M. NÝHAT MALKOÇ

     Milletimiz Müslüman olduktan sonra onun inançlarý topyekûn kültür ve edebiyatýmýza yansýmýþtýr. Bin yýlý aþkýn bir zamandan beri þairlerimiz ve yazarlarýmýz eserlerinde bu dinin inançlarýna vurgu yapmýþlardýr. Bunlardan birisi de þair Yahya Kemal Beyatlý’dýr.

     Beyatlý “Eðil Daðlar” adlý eserinde ramazana dair düþüncelerini dile getirmiþtir. Bu eserde ramazan ayýna þöyle deðinmektedir: “Bugünkü Türkler siyasiyatta, ilmi, medeniyeti, hayatý te¬lakkide daima üçe ayrýldýklarý gibi ramazaný tahassüste de üçe ayrýlýyorlar. Bu üç zümrenin yalnýz müþterek bir noktasý var! Ramazana tehassür! Bir zümreye göre ramazan bir þehrayindir. Çörekli börekli, davullu dümbelekli, meddahlý Karagözlü, kahveli; nargileli, þuruplu þerbetli, amberli hacýyaðlý, kandilli kâðýt fenerli bir þehrayin. Bu zümrenin ramazan geldi mi hasreti coþuyor, hey gidi günler hey! Nerede eski ramazanlar diye bir acýklý hikâyedir tutturuyorlar ki her mevzu gibi yavaþ yavaþ beylik üsluba ge¬çecek. Ýkinci bir zümre baþta Dârü'l-Hikmetü'l-Ýslâmiyye ve bütün müttekîler ramazaný böyle anlayýþa sinirleniyorlar, di-yorlar ki: Ramazaný bizim mütemeddinlerimizin sevdiði tarz¬da, bir þehrayindir, rengârenk gûnâgûn levhalarý olan bir es¬ki Þark âlemidir, diye Frenkler de seviyor; hatta bu efendile¬rin çoðu, ramazaný sevmeyi onlarýn þairlerinden, ressamlarýn¬dan öðrenmiþ olsalar gerek! Ramazan nefsimizle, dünyevi-hýrslarýmýzla mücadele ettiðimiz bir aydýr.”

     Yahya Kemal Beyatlý ömrünün önemli bir kýsmýný yurtdýþýnda geçirmiþtir. Bu yüzden gurbet ellerde ramazanýn havasýný hakkýyla teneffüs edememiþtir. Bir Ýstanbul sevdalýsý olan Yahya Kemal Beyatlý zaman buldukça Ýstanbul’un özellikle fakir semtlerini dolaþýr. “Atik Valde’den Ýnen Sokakta” adlý þiirinde ramazan iklimine dair duygularýný dile getirmektedir.

     Þair Beyatlý, 1934 yýlýnda Ýstanbul’un yeni semtlerinden Moda’da oturmaktadýr. Bir Ramazan günü, Ramazan’ýn hissedilmediði Moda’dan Üsküdar’ýn Atik Valde semtine gider. Atik Valde Camii’nden Karaca Ahmet’e inen sokakta durur, yoksul halký, kerpiç evleri, bakkal dükkânýný seyreder. Bu sýrada edindiði izlenimi daha sonra þiir olarak kaleme alýr. Ýþte “Atik Valde’den Ýnen Sokakta” adlý þu þiirinde bu manevi atmosferi bulabiliyoruz:

     “Ýftardan önce gittim Atik-Valde semtine,
     Kaç def’a geçtiðim bu sokaklar, bugün yine,
     Sessizdiler. Fakat Ramazan mâneviyyeti
     Bir tatlý intizâra çevirmiþ sükûneti;
     Semtin oruçlu halký, süzülmüþ benizliler,
     Sessizce çarþýdan dönüyorlar birer birer;
     Bakkalda bekleþen fýkarâ kýzcaðýzlarý
     Az çok yakýndan sezdiriyor top ve iftarý.
     Meydanda kimse kalmadý artýk bütün bütün;
     Bir top gürültüsüyle bu sâhilde bitti gün.
     Top gürleyip oruç bozulan lâhzadan beri,
     Bir nurlu neþ’e kapladý kerpiçten evleri.
     Yârab nasýl ferahlý bu âlem, nasýl temiz!
     Tenhâ sokakta kaldým oruçsuz ve neþ’esiz.
     Yurdun bu iftarýndan uzak kalmanýn gamý
     Hadsiz yaþattý ruhuma bir gurbet akþamý.
     Bir tek düþünce oldu tesellî bu derdime;
     Az çok ferahladým ve dedim kendi kendime:
     “Onlardan ayrýlýþ bana her an üzüntüdür;
     Mademki böyle duygularým kaldý, çok þükür.”

Bizim insanlarýmýz oruç tutmasa da oruca ve oruçluya saygý ve hürmet gösterirler. Yahya Kemal de oruca ve oruçluya gösterdiði derin saygýyý bu dizelerde dile getirmiþtir.