Karabag Savasi Malul Gazisi, Avrasya Yazarlar Birligi uyesi, Bagimsiz Arastirmaci, Gazeteci. Yukarý Karabað savaþý baþladýðýndan itibaren bu bölgenin en önemli tepelerinden birisinde olan Hocalý þehri stratejik olarak Ermenistan_Silahlý Kuvvetleri için askeri bir hedef niteliðinde idi. Hocalý stratejik olarak Karabað dað silsilesinde Aðdam-Þuþa, Eskeran-Hankendi yollarýnýn üzerinde yerleþmektedir. Hocalý’nýn coðrafi-stratejik konumu Ermeni silahlý birliklerinin buraya saldýrmasýna müsaitti. Hocalý Hankendi’nden 10 km uzaklýkta güneydoðusundadýr. Karabað’daki tek havaalaný Hocalý’dadýr.
Hocalý 1991 yýlýnýn Ekim ayýndan itibaren ablukadaydý. Ekim’in 30’unda kara yoluyla ulaþým kapanmýþ ve tek ulaþým vasýtasý olarak helikopter kalmýþtý. Hocalý’ya son helikopter 1992 yýlý Ocak ayýnýn 28’inde gitmiþti. Þuþa þehrinin semalarýnda sivil helikopterin vurulmasý ve bunun sonucunda 40 kiþinin ölümünden sonra bu ulaþým da kesilmiþti. Ocak ayýnýn 2’sinden itibaren þehre elektrik verilmemiþti. Þubatýn ikinci yarýsýndan itibaren Hocalý, Ermeni silahlý birliklerinin ablukasýna alýnmýþ ve her gün toplardan, aðýr makineli silahlarla bombalanmýþtýr.
1992 yýlýnýn Þubat ayýnýn 25-ini 26-sýna baðlayan gece Azerbaycan'ýn Daðlýk Karabað bölgesindeki Hocalý kentinde çok sayýda azerbaycanlý sivil, Ermeniler tarafýndan soykýrýma maruz kalmýþtýr. Azeri kaynaklarna ve Memorial Human Rights Center, Human Rights Watch ve diðer bazý uluslararasý insan haklarý kuruluþlarýnýn bildirdiklerine gore katliam, Rus 366. Motorize Alayý'ýn desteðindeki Ermeni silahlý kuvvetleri tarafýndan gerçekleþtirilmiþtir.
Human Rights Watch, Hocalý Katliamýný Daðlýk Karabað'ýn iþgalinden bu yana cereyan eden en kapsamlý sivil kýrýmý olarak nitelendirmiþtir. Azeri kayýplarýnýn sayýsý üzerinde tartýþmalar devam etmekteyse de, 400 ila 1000 arasýnda olduklarý genel kabul görmektedir. Azerbaycan resmî kaynaklarýnýn bildirdiði resmi rakam 613 sivil olup, bunlarýn 106'sý kadýn ve 83'ü çocuk, 7’ten fazlasý ise yaþlýydý.
936 km2’lik alana sahip ve 2.605 aileden ibaret 11.356 kiþinin yaþadýðý Hocalý kenti 26 Þubat 1992 tarihinde yüzyýlýn en acýmasýz soykýrýmýna maruz kalmýþ ve kasaba tamamýyla yok edilmiþtir. Hocalý bu katliamýn yaþandýðý sýrada Azerbaycan Silahlý Kuvvetlerinin korumasý altýnda deðildi ve tamamen savunmasýz bir durumdaydý. Kentte da daðýnýk halde elinde hafif silahlar bulunan 150 kiþi bulunmaktaydý. Azerbaycan Silahlý Kuvvetleri Hocalý halkýna yardým edemedi, hatta uzun süre cesetlerin alýnmasý bile mümkün olmadý..
Ermenistan Silahlý Kuvvetleri bölgedeki 366. Alayýn da desteði ile önce giriþ ve çýkýþýný kapadýðý köyü üç yönden kuþatmýþ, helikopter ve aðýr silahlarýn yardýmý ile önce köyü bombalamýþ ve ardýndan da köye girerek sivil, kadýn, çocuk, yaþlý ayýrýmý yapmadan katliam yapmýþtýr. Ermeniler bu köyü iþgal ederek bütün bölge halkýna bir mesaj vermek istemekteydiler. Nitekim Azerbaycan Türkleri için aðýr bir mesaj vermiþ oldular. Hocalý iþgal edilerek ve neredeyse tamamen yok edilerek bölgedeki çözülme hýzlandýrýlmýþ oldu. Ermeniler bu hamleyle ayný zamanda önemli bir stratejik mekaný da iþgal ederek askeri açýdan önemli bir baþarý elde etmiþtir. Ancak insanlýk adýna tarihin en acýmasýz soykýrýmý gerçekleþtirilmiþtir. Diðer taraftan Ermeniler için bu soykýrým kendilerinin iddia ettiði 1915 yýlýnda yaþananlarýn bir öcü niteliði de taþýmaktaydý.
Normalde en þiddetli savaþlarda dahi savaþ dýþýnda tutulan, dokunulmayan bu kesime Ermeniler yaþlý, kadýn ve çocuk demeden acýmasýz iþkenceler yaparak katletmiþtir. Bu katliamdan toplam 487 kiþi aðýr yaralý olarak kurtulmuþtur. 1275 kiþi ise rehin alýnmýþ ve 150 kiþi ise kaybolmuþtur. Cesetler üzerinde yapýlan incelemelerde cesetlerin birçoðunun yakýldýðý, gözlerinin oyulduðu, kulaklarý, burunlarý ve kafalarý ile vücutlarýnýn çeþitli uzuvlarýnýn kesildiði görülmüþtür. Ayný vahþetten hamile kadýnlar ve çocuklar bile nasibini almýþtýr.