Bilge kiþi her þeye þaþan kiþidir. -Andre Gide |
|
||||||||||
|
GENEL TANIMLAR Ýlk insan toplumlarýnýn oluþumu eþya, araç ve gereçlerin üretimiyle baþlamýþtýr. Ýþ ve el aletlerinin geliþimi, tarým ve hayvancýlýðýn ilerlemesi, aile ve soyun büyümesiyle ilk toplum düzeni doðmuþ, zamanla aileler büyük ailelere, büyük aileler de kabilelere (boy) dönüþmüþtür. Kabileler de aþiretlere (oymak) dönüþmüþtür. Kabile, boy, klan eþanlamlý olup bir soydan türemiþ ortak bir atadan geldiklerine inanan, aralarýnda kan baðý olan bir kaç büyük aileden meydana gelen göçebe veya yerleþik topluluktur. Aþiret, oymak, tribü de bir çok kabileden oluþan, aralarýnda din, dil, kan, evlilik baðlarý bulunan göçebe veya yerleþik topluluktur. Kabile yönetimi baþlangýçta fiziksel olarak en güçlü, en savaþçý ve en becerikli olanlarýn elindeyken sonradan, ekonomik olarak en üstün olanlarýn elinde toplanmaya baþladý. Kabileler aþiretlere dönüþmeye baþlarken mal, mülk ve eþyalarýn korunmasý ve devredilmesi sorunu ortaya çýktý; mülkiyet ve yönetimin aktarýmý babadan oðula geçmeye baþladý. Toprak çok önemliydi. Çünkü herþey yakýlýp yýkýldýktan sonra geriye hiçbir zaman yok edilemeyecek bir deðer kalýyordu: Toprak. Gelecekte mallarýn sahibi olacak mirasçýnýn net bir þekilde belirlenmesi tüm aþiretin gözleri önünde tanýklarla pekiþtirilecek evlilik kurumu sayesinde mümkündü. Evlilik töresinin asýl amacý kadýnýn doðuracaðý çocuklarýn babasýný önceden bilmek, mal, mülk ve soyun geleceðini güvence altýna almaktý. Çok eþlilik, dolayýsýyla çok çocuk, malýn mülkün gelecekte korunmasý için elzemdi. Evlilik dýþý iliþki soy ve sopun karýþmasýna yol açacaðýndan kesinlikle hoþ görülmüyor ve cezasý ölümdü. Aþiret düzeninde ensest (anababa ve kardeþler arasý aile içi evlilik) ile endogami (aþiret içi evlilik) genelde yasaktýr. Bazý durumlarda kuzen veya amca çocuklarý evlenebilir. Geleneðe göre aþiret üyesi ancak baþka bir aþiret üyesiyle evlenebilir. Bunun ahlaki bir temeli yoktur. Ýç evliliðin yasaklanmasýnýn nedeni salt maddi ve ekonomik nedenlere baðlýdýr. Çünkü kýzlar gözü açýlmadan diðer komþu aþiretlere mal, arazi, servet veya hediye karþýlýðý pazarlanacak deðerli birer emtia konumundadýr. Hiç kullanýlmamýþ, el deðmemiþ olmalarý, dolayýsýyla bakirelik çok önemliydi. Bunun için kýzlar çok küçük yaþta bile olsalar dýþ evlilikler için pazarlanabiliyordu. Çünkü kýzýn büyüyüp yaþý ilerledikçe kullanýlmýþ olma olasýlýðý yükseliyor, deðeri azalýyordu. Böyle bir ticari iliþkiyle hem aþiretin serveti artýyor, hem de aþiretler arasý bir deðiþ tokuþ ticareti baþlýyor, dayanýþma güçleniyordu. Bu gelenek ve töre günümüzde hala sürmekte olup doðuda görülen genç kýz intiharlarý, cinayet ve ölümlerinin arkasýnda töreler vardýr. Özel mülkiyetin güçlenmesi, ekonomini geliþmesi, kölelik ve toplumsal sýnýflarýn ayrýþmasýyla kabileler aþiretlere, hanedanlýklara, beyliklere, sitelere, site devletlerine, feodal derebeyliklere dönüþmeye baþladý. KÜRTLER NÝYE AÞÝRETLER HALÝNDE KALDI? Güçlü uluslarýn arasýna sýkýþmýþ olan etnik kümeler tarihsel geliþim ve evrimsel aþamalara ayak uyduramadan günümüze kadar kabileler veya aþiretler halinde geldiler. Bunun böyle olmasý ve etnik gruplarýn geri kalmýþlýðýnýn baþlýca nedenleri çok katý gelenekler ve þeriatçý törelerle korunan sýnýrlý bireysel ve toplumsal iliþkiler, tarým, avcýlýk ve hayvancýlýk düzeyinde sürdürülen kapalý ekonomik feodal yapý, büyük toprak sahipleri, beyler, aþiret reisleri, þeyhler, pirler, tarikatlardýr Bu tür kapalý kümelerde sanayi ve maden üretimi yoktur. En önemli emtia arazi, toprak, hayvan sürüleri ve tarým alanlarýdýr. Buna en somut örnek günümüzde hala geleneksel düzenlerini sürdüren Afrika zenci kabileleri, Avustralya Aborjinleri ve Ortadoðu bölgesindeki Kürtler gibi çeþitli etnik kümelerdir. Hemen belirteyim ki Kürt diye tanýmlanan gruplar kendi aralarýnda da çeþitli etnik birimlere bölünmüþ durumdadýrlar. Oysa, örneðin, boylar, oymaklar halinde yaþayan Türkler Ergenekon'dan çýktýktan sonra devletçikler kurmaya baþlamýþ, Anadolu Türk beylikleri önce birbiriyle çatýþmýþ daha sonra Osman Beyin önderliðinde birleþerek devlet kurmaya yönelmiþlerdir. Ýmparatorluklar yýkýlýnca küçük krallýklara, ya da, devletçiklere dönüþürler. Ýskender'in kurmuþ olduðu Yunan (Helen) Ýmparatorluðu yýkýlýnca yerine 7 krallýk kurulmuþtur. (Pontus, Selevkus, Part, Pergamon, Ptoleme, Lisimakos, Makedonya krallýklarý). Roma ve Osmanlý Ýmparatorluðu da yýkýldýktan sonra bir çok yeni devlet ortaya çýkmýþtýr. SSCB de yýkýldýktan sonra birçok baðýmsýz cumhuriyet kurulmuþtur. Ama bu imparatorluklarýn hiçbiri aþiretleþmemiþtir. Dolayýsýyla, Kürtçü çevrelerin ileri sürdüðü gibi Ortadoðunun etnik kümelerden biri olan Kürtlerin eski çaðlarda baðýmsýz devletler, hatta bir imparatorluk kurduklarý, þanlý bir geçmiþe sahip olduklarý yönünde iddialarýn tarihsel gerçeklerle hiç bir ilgisi yoktur. Çünkü eðer öyle olsaydý, herþeyden önce, bugün hala aþiretler halinde yaþamayý sürdürüyor olmalarý mümkün olamazdý. Yani Kürt devletleri tekrar aþiretlere mi dönüþtüler? Bu eþyanýn tabiatýna, maddenin doðasýna aykýrýdýr. Bu nedenle Kürtlerin "milletleþme evrimi geçiren dünyanýn en eski halklarýndan biri olduðu, Kürdistan uygarlýðý ve Media adlý bir imparatorluk kurduklarý, ama bu imparatorluðun yýkýlýþýndan sonra böyle büyük bir devlet kuramadýklarý, ancak Karduk adýyla tarih sahnesine çýktýklarý" yolundaki hamasi ve düzmece iddialarýn bilim ve tarihle hiçbir bir ilgisi olmadýðý anlaþýlmaktadýr. Yoksa aþiretleri derleyip toplayarak, yapay bir þekilde birbirine yamayarak bir halk oluþturulamaz. Kargaþa çýkar. Böyle bir bohça da yama tutmaz. Aþiretler bibiriyle çatýþmaya baþlar. Bu baðlamda Tevrat'ta Babil Kulesini yapýmýyla ilgili anlatýlan öykü bir hayli ilginçtir. Bir kule ve kent oluþturmak için bir araya toplanan çeþitli insanlar sonunda birbirlerinin dilini anlayamaz hale gelirler. Kulenin yapýmý yarým kalýr ve hepsi oradan yeryüzünü daðýlýr. Çünkü paylaþtýklarý ortak bir kültür ve dilleri yoktu.
ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.
|
|
| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk | Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi | |
Book Cover Zone
Premade Book Covers
ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim
Yapým, 2024 | © Hulki Can, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr. Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz. |