Þüphesiz bu sorunun yanýtý “Ezilenler” olacaktýr.

Dostoyevski, çocukluðundan itibaren dönemin edebi eserlerini takip ederek kendini geliþtirmeye baþlar. Rus þairlerinden Jukovski’yi hayranlýkla okur. Puþkin’i ise adeta þiir tanrýsý olarak beller kendisine. Yine Schiller’e olan ilgisi onun ufkunda geniþ alanlar açacak çeviri iþine atýlacaktýr. Balzac’ýn “Eegenui Grandet” (Öjeni Grand) romanýný Rusçaya çevirerek ilk edebi deneyimini yaþar. Gogol ise Dostoyevski’yi üslup ve düþünce bakýmýndan etkilemiþtir. Bu etkilenme Dostoyevski’ye 1845 yýlýnda dönemin Rus memur hayatýný anlatan “Ýnsancýklar”ý yazdýrýr. Ýnsancýklar eseri en son Belinski’ye ulaþýnca Belinski ,”Evet, yeni bir Gogol doðuyor.”diyerek neredeyse dünyayý müjdeliyordu.

Dostoyevski, devrin bir çok ilerici genci gibi büyük toprak aðalarýný koruyan kölelik kanunlarýnýn yarattýðý sosyal ve siyasal yapýdan rahatsýzlýðýný Belinski’nin toplantýlarýna katýlarak belirtir. Rejime karþý çýkan gruplarýn gösterilerine toplantýlarýna katýlýr. Bu sýrada gençler tutuklanýr ve Dostoyevski’de bu grubun içindedir. Haklarýnda idam kararý çýkartýlýr. Karar infaz aþamasýndayken Çar’ýn affýyla kurtulurlar. Bu karar sonrasýnda dört yýl kürek, beþ yýl sürgün cezasýna çarpýtýlýr. Hapishanede yalnýzca Ýncil bulunduðu dine merak sarar. Çerniþevski ve Pisarev’le tanýþmasý hapis sonrasýna denk gelir. Çerniþevski’nin çýkardýðý Sovremennik adlý dergide “sanatýn toplumu aydýnlatma, dönüþtürme” misyonundan söz eder ve karþýt görüþlü aristokrat yazarlarla aðýr polemiklere girer. 1866’da onu dünya edebiyatýnýn göz nuru yapacak “Suç ve Ceza” romaný yayýnlanýr.



Her þey genç yazar Ývan petrovic’in Miller pastanesinde Bay Smith ve köpeði Azurka’yla karþýlaþmasýyla baþlar. Bir kaldýrým pastanesinden Prens Piyotr Aleksandroviç’in çiftliðine kadarki sokaklarda, evlerde, yaþayan küçük insanlarýn dünyasýna girmiþ yazar Ývan petrovic’in gözlemleri ve yer yer sosyal dedektiflik merakýyla baþlar, geliþir devam eder ve gerçekçi bir sonla biter. Evet, “Ezilenler” romaný böyle özetlenebilir. Bu arada giderek kendi gücünü yine kendi ezilmiþliðinden alan Natalya Sergeyiç(Nataþa) romanýn ana karakteri gibi görünse de Bay Smith’in torunu Helena( Nelly ya da Lenoçka) etrafýnda olay örgüsü geliþmektedir. Dönemin tüm çarpýklýklarý, üçkaðýtçýlýklarý, çetecilikleri, kokuþmuþ aristokrasinin tortularýnýn açýða çýkmasýna neden olan 11 yaþýndaki küçük bir kýz olan Lenoçka’nýn dedesinin evini ziyaret etmesiyle baþlar. Ayrýca küçük bir ayrýntý; küçük çocuk seviciliðinde hangi tiplerin, kimi nasýl kullandýðýnýn da izleri de görülmektedir. Yani 20.yüzyýl egemenlerinin bugün büyüyen gölgelerini de eserde görüyoruz. Yazar Ývan Petrovic tüm bu yaþananlara tanýktýr, tavýrlýdýr, taraftýr. Aslýnda gerçek hayattan kopup romanýn orta yerine Ývan Petroviç olarak düþmüþ Dostoyevski’nin Belinski’nin “toplum için sanat” görüþünün somut bir ifadesi olarak da deðerlendirilebilir. Maslobyev bürokrasi çarkýndaki kýrýntýlardan dönen üç kaðýdýn beslemesi bir karakterdir romanda. Pezevenklerin, toprak aðalarýnýn, çocuk sevicilerinin açýklarýndan yararlanarak para kazanmak isteyen Maslobyev ne kadar da günümüzle özdeþleþiyor. Ya umutsuz aþýk genç kýz Nataþa ve Prens Piyotr’un oðlu Alyoþa’nýn yaþadýklarýna ne demeli! Sanýrým günümüz dünyasýnýn tipik magazin beslemesi züppeleri gibi yaþamayý ve arada sýrada arabesk romantizmiyle Nataþa’ya olan aþkýný dillendirmesi bu züppelik gerçeðini deðiþtirmeyecektir. Alyoþa’nýn baba otoritesine, toplumsal ahlak baskýsýna ve genel kural çizgilerinden sýyrýlamayýp Nataþa’nýn duygu dünyasýný hallaç pamuðuna çevirmesi þaþýrtýcý bir ustalýkla anlatýlmýþtýr.

Þimdilik bu kadar…Devamý var. Yazar Ývan Petroviç’in gözünden biraz daha mevcut düzenle önceki düzenlerin benzerliklerini göreceðiz.

Cengiz MAÇOÐLU