Az ya da çok bir Truman Þow (filmine) dönen yahut dönüþtürülmeye çalýþýlan hayatýmýzý bu aralar aðrý eþiðimi pek çok zamandan daha da fazla hýrpalayacak þekilde gözden geçirmeye çalýþýyorum. Zaten insanýn özelde kendi hayatýný ve genelde yaþadýðý toplumu, kainatý aklý aðrýyacak þekilde kafa patlatarak tefekkür etmeye çalýþmasý yeterince sarsýcý bir durum olsa da bu konuya dair izlemeyenler için “The Truman Show”dan da bahsetmek istiyorum.

Film Truman adýnda bir insanoðlunun bebekliðinden itibaren bu durumdan kendisinin haberi olmaksýzýn; bir Tv Þovuna tabir yerindeyse evlatlýk olarak verilmesi ve sonrasýnda kendisi dýþýnda herkesin bu þovu izlemesine dayalý bir hayat serüvenini içeriyor. Çocukluðundan itibaren bir adadadýr ve Tv þovu devam ettiði sürece bu programýn kaymaðýný yiyenlerin kazançlarýnýn sona ermemesi için adadan ayrýlmamasý gerekmektedir. Bu yüzden bilinç altýna yapay bazý hatýralarla deniz fobisi yerleþtirilmiþtir Truman'ýn. Bu fobisinden dolayý kaçmak için farklý yollarý kullanmaya yeltendiðinde de turizm ajansýnýn duvarlarýnda araç kazalarýnýn fotoðraflý haberleri yer almaktadýr. Böylece adadan kaçýþ yollarýný týkamaya çalýþýr þov yönetimi. Çaðýmýzýn Psikolojik Savaþ silahý medyanýn kulaklarýný çýnlatmadan edemiyoruz haliyle bu noktada. Ýçinde yaþadýðýmýz sistem(ler)de topluma empoze edilen suni tehlike, korku ve güvenin istemin tekelinde olduðu düþüncesi, düþman ve ötekilerle bizim üzerimizde uygulanmaya çalýþýlanlarýn biraz daha derinden farkýna varabiliyor insan bu film vesilesiyle.

Truman'ýn yaþadýðý çevreye ve hayatýna sorular yöneltip, “gitmek” fikrini bilincinde tetiklemesine kadar bu uygulamalar sadece bir önlemden ibarettir. Fakat sonrasýnda kaçmasýndansa kendisini öldürmeye kast edecek kadar tehlikeli boyutlara ulaþýr. Truman miðde bulandýracak derecede “hijyenik” bir izoleyle kurgulanmýþ bu yaþama dair bir farkýndalýk kazanýp isyan ettiðinde ve içinde bulunduðu durumdan kurtuluþ yollarýný zorladýðýnda da; yönetmen kendisine pek “güvenli” ve “konforlu” bir “cennet yatattýðýný” söyleyerek onu azat etmeyeceðini vurgular. Akabinde 30 yýl kesintisiz yapýlan yayýn Truman'ýn bu isyan ve kaçýþ giriþimleri nedeniyle “teknik bir sorun nedeniyle lütfen bekleyin” diyerek kesintiye uðrar. Ýnsanýn aklýna eþ zamanlý olarak; sistemde gerektiðinde ayar çekmek için çalan düdükleri ve bu zihniyetin hayatýmýza dayattýklarýný getirmiyor deðil.

Tv programýnda bir açýdan baþ rol oyuncusu, bir açýdan da programýn figüraný olmaya zorlanan Truman ve Þov ekibi dýþýnda olayýn bir de izleyici boyutu var ki insaný ziyadesiyle ürpertiyor. Truman Þova baðýmlý, küvetteyken bile karþýsýndaki mini Tv den Trumaný izleyen, Truman özgürlüðe doðru adým atmaya çalýþýp, sancýlar çekerken eylenen, kaçmaya çalýþtýðýnda izleyeceði þovdan olacaðý için üzülen bir ziniyet. Ayný mantaliteye sahip insanlar reelde de kapitalizmin tüketim tapýnaklarýnda aðzýna çaldýðý tatlarla kendinden geçmiþ, vitrinler önünde bilincini yitiren mutlu köleler yýðýný olarak da karþýmýza çýkýyor. Malcom X'in de ikiye ayýrdýðý her toplumda var olan ev ve tarla zencilerinden köleliði kanýksamýþ olan mutlu kölelerden bahsediyorum yani. Arkadaþý kurtulmanýn, özgürlüðe kaçýþýn yollarný ararve aþýndýrýken onu efendisine ihbar edecek derecede bilinci kirletilmiþ olanlardan, sürekli ihtiyaçmýþ ve kaçýnýlmazmýþ gibi gösterilen þeylere baðýmlý hale gelmiþ, hayat tasavuru çarpýtýlmýþ olanlardan bahsediyorum!

Tüm sermayelerimizi vitrine yatýrýrsak her þeyimiz bir taþa bakacak diye korkuyorum bazen. Az ya da çok kapýyoruz bu “Kapital Enfeksiyon”dan. Þahsýmdan örnek verirsem; geçenlerde tefekkür için dýþarýda yürüyüþe çýkmýþtým. Mütevazi fotoðraf makinamý yanýma almadýðým için gördüklerim boþa gidecekmiþ gibi bir an kendimi hayýflanýrken yakaladým. Sonra nasýl ürperdim anlatamam. Üzerine titrediðim bilincimle gizliden gizliye oynandýðýný hissettim. Elbette hoþ bir þey fotoðraf çekmek lakin o an ki halim görerceklerimi ýskalayacakmýþým gibi bir þeydi. Çabuk atlattým ama kendimi üzerinde yakaladýðým hal akabinde hayli yordu beni.


Yine burada yýlýn bir günü özel olarak yapýlan indirimlerde sadece bir maðazanýn kapýsýný sabaha doðru dýþarýda kuyruk olmuþ müþterilere açan 30lu yaþlardaki maðaza görevlisini iterek yere düþürüp ilk önce en ucuz malý alabilmek için üzerine basýp, çiðneyerek ölümüne sebep oldular bu sene. Materyalist savaþ, ahlaksýz rekabet ve hýrs devlet baþkanlarýný bile arkada býrakýp kapital bir þirket iktidarýna doðru gidiyor.

Ýnternet üzerinden Meksika Sýnýrý Programýný izlemeye çalýþýyorum. Programýn birinde prgram sunucularýndan Selehaddin Yusuf kardeþimize yan komþusu program esnasýnda mail attý: “Meksika Sýnýrý”na izleycilerin neden kaçmak istedikleri sorusuna cevaben; “Selehanddin bile taksitle diz üstü bilgisayar almak için benim kredi kartýmý kullanmak zorunda.” diye... Eskiden peþin ödemelerde indirim yapýlýrdý. Þimdiyese bu avantaj ortadan kaldýrýlýyor, biz kaldýrtýyoruz bir baþka açýdan. Kredi kartlarýyla bu doyumsuz sisteme kan pompalýyor insanlarýmýz o da günden güne semiriyor. Yok yere lüks fakiri haline getirilip ihtiyaçmýþ gibi gösterilen þeyleri alýrken, belki de harcarken alýþtýðýmýz üzere somut bir þeye dokunmadýðýmýz için, acýmýyor acýmasý gereken yerlerimiz,. Sistemin kimseye hayrýna bir þey verdiði yok. Kaþýkla aldýðýný kepçeyle geri alýyor. Bir de giden sadece para olsa...

Sürekli kendinden daha zenginini burjuva zanneden kendini bilmez "burjuva!"larýn sayýsý da çoðalýyor günden güne. Bihassa bu alanda kendini son zamanlarda daha da geliþtiren "muhafazakar" zümrenin kavramsal boyutta ifadesi bile bendenizde insanýn miðdesini bulandýran bir hal almýþ durumda. Yeþil sermaye veya diðerleri... Nemrudî, Firavunî bir yaklaþýmla; Allah'ý ve hükümlerini yaþadýklarý alandan soyutlar gibi yapýyor pek çoklarý. Ki böylece kendilerine Tanrýlýk taslayacak bir yer açtýklarýný düþünüyorlar. Ýman etmek için bile izin alýnmalý bu sisteme göre. Allah'ýn kulu olmaklýðýn üzerine giydirilen; "Emir Kulu" inanýþý da bu müþrikliðin civcivi. Mürid kelimesini bile yamultan tahayyülümüz bakalým daha ne cilveler yapacak bize. 30 yýl vadeyle "ev sahibi" olduðunu zannedip kendisini bu sisteme ayaðýnda bir taþla býrakan insanlar hem toplumdan hem de herkes gibi kaygan bir zeminde yaþayan kendimden korkutuyor beni. Bu “Kapital Enfeksiyon”a dair aþýlarýmý “Ýlahi kitap”la tazeleyip, sakýnmya çalýþmaktan ve vahyin inþa ettiði bir düþünce/yaþam tasavvuruna vurgu yapmaktan baþka bir þey gelmiyor elimden.

Her ne kadar Hollywood yapýmý olmasý filme hayli ironik bir vaziyet kazandýrsa da; "Truman Þov" filminin bu konuya dair izlenmeye deðer olduðunu tekrar dile getirmek istiyorum. Filmin sonunda Truman tüm vaadlere ve korkutmalara raðmen vicdanýn sesini dinleyerek kendisi için hayat biçenlere karþý vermiþ olduðu mücadelede baþarýlý oluyor. Her halukarda umut bu gün de, yarýn da varlýðýmýzýn ve de sabrýmýzýn can suyu... Çünkü imanýn ahlaký olan güvenin beslediði, kýrýldýkça çoðalan bir umut bu... Ayrýca N. Haydar Nakvi'nin þu sýra yan yana zikredildiðinde çok ironik duran "Ekonomi ve Ahlak" isimli kitabýnýn ufkumuza ýþýk tutabileceðini düþünüyorum.

***

"De ki: “Herkes kendi yapýsýna göre davranmaktadýr; ve bunun içindir ki Rabbiniz kimin en iyi yolu seçtiðini çok iyi bilmektedir.” Ýsâ 84

"Þüphesiz bir durumdan diðerine uðratýlacaksýnýz." Ýnþikak 19