Muhabbet kuþlarý nasýl üretilir
Üretim kurallarýný anlatmaya baþlamadan önce, kuþlarýn yaðlanmasýnýn önüne geçilmesi gerektiðini belirtmek isterim. Buda ancak üretilecek kuþlara geniþ bir hareket alaný saðlamakla mümkün olur. Dar alana sýkýþtýrýlmýþ olan kuþlarýn yaðlanmamasý mümkün deðildir. Kanaryalarý bu gruba sokmamak gerekir. Onlar çok kýrýlgandýrlar. Her çifti ayrý kafeslerde tutmak gerekir. Kanaryalar benim ilgi alanýmdan uzaktýr. Gerçi on iki çiftle baþladýðým üretime kýsa zamanda son vermek zorunda kaldým. Ýþlerimin yoðunluðu nedeniyle onlara yeterli ilgiyi gösteremiyordum. Belki bu nedenle on iki çifttin sadece bir çiftinden yavru alabilmiþtim. Doðal olarak en ucuz olanýndan.
Muhabbet kuþu üretmek için ne yapmalý? Her ne kadar bir çift kuþla da üretim yapýlabiliyorsa da o bir rastlantýdýr. Kafes içine bolca ayna yerleþtirerek kuþ aldatýlýr. Aynalar yüzünden kendilerini sürü içinde zannederler ve ürerler. Bir söz vardýr. Rastlantýlar kurallarý bozmaz diye. Peki üretim için ne yapmalý?
Fazla bir odanýz varsa salma olarak oldukça uygundur. Eðer duvarlarýn sývalarýnýn bozulmamasýný istiyorsanýz önlemini almalýsýnýz. Bulacaklarý küçücük bir deliði durmadan oyarlar. Bunu zarar vermek için deðil, gagalarýnýn uzamasýný önlemek ve sindirim için gereken iri kum tanelerini saðlamak için yaparlar. Hazýrlanacak salmada öncelikle iyi bir havalandýrma saðlamak gerekir. Havalandýrma yapýlacak pencereye yabancý kuþ, fare ve kedilerin giremeyeceði önlemler alýnmalýdýr. Karþýlýklý pencere varsa, hava akýmýný engellemek için birinin kapatýlmasý gerekir. Çok sýcak ve durgun havalarda açýlabilecek düzenleme yapýlýr. Muhabbet kuþlarý soðuktan daha çok rüzgardan olumsuz etkilenirler. Yuvalar yerine asýlmadan önce odanýn içi kireçle badana edilir. Yuvalar dezenfekte edildikten sonra uygun yerlere asýlýr. Her yuvanýn arasýnda on santimden az olmamak üzere aralýk býrakýlýr. Salma içine gerekli tünekler konulmalýdýr. Tünekler aðaç olmalýdýr. Uygun yerlere kireç taþlarý asýlmalýdýr. Bu taþlarýn en saðlýklýsýný kendiniz hazýrlaya bilirsiniz. Önce buz dolaplarýnda küp buz üretmek için satýlan plastik kaplardan yeteri kadar alýnýz. Ýnþaatçýlarýn bað teli dedikleri galvanizli telleri bir karýþ uzunlukta kestikten sonra, uçlarýný büküp kalýplarýn yanýna koyunuz. Bir ölçek sýva kumu, bir ölçek mermer tozu, bir ölçek geç donan alçýyý (diþçi alçýsý) yeteri kadar büyüklükteki bir kaba boþaltýnýz. Yumrulaþmayý önlemek için suyu önceden koyun. Ýyice karýþtýrdýktan sonra kalýplara dökün. Hazýrladýðýnýz tellerin bükülü uçlarýný her göze ayrý ayrý sokun. Kalýplarý elinizle týklatarak karýþýmýn düzgün bir þekle girmesini saðlayýn. Ýyice donmasýný bekleyin. Eðer fazla taþ üretmek istiyorsanýz çok kalýp kullanmanýz gerekir. Ýlk yaptýklarýnýzýn donmasýný beklemeden imalata devam edersiniz. Kalýplarý boþalttýktan sonra havalanmalarý için birkaç gün bekledikten sonra elektrikli fýrýnda beyazlaþýncaya kadar piþiriniz.Kendi elinizle hazýrladýðýnýz en saðlýklý gaga taþlarýný güvenle salmalarýn içine asarsýnýz. Piyasada bulacaðýnýz hoþ görünümlü gaga taþlarýný incelerseniz sadece alçý içerdiðini görürsünüz. O tip gaga taþlarý yarardan çok zarar verir. Oysa sizin imal ettiðiniz gaga taþlarý kuþlarýnýzýn gagalarýnýn büyümesini önlemenin yanýnda, sindirim için gerekli olan kum ile yumurtalar ve kemikleri için gerekli olan kireç taþýný saðlamýþ olur. Kuþçularda satýlan sübye adý verilen deniz hayvanlarý kabuklarýný hastalýk taþýma olasýlýðý nedeniyle önermem.
Kuþ üretimine anaç kuþlarla baþlamanýn sakýncalarý vardýr. Bazý kuþlar üremeye yatkýn deðildirler. Sahipleri o yüzden satýþa çýkarmýþlardýr. Sürüde salgýn hastalýk vardýr. Henüz hastalýklarý ortaya çýkmadan satýþa çýkarýlýrlar. Bu þekilde satýn alýnan kuþlar, önceden aldýðýnýz kuþlara hastalýk bulaþtýrýrlar ve önlenemeyen ölümlere neden olurlar. Henüz iþin baþlangýcýnda hezimete uðrarsýnýz. Kuþ üretimine yavru kuþlarla baþlamak baþarýya atýlan ilk adýmdýr. Kuþun yavru olduðu gagasýndan anlaþýlýr. Gaga koyu kahve rengiyse kuþ yavrudur. Yavru kuþu erkek veya diþi olarak ayýrmak zordur. Hele yeni baþlayanlar için olanaksýzdýr. Gaga üzerindeki cinsiyet belirleyici renk aldatýcý olur. Hele beyaz ve sarýlarda usta kuþçunun bile yanýlma payý büyüktür. Yavrular anaçlýða adým attýðýnda cinsiyetlerini belirleyen renk iyice belirgin olur. Mavi ise erkek, gaga rengine yakýn olaný da diþidir. Sarýlarda çoðunlukla bu renk yoktur. Diþi zannettiðiniz erkek, erkek zannettiðiniz diþi çýkar. Renkleri nedeniyle bu risk göze alýnýr. Erkek ve diþi kuþlarýn sayýlarýnýn denk olmasý gerekir. Erkek bulamayan kuþlarda lezbiyenlik, diþi bulamayan erkeklerde ise homoluk baþlar. Bu durumda o kuþlarý elden çýkarmaktan baþka çare yoktur. Ne yapsanýz onlarý eþleþtiremezsiniz..
Aslýnda kuþlarý eþ seçmede özgür býrakmak gerekir. Güzel renkli kuþ elde etmek için güzel renkli kuþlarý eþleþtirmenin bir anlamý yoktur. Renkleri belirleyen genleridir. Dikkat edilmesi gereken kardeþ ve akraba eþleþmelerini engellemektir. Bunun için de erkekleri ayrý, diþileri de ayrý satýcýlardan almak gerekir. Akraba eþleþmeleri en güzel kuþ ýrkýný dahi dejenere eder. Akraba eþleþmesini iki ayrý salma ile engelleye bilirsiniz. A kafesinden alýnan yavru kuþlarýn erkekleri A yavruluðuna, Be salmasýndan alýnan yavru kuþlarýn diþileri B yavruluðuna, B salmasýndan alýnan erkek yavrular B yavruluðundaki diþilerin, B salmasýndan alýnan diþi yavrular, A yavruluðundaki erkeklerin salmasýna býrakýlýr. Genelde ilk ve ikinci yavrular damýzlýk için iþaretlenmelidir. Anaçlar iri yapýlýysa üçüncü yavrularda damýzlýk olabilirler. Doðal olarak bu sýralama yavrunun yumurtadan çýkýþ sýrasýdýr. Üretim için uygun görülmeyenler satýlacaklarýn arasýna býrakýlýr.
En az üç ay kuþlarýnýzýn anaç olmalarýný ve eþleþmelerini sabýrla bekleyeceksiniz. Bu arada kuluçkaya yatacaklar için yuvalarý da hazýrlayýnýz. Bir defada yedi yavru barýndýrmalarý gerekliliðini göz önünde tutarak piyasada satýlan 20X15X15 santim ölçülerindeki büyük yuvalarý tercih etmenizi öneririm.Yuvalarýn içine hiçbir þey koymayýnýz. Koyarsanýz üretimi geciktirirsiniz. Zira sizin koyduklarýnýzý dýþarý atýncaya kadar yumurtlamayacaklardýr. Size inat gider yemliklerin içine yumurtlayýverirler.
Astýðýnýz yuvalardan birini beðenen bir diþi kuþ yuvanýn deliðine tüner ve aþk sesleri çýkarmaya baþlar. Bunun anlamý eþleþmeye hazýr olduðu ve kendisine bir eþ aradýðýdýr. Mesajý alan bir erkek hemen yanýna gider ve gaga gagaya öpüþmeye baþlarlar. Böylece eþleþmeye ilk adýmý atmýþ olurlar. Bazýlarý daha önceden eþleþmiþlerdir. Onlar artýk ömür boyu eþtirler. Zira muhabbet kuþlarý tek eþlidirler. Erkek yuvaya sýk sýk girer ve diþisinin hazýrlýklarýný gözler. Ýlk yumurtadan sonra diþi erkeðin yuvaya girmesine izin vermez. BUNA ÇOK DÝKKAT EDÝNÝZ. Eðer diþi ile erkek yuvada beraber yatýyorlarsa bu bir hastalýk belirtisidir. Kuþlar genelde gözetleme kapaðýný açtýðýnýzda yuvayý hemen terk ederler. Eðer bakmanýza aldýrmýyorlarsa kesinlikle hastadýrlar. Onlarý hemen diðer kuþlardan ayrý bir yere alýnýz. Kuþlar için en tehlikeli olan hastalýk kanlý ishaldir. Ýlk olarak ta akla kanlý ishal gelir. Tüm sulara koruyucu olarak eczanelerden alacaðýnýz oxsidandan tarife uygun olarak koyunuz. Diðer kuþlarda da ayný durgunluðu görürseniz dozu tedavi edici doza göre arttýrýnýz. Sularýna koyduðunuz vitamini arttýrýnýz. Olur olmaz nedenlerle terramisin vermeyiniz. Kanatlýlar için birçok ilaç ve vitamin vardýr. (Sulandýrýlmýþ olanlara itibar etmeyiniz. Vitamin ve diðer ilaçlarý daima eczanelerden alýnýz. Ben vitamin olarak daima arýlara verilen Vitaformu tercih etmiþimdir.) Tüm salmalarý ve yuvalarý dezenfekte ediniz. Büyük kanatlýlar için olan her türlü ilaç vitamin ve dezenfekte ilaçlarýndan uzak durunuz. Arýlar için olanlarý yeðleyiniz. Bu ilaçlarý eczanelerden her zaman saðlaya bilirsiniz. Yeri toz kireçle dezenfekte ediniz. Bu iþlemi gece yapýnýz. Sabah çok erken kireç tozlarýný süpürüp temizleyiniz. Kireç tozu kuþlarýn solunum yollarýný olumsuz etkiler ve astýma neden olabilir. Yere talaþ atmayýnýz. Talaþlarda kuþlara zarar verecek bir çok zararlý olabilir. Saðlýklý muhabbet kuþlarýnýn dýþkýlarý katý olur. Bu nedenle temizliði kolaydýr.
Kanlý ishali anlamak çok kolaydýr. Hasta kuþu koyduðunuz kafesin tabanýna beyaz temiz bir kaðýt koyunuz. Kaðýdýn üzerine düþen dýþkýyý inceleyiniz. Dýþkýda kan varsa kanlý ishaldir. Kan yoksa, dýþký suluysa sýradan basit bir ishaldir. Ýnsanlarda kullanýlan ishal kesicilerden kullanarak ishali önleye bilirsiniz. Kanlý ishale yakalanan kuþlar zayýf düþerler ve bir daha üretime elveriþli olmazlar. Bu durumda o kuþlarý elde tutmak yarar saðlamaz.
Kuþlarda bulaþýcý olmayan, birazda seyrek rastlanan ve tedavisi olmayan hastalýk felçtir.Koruyucu önlemleri vardýr. Koruma E vitaminiyle saðlanýr. (EvitSE)
Yuvalarý sýk sýk kontrol ediniz. Kýrýlmýþ yumurta varsa yuvadan alýnýz. Yavrular yuvadan atýlmadan önce ayaklarýný kontrol ediniz. Dýþký bulaþýklarýný koparmayýnýz. Týrnaklarý sökülür ve kuþ ömür boyu sakat kalýr. Yavrunun ayaklarýný suya sokunuz. Dýþkýlar hemen yumuþar ve kolayca alýnýr. Tamamý alýnýncaya kadar ayaklarý suya sokmaya devam ediniz. Bu dýþkýlar alýnmazsa kuþ rahat uçamaz ve yürüyemez.
BESLENME
Muhabbet kuþlarý beslenmede seçici olmayan kuþ türlerindendir. Tanecidir, etçil deðildir. Ömür boyu hep ayný yemi severek yerler. Yem deðiþtirmeye kolay uyum saðlayamazlar. Arada çok az yeþil vermekte yarar vardýr. Verilecek yeþil yemlerin çok iyi yýkanmasý gerekir. Yýkamadan vereceðiniz yeþilliklere hastalýklý bir kuþun dýþkýsý bulaþmýþ olabilir. Bu hastalýklý dýþký yüzünden tüm sürünün yok olmasýna neden olabilirsiniz..Soyulmuþ yemlere itibar etmeyiniz. Yeminin kabuðunu kýrýp yemek onlarýn doðal yaþamlarýnýn bir parçasýdýr. Ýçme sularýný mümkünse günde iki defa yenileyiniz. Sularýna vitamin koymayý ihmal etmeyiniz. Beslenme kadar temizliðinde önemli olduðunu unutmayýnýz.
Kuþ üreticilerinin mutlaka bir mikser edinmelerinde yarar vardýr. Bu mikserde yumurta kabuklarý toz haline getirildikten sonra yumurtalar ve bir miktarda irmik konulur. Mikserle iyice karýþtýrýlýr. Hemen tüketilmesi gerektiðinden fazla yapýlmamasý gerekir. Bu karýþým kuþlarýn içerisine giremeyecekleri kaplara konulur ve yem tablasýnýn üzerine býrakýlýr. Özellikle anaç kuþlar bu karýþýmý çok severler. Kavga dövüþ hýzla tüketirler. Boþalan kaplar yeniden kullanýlacaksa iyice yýkandýktan sonra kaldýrýlýr.
Kuþ üreticiliðini hiçbir zaman meslek haline getirmemek gerekir. Emekliler için ideal bir hobidir. Ýyi bir üretim emeklilerin sýnýrlý gelirlerine ek bir kaynak olabilir. Üstelik emeklileri oyalayacak karlý bir hobidir. Ýyi bir üretim dileðiyle.
                         16.03.2001 20:32     Özcan NEVRES