Güzel sanatlar fakültelerimizin bir çoðunda öðrenciler, görsel sanatlar açýsýndan kavramsal düþünmeye yöneltiliyor ve kavramsal eserler ortaya koymalarý açýsýndan yönlendiriliyor. Peki, ülkemizde hangi kavramsal eserler, hangi koleksiyonlara girebilmiþ? Veya ülkemizde nüfusun kaçta kaçý kavramsal sanatýn ne olduðunu biliyor…

Bazý küratörlerimize gore, tuval sanatý bitti(!) Chicago’daki ünlü Premier galerisinin 30 yýllýk galeristine soruyoruz ve bakýn yanýtý nasýl veriyor, “Tuval resmi bitti diye bir konu yok. Günümüzde çaðdaþ sanata kavramsallýk, bir yenilik olarak enstalasyonla girdi ve deðiþik, güncel bir sanat akýmý olarak devam ediyor. Bugün kavramsal sanat üreten bir çok sanatçý yine tuval resmini ve heykel çalýþmalarýný deðiþik malzemeler de katarak sürdürüyor. Bu arada resim sanatýnda belli bir düzeyi yakalayamamýþ olan bir çok sanatçý da “video enstalasyon” yani video düzenlemesi yaparak çektikleri çok kýsa metraj filmler ile daha yoðun halk kitlelerine ulaþabilme çabalarý veriyorlar.’’ Video enstalasyonlar yine de televizyonlarda yer alan ucuz diziler ve Hollywood yapýmý teknolojik filmler gibi, yýðýnlara ulaþamýyor ve mesajlarýný bu filmlerin verdiði gibi veremiyorlar. Sadece bir kýsa metraj sanatsal dökümanterler arþivi oluþturulmuþ oluyor. Oysa televizyonlardaki ucuz diziler ve Hollywood yapýmý prodüksüyonlar ile tüm dünya bir beyin yýkama fýrtýnasý içinde sürükleniyor. Bu filmlerin verdikleri yalnýþ mesajlar ile, özellikle dünyada teröre yönelik suç oranlarý artýyor, sosyal yaþam da bu filmlerden verilen mesajlar ile yalnýþ veya doðrularý içine alarak deðiþim yaþýyor. Ýzlediðim bir çok video düzenlemelerinde verilmeye çalýþýlan mesajlarýn, büyük prodüksüyonlu filmler ile zaten verildiðini de biliyoruz…

Yeniden toplumsal sanata mý koþuyoruz…

Kavramsal sanat ile güncel bir sanat ortaya konulmak istenirken, giderek bu kavram, siyasal boyutlarý da içine alarak, daha da deðiþime gitmektedir. Ne yani, görsel sanatlarda yeniden toplumsal sanata mý dönmeyi amaçlýyoruz… Oysa, günümüzde toplumsal sanatýn vereceði mesajlarý zaten sivil toplum örgütleri dev kitleler ile hem medyaya ve hem de dev alanlara taþýyarak bazen tüm dünyada sansasyonlar uyandýrmaktadýr…

Türkiye olarak Batý’da el sanatlarýmýzýn dýþýnda pek tanýnmazken birden kavramsalcý kesilerek neyi kurtarmaya çalýþtýðýmýzý bir türlü anlayamýyoruz.
Kavramsal sanat yapýlmasýn demiyoruz. Elbetteki güncel bir sanat kavramýný bizlerin de uygulamasý gerekir fakat, bunu uygularken ahkamlar keserek resim sanatýnýn bittiðini iddia etmekle kimler ne tür rant elde etmek istiyor, hangi sponsorluklardan neler kazanýyor, bunun iyice irdelenmesi gerekmektedir.

70’li yýllarda enstalasyonun adýný koyduk…

Sýrasý gelmiþken þunu da belirtmekte yarar vardýr: ülkemizde 1975 yýlýnda dev boyutta kavramsal çalýþmalar yapýldý ve o tarihlerde yapýlan çalýþmalar için, “Düzenleme sanatý” adý verildi Yani Düzenleme sanatý olarak bilinen ve bugün kavramsal sanat olarak nitelendirilen enstalasyon çalýþmalarýnýn adý, bu sanatýn ortaya çýkmasýndan 15 yýl önce Türkiye’de konulmuþ oldu. Neden bugün kavramsal sanat ile rant elde etmeye çalýþan kesim bu gerçeði gündeme getirmekten kaçýnýyor? Ýlle de Batý’nýn eteðinden tutarak mý görsel sanatlarda kendimizi sergilemeliyiz...

Batý geçmiþte Anadolu medeniyetleri üzerinde araþtýrma yaparak bizden çýkmýþ olan estetik deðerleri çaðdaþ sanata taþýyabildi ve tekrar bizlere yenilik olarak sundu. Bizler neden kendi öz kültür deðerlerimizi irdeleyerek kendimize özgün sanatýmýzý ortaya koyma cesareti göstermiyoruz?

Görsel sanatlarda koleksiyonculuk yine tuval resmi ve görsel sanat objelerinin biriktirilmesi ile sürüyor. Kavramsal olarak üretilen iþlerin bir çoðunu saklamak için ne galerilerin nede koleksiyoncularýn depolarý mevcut deðil. Günümüz sanat akýmýný yaþamak için profesyönel galeriler zaman zaman kavramsal sergiler açýyor fakat, bu sergilerden kavramsal sanat satmak pek mümkün olmuyor. Bu sergileri de çoðunlukla müzeler ve kazanç amacý gütmeyen kuruluþlar gerçekleþtiriyor. Bu arada sponsorluk müessesesinin pastasýndan büyük pay alan bu sergilerin ve etkinliklerin, kalýcý görsel sanatlara da darbe vurmadýðýný kimse ileri süremez…

Ayrýca toplumun yüzde kaçý kavramsal sanata ilgi duyuyor, anlayarak izliyor ve sürekliliði ne kadar olacak bunu da düþünmek gerekir.”

Kurabiyeli kavramsal…

Geçtiðimiz hafta Kadýköy’deki iskele civarýnda baðdaþ kurup elimdeki bir kutu kurabiyeyi yere dizmeye baþladým. Çevrede kaðýt mendil satan bir kaç çocuk yanýma gelerek , “Abi be kurabiyeleri yere atacaðýna bize ver de yiyelim” dediler. Onlara, “Hayýr veremem. Ben kavramsal sanat yapýyorum.” dedim. Çevreden gelen meraklý gruptan birileri kendi aralarýnda konuþuyorlardý, “Herhalde kafayý yemiþ”. Birisi, “Sen ne yapýyorsun kardeþ” dedi. Ona, “Kavramsal sanat yaparak, çocuklarýn imrendikleri kurabiyeleri yiyemediklerini vurguluyorum. Bu yaptýðým bir sanattýr” dedim. Soruyu yönelten ne yanýt vereceðini bilemedi ve, “Ne çatlaklar var bu dünyada” diyerek uzaklaþtý. 20 dakika kavramsal sanatý anlatmak için çaba harcadým ve sadece biri iki genç, “Sanatçýdýr ne yapsa doðrudur” diyerek etraftakilere saygýlý olmalarý çaðrýsýnda bulundular…

Sivil toplum liderliðine soyunmak…

Bir bienalde sanatçýnýn çöp yýðýný oluþturarak yaptýðý kavramsal eserinin, temizlikçiler tarafýndan yalnýþlýkla süpürüldüðünü ve sanatçýnýn tazminat davasý açtýðýný haberlerden biliyoruz. O sanatçý ne yapmak istemiþti diye düþündüðümüzde , “Helhalde çevre kirlenmesini veya toplumlardaki kirlenmeyi vurguluyor” diye yorumladýk. Olabilir, sanatçý çevreciliðe de soyunabilir ama, bu tür sanat eserlerinin taval resmini, heykeli, seramiði, cam çalýþmalarýný ve diðerlerini bitirebilmek gibi bir iddiasý olabilir mi?

Elbette ki kavramsal sanatýn bir deðeri vardýr ve ülkemizde de, Batý’yý anýmsatan deðil, kendimizi ortaya koyabilen kavramsal sanattan örnekler vermeliyiz. Bu örnekleri ortaya koyarken de, sanatýn diðer dallarýný hiçe saymak gibi bir fikrimiz olmamalý. Yoksa bu iddia sahibini gülünç duruma düþürebilir.

E-mail: yuc111@aol.com