Yüce Allah bir Kur’an ayetinde, iman edenleri üç önemli davranýþtan sakýndýrýr; zanda bulunmak, gýybet etmek ve tecessüs etmek; yani gizli yönleri araþtýrmak... Bu beðenilmeyen ahlak özellikleri birbirleriyle iliþkili davranýþlardýr. Çünkü kiþinin gýybet ederek bir mümini arkasýndan çekiþtirmesi onun hakkýnda kötü zan da beslediði anlamýndadýr. Benzer þekilde tecessüs eden yani gizlice araþtýrma yapan kiþinin de bazý kötü zanlarý vardýr ki gizli araþtýrmalar yapmaktadýr.

Ey iman edenler, zandan çok kaçýnýn; çünkü zannýn bir kýsmý günahtýr. Tecessüs etmeyin (birbirinizin gizli yönlerini araþtýrmayýn). Kiminiz kiminizin gýybetini yapmasýn (arkasýndan çekiþtirmesin.) Sizden biriniz, ölü kardeþinin etini yemeyi sever mi? Ýþte, bundan tiksindiniz. Allah’tan korkup-sakýnýn. Þüphesiz Allah, tevbeleri kabul edendir, çok esirgeyendir. (Hucurat Suresi, 12)

Bu hoþ olmayan davranýþlarýn üçü de müminleri incitir, aralarýndaki tesanüdü zedeler, dayanýþmayý zayýflatýr, sevgi, saygý, þefkat ve merhamet duygularýný yok eder. Cahiliye toplumunda gayet doðal ve vazgeçilmez görülen bu alýþkanlýklar, gerçekte oldukça çirkin davranýþlardýr. Bunu, yukarýdaki ayette gýybetin karþýlýðýnýn "ölü kardeþinin etini yeme"ye benzetilmesinden anlayabiliriz.

Kur’an, "arkadan çekiþtirenler" hakkýnda, "Arkadan çekiþtirip duran, kaþ göz hareketleriyle alay eden her kiþinin vay haline... "(Hümeze Suresi, 1) ayetiyle önemli bir uyarýda bulunur. Devam eden ayetlerde ise "Hayýr; andolsun o, ’hutame’ye atýlacaktýr. "Hutame"nin ne olduðunu sana bildiren nedir? Allah’ýn tutuþturulmuþ ateþidir. (Hümeze Suresi, 4-6) ifadesiyle böyle davrananlara kesin bir cehennem tehdidi vardýr. Bu tehdit dikkate alýndýðýnda, bu davranýþýn müminlerin çok dikkatli olmalarý gereken Kuran dýþý bir tavýr olduðu anlaþýlýr.

Kötü zan, gýybet ve tecessüsün kaynaðýnda kýskançlýk, haset etme ve çekememe vardýr. Ýnkarcýlar söz konusu duygularý çok yoðun yaþadýklarý için tecessüs eder, birbirlerinin arkasýndan çok rahat konuþurlar. Þeytan bu çirkin davranýþlarý inanan insanlara da makul göstermek için uðraþýr. Ancak bunu, kardeþinin iyiliði ya da dinin çýkarlarý için yapmasý gerektiði telkinini verir. Bu þekilde þeytan, insaný, Allah’ýn sýnýrlarýný ihlal ederek kendi sapkýn yoluna çekmeye çalýþýr.

"Zanda bulunmak" ise genellikle kalpte ortaya çýkan ve açýkça dile getirilmedikçe dýþarýdan anlaþýlamayan bir durumdur. Bu yüzden gýybet ve tecessüs konusunda kardeþlerini uyarabilen müminler, kötü zanda bulunan kardeþlerini, kendisi açýða vurmadýkça bu davranýþtan sakýndýramazlar. Zanda bulunan insan hatasýný fark ettiðinde, karþýsýndaki müminlere açýklamadýðý sürece önlemi ancak kendisi alabilir. Bu düþünceden kurtulmaya çalýþmayacak olursa, Kur’an’da haber verildiði gibi açýk bir günahý yüklenmiþ olur. Bu nedenle mümin, aklýndan geçenler ve niyeti konusunda da Allah’ýn sýnýrlarýný korumalýdýr. Allah’a yakýnlaþmaya çalýþýr ve Kur’an’a uyarsa kötü zandan, kin, nefret ve haset gibi Allah Katýnda beðenilmeyen duygulardan Rabb’imizin dilemesiyle arýnabilir.