösteriyor.Ben Led Zeppelin tanrýdýr derken birçok da kral vardýr dedim.Onlar bunu hakaret ve aþaðýlama olarak algýladýlar ve iþi futbol tribünü þovenistliðine dönüþtürdüler.Cemaat kültürü davranýþlarý ve kendinden olmayaný öldür felsefesi.Zaten bu sebeplerden dolayý da forumlarýnda üç beþ kiþiden fazlasý bulunmuyor.Ýþin özeti iþte budur.

Led Zeppelin kitabýnýn bir gün internette e-book olarak yayýnlanmasýný ister misin ?

C.A: Ýnternetin, iletiþimin tek gerçeði olduðu zamanlarda yaþýyoruz .Belki bir gün bir korsan ya da fanatik bunu yapacak.Hatta belki de yapan olmuþtur.Ancak bunun pek bir deðeri olmayacaktýr.Býrakalým benim Led Zeppelinim bir Yunan heykeli gibi yaþamýna devam etsin ve gerçek bir kitap olarak kalsýn.Arayanlarda arþivlerden bulsun.

Biyografisini yazmak istediðin ancak fýrsat bulamadýðýn baþka gruplar ya da rock sanatçýlarý var mýydý ?

C.A: Cem Karaca hakkýnda bir kitap hazýrlamak isterdim.O dönem woodstock'ý yazmak en büyük hayalimdi aslýnda.Levent Erseven ile bu konuda anlaþma bile saðlamýþtýk.Hatta kendisi bana bir Amerika seyahati dönüþünde oradan aldýðý bir Woodstock guideý hediye etmiþti.Açýk olmak gerekirse woodstock beni büyülese de ayný ölçüde korkutuyordu da.Çünkü her þeyden önde çok geniþti.Büyük titizlik istiyordu ve zaman alacaktý.Ama Free ve uzantýsý Bad Company hakkýnda bugün bile kitap yapmayý istiyorum.Bence rock kütüphanesi bu grup dan mahrum kalmamalýydý.Ancak ikibinlerin Türkiye sinde bu hiç mümkün görünmüyor.Düþünsenize yüzlerce politika ve futbol köþe yazarýnýn olduðu bir medyada bir tek müzik köþe yazarý yok.Böyle bir branþ için giriþim bile yok.

Son olarak en çok hangi Led Zeppelin þarkýsýný seviyorsun diye sormayacaðým çünkü alacaðým cevabý biliyorum. Soruyu deðiþtirip fantastik hale getirip soruyorum.Cem Akkýlýç'ý bir odaya kapatsalar ve sadece bir tek Led Zeppelin þarkýsý dinleyeceksin, seç deseler, þeçimin hangi þarký olurdu?

C.A: Hiç düþünmeden Four sticks þarkýsýný dinlerdim.