Uzun zamandýr kitap tanýtýmý ve eleþtirisi yapmýyordum. Bunun nedeni de yayýna hazýrladýðým kitaplarýmdý. Önemli ölçüde bu çalýþmalarý azalttým. Önümde iki önemli ser kaldý; biri yeni bir kurgu ve tekniði denediðim öykü kitabým, diðeri is tarihsel süreçte gerek devletler, gerekse kendi toplumumun yaþadýðý maðdurluklar…

Ýki arkadaþýmýn kitabýný deðerlendirip, tanýtmam elzem; biri bu kitap, diðerleri de kiþisel geliþim üzerine… Umarým ki, bir an önce bu çalýþmalarý gerektiði gibi tamamlayabilirim.

“Göðüs Kafesimde Kuþlar”, Þükrü Çanku tarafýndan kaleme alýnan bir þiir kitabý… Þairin ilk kitabý olmasý daha bir önem taþýyor. Bu yüzden aðýr ama temkinli bir deðerlendirmede bulunmam gerek þair, gerekse benim açýmdan önem taþýyor.

“Göðüs Kafesimde Kuþlar” kitabýnda sunum ve biyografiye yer verilmemiþ. 120 sayfadan oluþan bu kitapta, 75 serbest ölçüde yazýlmýþ þiir bulunmakta. Kitabý deðerlendirirken, bazý þiirlere tekrara düþmemek için yer vermeyeceðim. Yine de ön bir gözden geçirmede dikkatimi celp eden þey, zaman zaman çok etkileyen þiirlerin bulunmasý ki, bu tür þiirlerde ister istemez, ayný cümleler olmasa da benzer cümleler kullanmak zorunda olacaðým için okuyucudan þimdiden özür dilemek istiyorum.

Kitabýn ilk þiiri, kitaba adýný veren þiir, “Göðüs Kafesimde Kuþlar”… Þiirde bir duygu tutsaklýðýndan bahsedilmekte... Bu tutsaklýk þair en çok zarar veren unsur… Þairin içinde bir meydan savaþý var. Eðer duygularýný dýþa vuramaz, özgürleþtiremezse, bu duygu çýkmazý bana “Fil Sûre”sinde adý geçen ebabilleri anýmsatýyor. Bu kuþlar serçeden biraz büyük, güvercinden küçük leþ yiyen kuþlar olarak biliniyor. Duygu denen bu ebabiller serbest kalmazlarsa þairin ölümüne yol açabilirler.

Bu þiirde þair, duygularýný özgürleþtirirse, kendisi bomboþ kalacak, özgürleþtirmezse kendisi ölecek. Bu korkunç çýkmazý bundan daha iyi anlatabilecek bir yol yoktur diye düþünüyorum.

Bu þiirde ayrýca meydan okuma da var. Þair maþukunun direniþine de meydan okuyor.

Þiirde oldukça güçlü, okuyucuyu etkisi altýna alacak imgeler kullanýlmýþ.

“Yýkanmýþ kan nehirlerinde yürekler
…
Ey ihaneti mayalayýp zehir kusan” gibi…

Bu þiirdeki üslup bana rahmetli Erdem Bayazýt üslubunu anýmsattý. Erdem Bayazýt’ta “Sebep Ey” adlý þiir kitabýnda ayný asi ruhu yansýtýyordu.

Þiir imgeye boðulmadan, rahat ve sakin bir direniþin þiiri olmuþ.

“Aðýr Gelir” adlý þiir imge yönünden “Göðüs Kafesimdeki Kuþlar” adlý þiirden daha zengin ve muntazam bir kurgu var. “Kirpiklerin gölgesi düþünce dudaklarýma” dizsindeki estetik seviþme sahnesini bir þiirde yakalamak o kadar da kolay bir þey deðil. Ýki sevgilinin þehvetle deðil, özlemle bütünleþmesi var. Her bir diz yerli yerinde… Ancak, “Avcumda hapsettiðin tenin” dizesinde anlam bakýmýndan ciddi bir zorlama var. Ten bütün vücudu kapsadýðýndan avuca hapsolmasý mümkün görünmüyor. Oysa dizede ten yerine farklý bir biyolojik organ (el, yüz, ayak…) kullanýlabilirdi bence.

“Aynalara Dön Yüzünü” adlý þiirde beklediðim kusursuz söyleyiþ hâkim. Ancak son bölümde sevgiliye sitem deðil, hakaret olmasý bence hoþ olmamýþ. Bir âþýðýn âþýklýðýna yakýþan tavýr deðil. Yalancýlýkla sevgiliyi itham etmek yerine, gerçeði görmek istememesi olarak söylenebilirdi.

“Ayaz Çökmesin Soluma” çok güzel ve kusursuz bir þiir… Kendin v topluma yabancýlaþma bundan daha güzel ifade edilmezdi.

“Bahar Gelmiþ” bir baþka güzel þiir… Karacaoðlan ile Ahmet Arif ikilisinin bir çaðdaþ yorumu…

“Bana Bir Türkü Söyle”… Bütün türküler aþk ve özgürlük kokar, melodisi ne olursa olsun. Bir türkü, bir gülüþ ile, deðiþir dünyanýn mevsimleri. Kýrýlýr Firavunlarýn cesaretleri. O zaman söylenen türkü daha bir anlam kazanýr; týpký bu þiirdeki gibi…

“…
Kýsraklarýn toynaklarý göðe
Anýlarýn kanadý çiçeðe deðsin
Üç yapraklý yoncalar
Dört mevsim mavi açsýn
…”

“Barýþýn Zýlgýtý”nda da Karacaoðlan edasý var. Yunus’un paylaþým aþký… Bir proleterin yürekliliði… Ve “Barýþýn Zýlgýtý çalýnýr mý / Ýnsanlýk için ölen can olsam” Ýnsaný insan olmaya çaðýran bir þiir… Þiir hülasa…

“Bekle De Gör” geleneðin çaðdaþ þiire bir yansýyýþý… Sesler ve renklerin bir ormanda dansý adeta… Bence okumamak ciddi bir kayýp sayýlýr.

“Bende Taný” adlý þiirde þair deyimleri kullanmakta. Biz buna “Mecaz-ý Mürsel” diyoruz. “Burun sýzlamasý”, “Kan çanaðý” gibi…

Þair bu þiirinde batý ve doðu kültürünü, “Loca”, “Senfoni”, “Giyotin” kavramlarýyla “Aðýt”, “türkü”, “kundak”, “gamze”, “zýlgýt” gibi kavramlarla sentezleyerek, bize sunuyor.

“Beyefendi Eþkýyalar” þiirinde Þükrü Çanku, zamana göre deðiþen þakileri (eþkýyayý) akýcý bir üslupla, bir Picasso tablosu biçiminde sunuyor okuruna. Bu þiirde varlýklý fakirleri net bir biçimde görebiliyoruz.

“Bir Damla Suda Yaþam”, “Dilsiz Gece” þiirlerinde, duygularý doðaya bir meta gibi iþliyor þair. Ben birçok þiirinde Alphonse de Lamartine ve Ahmet Haþim görkemini hissediyorum.

“Dönüþün Cennet” þiirinde anlatýlan bir dönüþ olur mu? Gidenlerin götürdüklerinden geriye pek de bir þey kalmýyor. Gidenlerden geri dönenlere de ben tanýk olmadým. Ama insanýn beklentilerinin ve umutlarýnýn olmasý çok güzel…

“Dualardan Çýkar Beni” bir bunalým þiiri… Bunalýma düþen kiþi, söylediklerini nasýl bocalayarak söylerse, bu þiirde de ayný koku var. “Kirlendim yaþama kirletmeden sevdayý”, “Gömüldü gök yerin dibine”, “Hýçkýrýklarý kesik çýðlýklarýn rahmine” gibi… Ve bir baþka husus, kef ile kaf harflerinin ayrýmý… Türkçe’de bu ayrýmý “þapka” denilen bir iþaretle saðlýyoruz. “Kar etmez aþýsý tetanosun” dizsinde bu ayrým yapýlmadýðýndan dize hiç d þýk durmuyor bence.

“Duy Beni” adlý þiir, “Sarmýþ her yanýný kum fýrtýna” dizesi; ya kumdan fýrtýna, ya kum fýrtýnasý olsa çok daha güzel olurdu. Bu dizede anlatým bozukluðu söz konusu... Þiire genel bakýldýðýnda mükemmel bir þiir.

“Eceli Öpmek Ýstiyorum” adlý þiirde bence tek kusur bir fiilin çoðul kullanýlmasý… Bir fiil çoðul kullanýlýyorsa, ya özne çoðuldur, ya hareket tekrar ediliyordur. “Susmalarýn eklendi þimdi geceye” suskunun tekrarý yoktur. Konuþuluyorsa, susku bitmiþ demektir. Bu dizede tek kiþinin varlýðýndan söz edildiði de meydanda. Sanýrým þair sesi kurtarmak için bu tür bir yola baþvurmuþ. Þiirin geri kalaný muhteþem…

“Ellerim Kýyacak Kalbime” bu dize, bir intihar dizesi… Ancak þiir bir kelime tasarrufudur. Tek kelimeyle anlatýlacak bir duygunun birçok kelimeyle anlatýlmasý da çok uygun deðil bence. Þiirin geri kalaný çok güzel…

“Ellerimi Tut” kurgu, sesler ve anlam… Her þey yerli yerinde… Sadece yalnýz kalmak isteyen birinin, baþka birine “ellerimi tut” demesi biraz garip.

“Kimsenin olmadýðý
Çýnar dibinde
Ya da
Bir dað baþýnda
Bir kaya gölgesinde uyuyacaðým”

Bu dizeler bana Nazým’ý hatýrlattý. Büyük ustayý rahmet ve þükranla anýyorum.

“Erkek de olsan” þiiri, Necip Fazýl yalnýzlýðý ve Attila ilhan aþkýnýn bir sentezi…

“Eskiden” adlý bu þiir, tam bir devrim kokuyor. Ýsmet Özel üslubuyla söylenmiþ. Beni bu tür þiirler oldum olasý heyecanlandýrýyor. Nefis bir þiir… Amatör ruhu kaybetmeyen þairlerin görkemli resmi…

“Ey Gönül” yara ve yangýn kavramlarýnýn terimleriyle oluþturulan bu þiir bir divan þiirinin þerhini andýrýyor. Okunmasý elzem bir þiir…

“Fýrça Darbesi” rengârenk bir þiir… Okunmamasý ciddi bir kayýp sayýlabilecek türden…

“Geri Getirsek Zamaný”, keþkelerle dolu bir þiir… Alýþýlmýþ dizeleri alýþýlmýþlýðýndan kurtarma çabasý… Attila Ýlhan “Üçüncü Þahsýn Þiiri”nde “gözlerin gözlerime deðince / felaketim olurdu aðlardým” Þükrü Çanku da “Deðse gözlerin gözlerime yeniden” diyor. Davut Sulari “Hýçkýrarak baþým koysam dizine / Saçým okþa gönlüm al baþýn için” diyor. Þükrü Çanku da “Dolaþsa saçlarýmda parmaklarýn”. O kadar…

“Gel-Gitme-Kal”… Baþý ve sonu daha güzel bir þiir… “Mülteci gibi deðil / Topraðýný öpen gurbetçi gibi / Gel”

“Gittikten sonra” bu þiirde de Pir Sultan’ýn kokusu var.

“Nasýl yar diyeyim ben böyle yâre
Mecnun edip çöle saldýktan sonra
Âlemin baðýna bülbüller konmuþ
Nidem benim gülüm solduktan sonra”
Þiir gerek ses, gerek anlam, gerek imge yönünden saf bir þiir… Bir su nasýl doðal akýyorsa, öyle akýyor.

“Göçmen Kuþum” þiirinde þair, yapmayý çok isteyip yapamadýklarýný harika bir anlatýmla bizlerle paylaþýyor. Bu þiir ayný zamanda sürekli emir kipleri kullanýlarak, bir tur duaya dönüþtürülüyor. Arap kültüründe kiþi kendinden büyüklere karþý emir kipi kullanýyorsa, bu emir deðil, dua kabul ediliyor.

“Gözlerime Bakma”, evrensel nitelikte bir þiir. Ferid Farjad “Acý da evrensel olmalý, bir çocuðun eline diken batsa, bütün dünya yanmalý...” diyor. Ýþte bu þiir o kadar evrensel…

“Gözlerin Özgürlüktür” adlý þiir de bana Lamartine ve E. Allan Poe þiirlerinde kelimelerle çizdikleri o meþhur manzaralarý çaðrýþtýrmakta. Çok güzel, bence…

“Gülüþün” þiirin giriþ kýsmýný saymazsak, bir gülüþün bir kiþi üzerinde býraktýðý etki bundan daha iyi anlatýlamaz. Giriþ bölümü bir þiirden çok bir özür cümlesi durumunda…

“…
Sen güldükçe
Tüm acýlarýn doyar karný
Umutla büyür bütün çocuklar
Savaþýn laneti son bulur
Barýþýn halayý kurulur”

“Hatýrla Beni”… Bu kadar çarpýcý ve yaratýcý bir þiire çok sýradan bir ad; yakýþmamýþ bence. Bu þiir son zamanlarda okuduðum en etkili devrim þiiri… Bana Ataol Behramoðlu þiirlerini anýmsattý.

“…
Yumruk yumruða vuruþurken
Bir sevda kavgasýnda
Yarýlýrken kaþým
Göz çukurlarýna dolarken hüznüm
Vurulup düþerken
Soðuk mermilerle ýsýnýrken bedenim
Yüreðimden sen sýzarken topraða
…
Özgürlük umuduyla
Avucunda güvercin besleyen
Mültecilerin cesaretinde hatýrla beni”

“Haydi Yüreðim” þiiri genel anlamda okunabilir güzellikte… “Topla umudu yarýný / Aþký ve geleceði / Doldur heybeni týka basa / Tüm çocuklarýn gülüþü ile” mükemmel dizeler. Ne var ki, burada da “yarýn” ve “gelecek” kelimeleri israf olarak kullanýlmýþ; ikisi de ayný anlamda.

"Hýrsýz”, nefis bir þiir olmuþ. Ancak “… Aþýracaðým ne bulursam / Deðerli deðersiz fark etmez …”dizleriyle sonraki bölümlerde seçilmiþ unsurlarýn söylenmesi çeliþki yaratýyor. “Güllerin en güzel kokaný / Dikensizini / En renklisini senin için …” gibi. “Ayý / Denizi / Küreklerdeki parýltýyý / Görülmemiþ mehtabý / Senin için …” gibi

“Ýçerdeyim” bu þiirde birçok þiir gibi yalýn ve kusursuz bir þiir, ama anlam bozukluðuna yol açacak “hala” ile “hâlâ” kelimeleri karýþtýrýlabilecek durumda olmasa…

“Ýçimdeki Þair Ölür”… Kusursuz bir þiir daha… Okununca sýkýlmadan kendini bir daha okutacak bir þiir… Þiirin gizemini bozmamak için alýntý yapmýyorum. Þiiri okuyun diyorum.

“Kalbinde Yerim Olsun”… Þiir genel anlamda güzel. Birkaç anlam hatasý var; “Çakýlsýn içime gül yapraðýnýn tüm kýymýklarý”. Yaprakta kýymýk olmaz. Kýrýk dal parçalarýnda olur kýymýk. “Topraðýn göðsüne hançer insin / Karýþsýn topraða kaným” Topraða hançer inince insanýn kaný topraða karýþmaz. Hançer insana inmeli ki, kan topraða karýþsýn. Baþka bir bakýþ açýsýyla. Topraðý kiþi ismi olarak alýrsak, toprak üçüncü þahýs durumunda olmakta… Topraða hançer saplanýrsa, topraðýn kaný topraða akar. Birinci tekil kiþinin kaný topraða yine akmaz. “Göðsüme hançer insin” olmalý ki, “Karýþsýn topraða kaným” dizeleriyle anlamlý bir bütün oluþabilsin.

“Kardeþçe” þiiri koyu renklerin açýk duygular üzerindeki raksý olmuþ. Okunacak bir þiir.

“Kýzmayýn Bana” toplumun kirli düþüncelerinin lanse edildiði bir þiir… Toplumsal yaraya vurulan neþter… Bir þiir nasýl olmasý gerekiyorsa öyle bir þiir…

“Kayýp” bir baþka toplumsal yarayý gösterip, içindeki cerahattin boþaltýldýðý konunun iþlendiði þiir… Kýsaca þiir… Ýnsanýn insana kýydýðýný anlatan þiir…

“Melekler Piþman” þiiri okuyunca, aklýma, Erzurumlu Emrah’ýn deyiþi geldi; “Dedi ki yoh yoh”. Çok güzel iki þiir… Emrah’ýn þiirine yazýlmýþ bir nazire galiba…

“Lanetim Tuttu” þiirinde anlam ve imgelerin kullanýmý kayda deðer güzellikte…

“Sen ulaþýlmasý imkânsýz
Issýz
Sahil kasabasý gibi görünüyorsun
Hayal meyal
Gözlerinin yeþiline çekiyorum kürekleri”

“Mülteci”, beni en çok etkileyen þiir oldu. Bir çocuk ve çaresizlik… Acýnýn dili ve dini yok. Bedenin refleksleri fark ettiriyor içinde vicdan ve merhamet unsurlarýný kaybetmemiþ olanlara acýyý. Þiir bana Farid Farjad þiirlerindeki güçlü duyarlýðý anýmsattý. Yaþamak bir baþkasýnýn acýsýnda yoðrulmak…

“Ne Kaldý Bende” þiirinde þair, zaman zaman umutsuzluk, zaman zaman umut, zaman zaman korku, zaman zaman direniþ, zaman zaman bir adalet arayýcýsý olarak çýkýyor karþýmýza. Her þiirinde bilgi ve beceriyi muntazam kullanýyor. Ara ara þiirlere serpiþtirdiði yalýnlýk ise, Orhan Veli gibi gündelik hayatýn þiirlerde de bulunmasý isteði olduðu düþüncesindeyim. Bu þiir de iþte böyle bir þiir.

“Ne kaldý ben de sana verecek
Hiçbir þey
Hiçbir þey olmayacak bundan sonra
Ne saraylar
Ne köþkler
Ne Süleyman’ýn sofrasý
Ne de Babil’in asma bahçeleri
…”

“Onlar Bilmez” yalnýzlýðý bir ýssýzlýk olarak yaþayan birinin kendini bundan daha güzel ifade etmesi mümkün deðil.

“Kim ayýltýr sarhoþ yüreðimi
Su serperek suratýma
Kim kibrit çakar karanlýk geceme
Aydýnlatýr yer altýnda mezarýmý
Ve kim alýr
Beynimden intihar teþebbüsünü
…”

Þükrü Çanku, bütün þiirlerinde bir insanýn sosyal yapý içinde yaþayabileceði her tür sýkýntýyý, ülke, din, mezhep, milliyet ayrýmý yapmadan iþleyen bir þair. “iyi yolda”, “ileride” gibi kelimeleri kullanmýyorum. Þiiri biliyor. Dikkat ve aceleye getirmemesi yeterli olacaktýr bence.

Keþke þurasý da þöyle olsaydý denilebilecek dize görüldüðü gibi yok denecek kadar az.

Bence okumak bir kazanç demekten çok, okumamak bir kayýp demek daha doðru…

Bütün þiirlerine yer vermek elbette güzel olurdu, ama baþta da söylediðim gibi, söylenecekler birbirinin ayný olacaðýndan ben çok uzatmýyorum.

Yolu açýk, yüreði ve kalemi güçlü olsun Þükrü Çanku’nun. Yüreðinde devrim olmayan þair olamaz zaten.

8 Ocak 20
Gölcük