Tüm dünya dilleri çeþitli olaylarýn sevkiyle birbirleriyle etkileþim içine girmiþtir.Ermeniler ve Türkler yüzyýllarca bir arada yaþamýþ iki dost millettir.Bu güzel iliþkilerin sonucunda daha 4.yy’da Türkçe Ermeni dilini kökten etkilemeye baþlamýþtýr.Bu etkileme bir çok yönden olmuþtur; (fonetik, türetim, morfolojik, sözdizimi) Bu etkilerin varlýðý dillendiren bir çok Ermeni dilbilgini de vardýr.
Ünlü Gürcü Edebiyatçý Ýlya Çavçavadze; “Ermeniler’in baþkalarýnýn efsanelerini kendilerininmiþ gibi zannettiklerini” ifade etmektedir.Yine ayný zat, ezberci Ermeni dil bilginlerinin kendi dillerindeki her bir özelliði, kelimeyi, kendilerine mal etmelerini de eleþtirmektedir.Halbuki bu dildeki pek çok kelime ve ses özelliði Türkçe’den geçmiþtir.Bazý Ermeni dil bilginleri gerçekleri her alanda açýk yüreklilikle ifade edebilmektedirler.Örneðin, Mordman, Ermeni dilinin Turani dillerden köklü bir þekilde etkilendiðini belirtmiþtir.Yine bir baþka bilgin Patkonov, yüzyýllar öncesinden Türk etkisinin Ermeni dilini etkilediðini söylemiþtir.Patkanov daha 5 ve 6.yy’daki Ermeni kaynaklarýnda bulunan Türkçe kelimeleri tesbit etmiþtir.Örneðin; goçkar kelimesi daha bu dönemde Ermeni diline girmiþtir.Bu kelime ile kökendaþ olarak goç-koç kelimesi vardýr.Goçkar ve Koç kelimeleri erkek koyun anlamýnda her iki dilde kullanýlmaktadýr.Diðer bir Ermeni dilbilimci Gukasyan da Patkanovla benzer görüþleri ifade etmektedir.Daha 5.yy’da Ermenice’ye giren bazý Türkçe kelimeler þunlardýr; arýg(þiþman), ark-ark, goçkar-koç, zer-yer, torpah-toprak, hakan, tarhan, elteper vb..
Ermeni dili Selçuklu, Osmanlý ve Azeri Türkçelerinden çok çeþitli zamanlarda etkilenmiþ bir dildir.Bu dönemlerde Ermeni Oymaklarý ile Türk Oðuz boylarý arasýnda çok güzel iliþkiler kurulmuþtur.Sevartyan, Ermenilerin 12.yy ve sonralarýnda Türkçe’yi bir ikinci dil olarak kullandýklarýný delilleriyle ortaya koymuþtur.Bir baþka Ermeni dilbilgini Açaryan, 15.ve 19.yy’lar arasýnda Ermeni yazýlý kaynaklarýnda yazýlmýþ olan,4200 civarýndaki Türkçe kelimeyi tespit etmiþtir.Bu Türkçe kökenli kelimelerin bazýlarý þunlardýr:
Bayatý, baþlug(baþlýk), bek(bey), biz, bostan, bostancý, debað, talan,gacag(kaçak), nal , nalband, çýban, tolma(dolma), bozbaþ, oba, ana, ata, eziz(aziz), Gelet(galat), gapý, gesd(kasd) ,gýz(kýz), yeasý(yiyesi), helal, haram, að, aða, el, ilan, damga, donguz(domuz) gibi binlerce Türkçe kelime Ermenice’ye girmiþtir.Ermenice’ye sözcüklerin yaný sýra Türkçe söz öbekleri de geçmiþtir.Bu geçiþler üç tarzda olmuþtur:

1-Sadece anlam geçiþlerine örnekler:

ne var ne yok?=inç qa, inç çi qa?

Anan ölsün=merit merni

Bir karýn aç, bir karýn tok=mi por guþt, imi por sovats

Aðýr oturmak=tsanir nýþtel

Alýn yazýsý=çoðata gir

Parmaðýný diþlemek=matý gtsel

2-Bazý Türkçe kelimeler muhafaza edilerek olan geçiþler:

kýç yerine koymak=Gýji toð dnel

azad nefes almak=azad sunts kaþel

kapýya gülle atmak=kaekin golla gnal

helal süt emmek=helal gat xmel

deli þeytan diyor=dali þeytaný asýma

3-Bazý söz gruplarý Ermenice’ye aynen geçmiþtir.

Ya baxt=ya bext

Bir gülle bahar olmaz

Külbaþýna

Tek elden ses çýkmaz

Akýl akýldan üstündür

Tokun açtan haberi olmaz

Biri yer biri bakar, kýyamet ondan kopar

Verdiðimiz örnekler gibi daha pek çok atasözü ve deyim Ermenice’ye Türkçe’den geçmiþtir.Hoçatur Abovyan, Perþ Prosyan, Gozoros Aðayan, Gabriyel Sundukyan gibi onlarca bilgin Ermenice’ye Türkçe’den geçen bunca kelime ve söz grubunun varlýðýný ortaya koyan, ispatlayan kiþiler olmuþlardýr.

Ermeniler söz varlýðýmýzýn yaný sýra bazý ulusal kiþiliklerimizden tutun da þarkýlarýmýza varana kadar pek çok alanda bizden etkilenmiþlerdir.19.yy’da Hovanes Nazaryants Ermeni dilinde söylenen Nasreddin Hoca fýkralarýný derlemiþtir.Prof.Dr.Zakiroðlu Abdullayev Türk dilinin Ermeni dilini gramer bakýmýndan da etkilediðini ifade etmiþtir.Ünlü bilgin Türkçe’nin etkisiyle Ermenice’de oluþan yeni ses ve dizin özelliklerini þöyle sýralamýþtýr:

1-Ermenice’deki bazý fiiller özellikle Azeri aðzýndan etkilenerek çok anlamlý konuma gelmiþlerdir.

Almak, çekmek, bitmek, sürmek

2-Ermeni dilinde pek çok yeni ses türemiþtir.Ýnce e, ö ve ü sesleri aslen Ermeni dilinde olmayan fakat Türkçe’den Ermenice’ye geçen sesler olmuþtur.

3-Türkçe’den Ermenice’ye pek çok ek de geçmiþtir:

-lik, -lý, -çi, -mcý, -miþ vb….bu eklerle birlikte kullanýlan kelimeler de bu dile geçmiþtir.

Baþlux, tozlux, niþanlý, namuslu…

4-Türkçe bazý kelimelerle Ermenice fiiller birleþerek birleþik fiiller oluþturmuþlardýr.

Azarlamýþ inel(azarlamýþ olmak) vb….

5-Türkçe’den Ermenice’ye Pekiþtirme sýfatlarý da geçmiþtir.

Kýpkýrmýzý-qasgarmir

Sapsarý-depdegin

Kapkara-sepsev

Tertemiz-þipþidað

Dopdolu-leplesun

Þunu da belirtmekte yarar vardýr ki, Ermenice üzerinde Türkçe’nin yaný sýra Farsça ve Arapça’nýn da etkisi olmuþtur.

6-Ermeni Guzanlarý(ozan) Türk dillerine baþ vurarak Ermeni þiirini geliþtirmeye çalýþmýþlardýr.Örneðin 10.yy’da yaþamýþ Grikor Narekatsi þiirlerinde sel, mum, derman, xaber(x=h), arkan vb bir çok Türkçe kelime kullanmýþtýr.

7-Ermenice Türkçe’deki tamlama yapýsýndan da etkilenmiþtir.Ermenice’deki tamlama yapýsý Farsça’dakine benzer þekildeyken Türkçe’nin etkisiyle deðiþmeye baþlamýþtýr.Normalde bir Ermeni Ev Ali’nin demesi gerekirken þimdi Türkçe’deki gibi Ali’nin ev demektedir.

8-Hint Avrupa dillerinin tamamýnda olduðu gibi Ermenice’de de ortaçlar(sýfat fiil) ki baðlacý yardýmýyla yapýlmaktaydý.Ancak þimdi Ermenice’de sýfat fiil oluþumu, Türkçe’deki gibi eklerin yardýmýyla olmaktadýr.

9-Eskiden Ermenice’de Ýngilizce’de olduðu gibi çoðul bir sayýnýn nitelediði isim de çoðul eki alýrdý.Beþ kitaplar gibi..Ancak Türkçe’nin etkisiyle zamanla sondaki çoðul eki bu gibi sýfatlardan sonra kullanýlmamaya baþlamýþtýr.

Þunu da bilmeliyiz ki,dilimizin yaný sýra kültürümüz, folklorümüz, geleneklerimiz de Ermeni yaþantýsýnda derin izler býrakmýþtýr.Halen Ermeni illerinde Türkçe þarkýlar, türküler ilgiyle ve beðeniyle dinlenmektedir.Ýbrahim Tatlýses gibi sanatçýlarýmýz Ermeni’lerin gönlünde taht kurmuþlardýr.Þu anda Türkçe’nin ana dil gibi konuþulduðu Ermeni köyleri vardýr.Ermeni aþýklarý pek çok müzik terimini bile Türkçe’den almýþtýr.Örneðin, guzan(ozan), saz, santu, keman, kemanca, baðlama gibi onlarca terim Ermenice’de yaþamaktadýr.Ayrýca Ermeni dostlarýmýzýn ruh dünyalarýnda bizim ruh dünyalarýmýza yaptýðý gibi ince ýþýklar býrakan, Aslý ve Kerem, Þah Ýsmail benzeri destanlar halen Ermeni ellerinde yüz binlerce insanýn hayal dünyalarýný türlü türlü renkleriyle zenginleþtirmeye devam etmektedirler.Bu kadar benzer yönlerimiz olan ve bir zamanlar Osmanlý’nýn Millet-i Sadýka(dost millet) olarak adlandýrdýðý Ermeni kardeþlerimizin içinde yeþertilmeye çalýþýlan Türk düþmanlýðýný anlamakta zorluk çekiyoruz.Müslüman Türklerin soykýrým gibi vahþetleri yapamayacaðýna onun onlarca millet üzerinde binlerce yýl süren saltanatý þahittir.O Osmanlý deðil mi ki; Ýspanya’dan kaçan Yahudilere sahip çýktý..Yine o Osmanlý deðil mi ki, tebaasý olan hiçbir milleti asimle etmeye çalýþmadý.. Osmanlý’nýn yüzlerce yýl dost millet, kardeþ millet olarak tanýmladýðý bir ulusun bazý fertleri bu devleti arkadan vurmaya kalkmamalýydý. Osmanlý doðu bölgelerindeki Ermenileri durup dururken sürmemiþtir.Osmanlý yine ezilen bir tebaasýný zulümden kurtarmak amacýyla bu bölgedeki Ermeni’leri yine Osmanlý'nýn kendi topraðý olan Suriye'ye yerleþtirmiþtir.
Soykýrým var diyenler halen Türkiye’de yaþayan binlerce Ermeni kardeþimizin tam bir Türkiye dostu ve aþýðý olmalarýný nasýl açýklayacaklardýr?(Türk Ermeni’leri Türk’lerle ayný haklara sahip kardeþlerimizdir.Onlar ülkelerine her zaman baðlý, yürekleri sevgiyle çarpan iyi insanlardýr.)Dünyanýn her yerinde zulme uðramýþ Yahudilere gidip sorun, tarihte en rahat hangi devlette yaþadýnýz? diye.Onlarýn cevabý hiç kuþkusuz “Osmanlý’da” olacaktýr...Osmanlý kendisine itaat edenlere kesinlikle ses çýkarmamýþ, onlarýn huzuru ve refahý için çalýþmýþtýr.Dünyanýn dört bir tarafýndaki hamamlar, köprüler, kervansaraylar bunun canlý birer þahididir.
Türkler ve Ermeniler binlerce yýl bir arada yaþamýþ iki dost millettir.Türkiye geleceðin lider ülkelerinden olacaktýr.Ermenistan, Türklerle ve Türkiye’yle iyi iliþkiler kurmalýdýr.Soykýrým iddialarýndan vazgeçilmelidir.Çocuklarýmýzýn sevgi ve kardeþliðe muhtaç o tertemiz yüreklerini, nefret ve kinle doldurduðumuz yeter artýk..Nasýl bir gelecek istiyorsak öyle gençler yetiþtirmeliyiz.Kavgacý, kindar bir nesil yetiþtirenler, kendi sonlarýný hazýrlýyor demektir.Türkiye’yle iyi iliþkiler kuran Ermenistan, geliþecek ve zenginleþecektir.Bakýn Yunanistan bunu anlamýþ görünmektedir.Ne kadar inkar etseler de, Osmanlý tarihi, Ermeni toplumunun þerefli bir tarihini içermektedir.Ermeni’lerin ve Türk’lerin o kýrýlma noktasýna kadar hafýza birliði vardýr.Bu hafýza birliði iki ayrý toplumu adeta tek bir millet konumuna getirmiþti.Biz Ermeni dostlarýmýza ellerimizi uzattýk.Ermeni dostlarýmýz da, soykýrým gibi saçma iddialarý bir kenara býraktýðýnda, Türk ve Ermeni dostluðu tüm dünyada emsali görülmemiþ bir ilerlemenin kaynaðýný oluþturacaktýr.Ancak öncelikle Ermenilerin de barýþý özümsemeleri ve dayanaksýz iddialarýndan ebediyen vazgeçmeleri þarttýr.Onlara destek veren Avrupalý devletler ise bilime, akla raðmen hislerinin, duygularýnýn esiri olmuþlardýr.Onlarýn da kinleri, nefretleri uyandýrmaktan vazgeçmelerini temenni ediyoruz.Eðer bir barýþ seli tüm dünyayý yýkamazsa þu anda istirahata çekilmiþ olan kötülüðün güçleri yeniden ayaða kalkacak, Allah korusun belki de bir üçüncü dünya savaþý insanlýðý öncekilerde olduðu gibi belki de daha dehþetli bir þekilde kasýp kavuracaktýr.Tüm insanlýk bizimle beraber haykýrmalý: Yaþasýn barýþ ve sevgi, yaþasýn akýl ve bilim, yaþasýn gerçekler…

Not:Bu çalýþmada Elövset Zakiroðlu ABDULAYEV'in bilimsel yazýlarýndan faydalanýlmýþtýr.Onun "Türk Dillerinin Tarihsel Geliþme Sorunlarý" adlý kitabýný herkese tavsiye ederim.TDK yayýnlarýndan çýkmýþtýr. (Dillerin Þifresi...)