Mardin gezilerinde Deyrulzafaran ve Deyrulumur (Mor Gabriel) manastýrlarý, Nusaybin Mor Yakup Kilisesi ve Anýtlý/Hah Meryemana Kilisesi birer klasiktir. Ama atlanmamasý ve mutlaka ziyaret edilmesi gereken pek çok yer daha vardýr. Bunlarýn baþýný da Barýþtepe Mor Yakup Manastýrý çeker.
Salha ya da Salhe, bugünkü adýyla Barýþtepe, inananlarýn daðý anlamýna gelen ‘Turabdin’ bölgesinde Midyat’a baðlý bir Süryani köyü. Diðer köyler gibi burasý da oldukça þirin bir köy.
Bu köyün en önemli özelliði de Mor Yakup Manastýrý.
Midyat’tan Anýtlý köyüne doðru giden yolda Anýtlý’ya 25 km kaldýðýný gösteren tabela bir çatal yolun aðzýndadýr. Bu yolda saðdan devam ederseniz, yani ana caddede kalýrsanýz, bir müddet sonra Barýþtepe tabelasýný göreceksiniz. Tabeladan sola sapýp biraz sonra köye varýrsýnýz. Köyün içinden geçip yolun sonunda zaten köyden de görünen Mor Yakup Manastýrý’na ulaþýrsýnýz. Ama ben size gene de baþka bir yol tavsiye edeceðim. Özellikle karda kýþta ve otobüsle seyahat edenler için köyün içinden geçmek mümkün deðil. Kýþýn yol diz boyu çamur veya su kaplý olabiliyor, otobüsün ise bu daracýk sokaklardan geçmesi mümkün deðil.
Yapacaðýnýz þu: Midyat’tan Anýtlý yönünde giderken Anýtlý Meryemana Manastýrý tabelasýný gördüðünüz çatal yolda ana caddeden ilerlemeyin, hemen soldaki yoldan devam edin. Bu oldukça düzgün bir yol ve sizi Mor Yakup Manastýrý’nýn kapýsýna kadar götürecektir.
Manastýra geldiðinizde eðer okul saati deðilse, büyük ihtimalle futbol oynayan sevimli ve güleç birkaç çocukla karþýlaþacaksýnýz. Bunlar manastýrda eðitim gören çocuklar. Süryani ailelerden isteyenler çocuklarýný Manastýra yolluyorlar. Çocuklar normal eðitimlerini görüyorlar, yani milli eðitim okullrýna gidiyorlar, günün geri kalan zamanýnda da din ve Süryanice dil eðitimlerini alýyorlar bu manastýrda. Daha sonra arzularý doðrultusunda din ya da dünya yaþamýný seçiyorlar.
Çocuklar sizi görünce bakacak, gülümseyecek ve büyük ihtimalle aralarýnda gülüþeceklerdir. Rahip Saliba’yý sorun. Hemen çaðýracaklardýr. Dua saati deðilse, rahip Saliba Er sizi gezdirecektir manastýrda. Saliba Er, 1978 Haberli/Bsorino doðumlu. Ýlkokulu kendi köyünde bitirdikten sonra Mor Yakup Manastýrý’na gelir ve bir yandan liseyi bitirir, bir yandan da manastýrda Süryanice eðitimi görür. 1996 yýlýnda daha 18 yaþýndayken kendini manastýrýn hizmetine vakfederek rahip rütbesi (þarwoyo) ile takdis edilir. Askerliðini yaptýktan sonra da 2001 yýlýnda diyakos (þemmastýr), 2004 yýlýnda da kahinlik rütbesine eriþir. Saliba Er Manastýrýn eðitiminden sorumlu.
Saliba Er’i çok seveceksiniz, yüzünde her daim gerçek bir gülümseme ile manastýrýný son derece açýk ve güzel bilgiler vererek gezdirir. Bunun özellikle altýný çizmek istiyorum, çünkü ne yazýk ki, genelde gezilebilen, ziyaret edilebilen pek çok Süryani kilise ve manastýrýnda bilgisi son derece zayýf genç öðrenciler veya kilise çalýþanlarý vs çok saðlýksýz hatta yanlýþ bilgilerle ve baþtan savma bir þekilde gezdiriyorlar binalarý. Bu sebeple, eðer yanýnýzda profesyonel bir rehberiniz yoksa, yalnýz geziyor ve saðlýklý bilgi almak istiyorsanýz, bilmek istediðiniz her þeyi bence Saliba Er’e sorun.
Mor Yakup Manastýrý M.S. 419’da Aziz (Mor) Yakup adýna inþa edilir. Mor Yakup M.S. 330 yýlýnda Mýsýr’da doðmuþ ve Ýskenderiye’de küçük bir manastýrda rahip olmuþtur. Mýsýr’dan deniz yoluyla Tarsus’a oradan da Diyarbakýr’a gelir. Daha sonra Turabdin’deki Þiluh (Salýh) köyüne yerleþir. Hayatý hastalara þifa vermek, sakat ve topallarý iyileþtirmek, bir haftalýk bebeði konuþturmak gibi mucizelerle geçen Mor Yakup daha sonralarý azizlik mertebesine yükselmiþtir.
Bugün Mor Yakup Manastýrýnýn bulunduðu yerde Pers döneminden kalma bir mabet varmýþ. Eski kemerlerin kalýntýlarýný görebilirsiniz binanýn etrafýný dolaþýrsanýz. M.S. 4. yüzyýlýn sonlarýnda Pers komutaný mabede tanrýlara kurbanlar sunmak için gelir ama orada Mor Bar Þabo ve 11 öðrencisini þehit eder. Mor Yakup buraya yerleþir ve hastalara þifa verir. Mor Yakup M.S. 421’de ölür. Öðrencisi Mor Daniel burada tek baþýna kalýr. Zaman içinde manastýra yüzlerce rahip yerleþir. Manastýrý büyütmek gerekiyordu. 5. yüzyýlýn sonlarýna doðru Mor Daniel de ölür ve 6. yüzyýlýn baþýnda, 508-510 yýllarýnda çilekeþ Mor Yakup adýna büyük bir kilise inþa edilir. Tüm bu inþa iþleri Baþ rahip Teofil baþkanlýðýnda yapýlýr. 7. yüzyýlýn baþlarýna kadar bu kilise saðlam kalmýþtýr.
Mezbah kapýsýnýn üstündeki kitabede çoðunluðu köy halkýndan olan ve manastýra baðýþ yapanlarýn ve yaptýklarý baðýþlarýn listesi bulunmaktadýr. Manastýrdaki kitabelerde de 770-1364 yýllarý arasýnda bu manastýrda ölen rahip, keþiþ, patriklerin ve diðer din adamlarýnýn adlarý bulunmaktadýr.
Mor Yakup Manastýrý 8. yüzyýlda Metropolitlik merkezi, 1364-1839 yýllarý arasýnda da Turabdin bölgesi için Patriklik makamý olmuþtur. Birinci Dünya Savaþýna kadar faal durumda olan manastýr 1965 yýlýna kadar sahipsiz kalýr. 1965’te rahip Yakup Tekin Episkopos Mor Iyawennis Efrem Bilgiç tarafýndan manastýra atanýr.

Bugün manastýrda 3 rahip, 2 rahibe hizmet vermektedirler.
Bu 3 rahipten ilki 1941 Midyat’a baðlý Bate/Bardakçý köyü doðumlu Yakup Tekin’dir. Deyrulzafaran, Midyat, Deyrulumur hizmetlerinin ardýndan 1964’te rahip olur. 1965’te Mor Yakup Manastýrý’na tayin edilir ve kahin rütbesiyle takdis edilir. O zaman köydeki 29 Süryani ailenin ruhsal hizmetlerine baþlar, çocuklarý kilise öðretisine teþvik eder. Senelerce tek baþýna kalýr. 40 yýldýr ayný manastýra hizmet vermiþtir ve halen de vermektedir. Pek çok el yazmasýyla dua kitaplarý yazmýþtýr.

Ýkinci rahip ise 1964 Midyat’a baðlý Bakýsyan/Alagöz köyü doðumlu Daniel Savcý’dýr. 1978’de Deyrulumur manastýrýna gider, 1980’de de Mor Yakup Manastýrýna Süryanice eðitmeni olarak atanýr. 1987’de rahiplik, 1997’de de kahinlik rütbesiyle takdis edilir. Þimdilerde Manastýrýn idari iþlerine bakmaktadýr.

Üçüncü rahip ise yazýnýn baþýnda bahsettiðim Saliba Er’dir.

Manastýrýn etrafý bað ve bahçelerle çevrilidir. Batý yönünde inþa edilen içinde misafirhanelerin de bulunduðu modern binasý her geçen gün eksiklerini tamamlamaya çalýþmaktadýr.

Manastýrda ziyaretiniz sona erdiðinde rahiplerin sunduðu çayý kabul edin. Pek güzel çay yapýyorlar. Bu arada sohbet fýrsatý da bulursunuz. Küçük bir de hediyelik eþya vitrini var. Gözünüze çarpmayabilir. Mutlaka sorun ve hediyelik eþyalara bir göz atýn. Çok hoþ þeyler var.

Bunun yaný sýra bir de broþür bastýrmýþlar. Türkçe, Ýngilizce, Almanca ve Süryanice bu broþür. Broþürün arkasýnda minik bir Turabdin haritasýndan baþka bir de Manastýrýn e-mail adresi ve web sayfasýnýn adresi var.

Ýlgilenenlere: http://www.moryakup.com