HÝTABET SANATI

“Dil aklýn ayak izleridir.” Francis BACON
     
Dilin dört temel beceri alaný vardýr. Bunlar; konuþma, yazma, okuma ve dinlemedir. Bir dilin öðretilmesinde ve bu dili etkili biçimde kullanmada bu dört unsur birbirini tamamlar. Ýnsanlar konuþarak ve yazarak anlatýr; okuyarak ve dinleyerek de anlarlar. En önemli beceri hangisidir diye sýralamaya girmek istersek çeþitli durumlar karþýsýnda çeþitli tanýmlamalar yapmak zorunda kalýrýz. Ancak þunu herkes kabul eder ki konuþma, hayatýmýzda en fazla kullandýðýmýz beceri alanýdýr.

Konuþma üzerine yazýlmýþ bir çok kitap ve yapýlmýþ bir çok uygulama ile çalýþma vardýr. Hangilerinin daha baþarýlý ve faydalý olduðundan çok, biz neler yapabiliriz sorusu daha önemlidir.

Hitabet, Yunancasý ile Rhetoric, bir diðer ifadesi ile ise Güzel Konuþma Sanatý. Ýnsaný diðer canlýlardan ayýran en temel özellik onun düþünebilen ve konuþabilen bir canlý olmasýdýr. Konuþma bir diðer ifadesi ile de düþüncenin hareketidir. Burada genelin içinde küçük bir ayrýma gitmek gerekir. Çünkü her konuþan düþünemez; her düþünen de konuþamaz.

Toplumsal ve bireysel yaþayýþ ve alýþkanlýklar, baskýlar ve özgürlükler… sonucu, toplumlarda dönem dönem konuþmaya, fikirleri açýklamaya, yeni fikirlerin tartýþýlmasýna önem verilirken kimi zamanlarda ise susmaya, düþünceleri gizlemeye önem verilmiþtir. Bu anlayýþ ve uygulamaya Türk toplumunda da rastlanmaktadýr. Ata sözlerimiz ve deyimlerimiz bunun en güzel örnekleri ile zengindir. Örneðin;

“Söz gümüþse sukut altýndýr.”,
“Doðru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.” ,
“Dilini tut danayý güt.”

Belki de en güzeli þudur:

“Hayvanlar koklaþa koklaþa, insanlar konuþa konuþa anlaþýr.”

Kimi susmayý kimi konuþmayý vurgular ve öðütler. Zamanýnda konuþturulanlar konuþmayý öne çýkarýr; zamanýnda susturulanlar ise sessiz kalmayý, “Bana dokunmayan yýlan bin yaþasýn.” anlayýþýný devam ettirirler.


Descartes, “Düþünüyorum, öyleyse varým.” derken düþüncenin önemini vurgular. Yunus Emre ise;

Sözünü bilen kiþinin
Yüzünü að de bir söz
Sözünü piþirip diyenin
Ýþini sað ede bir söz


Söz ola kese savaþý
Söz ola kestire baþý
Söz ola aðulu aþý
Bal ile yað ede bir söz

Kiþi bile söz demini
Demeye sözün kemini
Bu cihan cehennemini
Sekiz uçmað ede bir söz.

diyerek düþünerek söylenen sözün önemini çok sade bir þekilde dile getirir.

Ýnsanoðlu konuþmak zorundadýr. Konuþma, düþüncenin serbestliðini kazanmasýdýr. Ýnsan da düþünen olduðuna ve düþüncenin dýþarýya vurumu sözle olduðuna göre düþüncelerini belli bir akýþ içinde dýþa vurmak zorundadýr. Ýnsan ancak konuþarak insan olma özelliklerini devam ettirebilir.

“ Geleceðinizi berbat etmemesi için, konuþmanýzý bir parça düzeltin.” Shakespeare


Ahmet Çaylar
26/06/2006