Konuþ ki seni göreyim. -Aristoteles |
|
||||||||||
|
1)GENEL BÝR GEZÝNTÝ I)MADDÝ YAÞAM KOÞULLARI insanýn çevresinde oluþan ve ondan baðýmsýz olarak geliþen ve bizim bilincimizin dýþýnda olup yine de bilinçle kavrayabildiðimiz diþsal koþullardýr.insanýn maddi yaþam koþullarý onun altyapýsýný oluþturur.maddi yaþam koþullarýnýn olumlu-olumsuz gidiþi durmaksýzýn sürer. II)ALTYAPI ikili bir karakter taþýr a)üretici bir güç olarak insan (virtüel gerçeklik olarak ve düþünsel ve sosyal) b)varolan dünyayla iliþkileri olarak insan (aktüel gerçeklik olarak insan;bilinçsel,sosyal,ekonomik,çevreyle olan oturmuþ statik bilinçsel,sosyal,ekonomik iliþkiler.) maddi yaþamýn koþullarý insanda gerilimli ve olasýlýklarla dolu maddi bir altyapý oluþturur. III)ÜSTYAPI ortaya çýkmýþ bulunan altyapý,belli bir üstyapýyý oluþturur. genel olarak bu üstyapý iki geniþ alanda oluþur. a)nicelik olarak insan (karakter,sosyal durum,yaþama biçimi,maddi üretim ve iþgücü olarak insan.) b)nitelik olarak insan (fikir ve inanç,düþünebilme yetisi,ruhsal güçlülük,yaþama bakýþ açýsý,kültür vs. olarak insan.) c)bununla birlikte bazý insanlarda nicelik bazýlarýnda nitelik ön plandadýr.) IV)ALTYAPI VE ÜSTYAPIDAKÝ ZORUNLU DEÐÝÞÝM SÜRECÝ a)zaman. (diyalektik deðiþim bir zamaný gerektirir.) b)þartlar. (þartlar tam olarak olgunlaþmadan insan deðiþmez.) c)karþýlýklý koþullamalar (insanýn üstyapýsý altyapýya baðlý olarak ortaya çýksa bile üstyapý altyapýya herzaman olumlu-olumsuz bir etki yapar.) V)ÜRETÝCÝ GÜCÜN ÇELÝÞMEYE GÝDÝÞÝ a)yabancýlaþma (üretici bir güç olan insan geliþimi süresince kendini yeniden üretmek durumunda kalýr.bu durum üstyapýyý etkilerken,insanda baþkasý olana yani kendinden baþkasý olana,dýþ dünyaya karþý yabancýlaþma,hatta kendisine dahi bir yabancýlaþma oluþur. altyapý ve üstyapý arasýnda ara bir konum olan yabancýlaþma kendini yeniden üretme sürecinde özgürleþmeye doðru atýlan ama geri yönelimli bir atýlýmdýr.) b)özgürleþme (yabancýlaþmanýn dönüþtüðü þey olarak.insancýl olarak özgürleþme,yabancýlaþmanýn bir olasýlýk olarak belirmesiyle doðar ve geliþir.özgürleþme süreci üretici bir güç olarak insanýn temel bir çeliþmeyle belirlenmesinin en üst noktasýdýr.bir yönüyle de yabancýlaþma ve özgürleþme statik iliþkilere baðlý olarak ortaya çýkar. e)maddi yaþam koþullarýnýn hareketi sürekli olarak yeni olasýlýklarýn ortaya çýkmasýný saðlar.bu olasýlýklar geri yönelimli de olabilir.bu yabancýlaþmanýn içe dönmesine yol açarak çeliþmeyi örten ve durduran bir içerik olarak düþünülebilir. VI)ALTÜST OLUÞ a)üstyapýnýn da etkisiyle insanýn maddi yaþam koþullarý sürekli hareket halinde seyreder ve bilinç tarafýndan bilinir.ve yine üst yapýnýn da etkisiyle üretici bir güç olarak insan geliþme,geriye gitme ya da durgunluk gösterir. b)geliþiminin belli bir evresinde (ki bu evre kiþiden kiþiye farklýlýk gösterdiðinden dolayý tanýmlanamaz.) üretici bir güç olarak insan bizzat kendi çevresel iliþkileriyle (bilinçsel,sosyal,ekonomik, çevreyle olan oturmuþ bilinçsel,sosyal,ekonomik iliþkiler.) çeliþki haline düþer. ya da baþka bir deyiþle: c)insanýn aktüel gerçekliðiyle (þimdiki durumu) insanýn virtüel gerçekliðinin (gelecek ve olasýlýk olarak beliren durumu) çeliþmesi. ya da; d)insanýn dinamik yönünün onun oturmuþ statik yönüyle çeliþmesi. e)buradan sonra insanýn kendini ve statik iliþkilerini devirmesi üstyapýyý da tamamen deðiþtirecektir.üretici bir güç olan insan yeni bir çevresel iliþkiler statiðine geçer. VII)BELÝRLENMÝÞ OLUMSUZLAMA KAVRAMI a)þu unutulmamalýdýr ki; bu aþýlmýþ statik iliþkiler,üretici bir güç olarak geliþen insaný da belirler.statik iliþkiler olmaksýzýn insan üretici bir güç olarak beliremez.statik iliþkilerin en olgunlaþtýðý nokta çeliþmenin ve üretici güç olan insanýn olgunlaþmaya baþladýðý noktadýr.belirlenmiþ olumsuzlama kavramýyla yabancýlaþma bir baðýntý vardýr. b)bu statik iliþkiler hiçbirzaman ilerleme göstermez.sadece kendini daha olgun bir konuma götürür.belli bir aþamada,aþýlmak zorundadýr.ve çöpe gider. c)maddi yaþam koþullarýnýn sürekli geliþimi üretici bir güç olarak insaný koþullarken,iliþkileri de bir konumdan baþka bir konuma taþýr.iliþklerin baþka bir konuma taþýnmasý yabancýlaþmayý ve özgürleþmeyi ve üretici bir güç olan insaný belirler. VIII)ÜSTYAPININ DEÐÝÞÝMÝ a)bu nicelik-nitelik olarak insaný tümüyle baþka biri haline getirir.çoðu zaman nitelik niceliðe,nicelik te niteliðe dönüþür.insanýn bu dönüþümü olumlu bir niceliði olumsuz bir nitelikle çatýþmaya götürür.bunun sonucunda olumlu nicelik olumsuz niteliðin yerini alýr ve nitelik olur. b)fakat,maddi yaþam koþullarýnýn yetersiz düzeyde olduðu bir ortamda geliþemeyen bir üretici güç olan insan üstyapýnýn da yetersiz oluþuyla statik iliþkileri çürüme eðilimine terkeder.bu toplumsal-bireysel yöndür. c)insanýn deðiþememesinin getirdiði sonuçlar üstyapýsal olarak: 1)kötü bir karaktere,geri bir sosyal duruma,biçimsiz bir yaþama,kötü bir iþgücüne vs... 2)inançsýzlýða,kültürsüzlüðe,geri bir bakýþ açýsýna ruhsal dengesizliðe neden olur. 2)ÖZEL BÝR GEZÝNTÝ I)KARÞITLARININ BÝRLÝÐÝ OLARAK ÝNSAN a)insan sonuç olarak bir bütündür ve parçalara ayrýlamaz.bir bütünün oluþabilmesi için de belirli noktalarýn dinamik bir toplamý olmasý gerekir.insan bir bütün olarak parçalara ayrýlamaz derken kastettiðimiz bütünlük,zaten çok parçalýlýðýn bir sonucudur. b)insanýn bilincinde,ediminde vs. ortaya çýkmýþ her bir olgu öncelikle: 1)kendi kendisiyle (yani yabancýlaþmasýyla) 2)kendi dýþýnda olanla her zaman bir karþýtlýk içerir. c)insan için her bir olgu kendisine bir karþýt oluþturmak durumundadýr.insan asla bir kesinlik olarak ifade edilemez.çünkü böyle olmuþ olsaydý insanýn her daim ayný düþüncede olmasý,ayný þeyleri yapmasý,(mesela,balýktan baþka birþey yememesi,veya ömür boyu ayný müzik grubunu dinlemesi vs.) gerekirdi. d)yaþayan bir varlýk ve varolma zorunluluðu taþýyan insan için hayatýnda ortaya çýkan her tasarým bizzat zorunlu olarak bir karþýt oluþturur. e)örnek olarak: ben bir kýzý seviyorum ve ondan asla vazgeçemiyorum ve onunla evlenmeliyim;ama ya ayrýlýrsak;o zaman ya sevgisizliði ya da baþka birini seçmek zorundayým. f)insan hayatýnda ortaya çýkan her gereksinim de belirli bir karþýtlýk içerir.bu gizil durumda olabilir.bir gereksinimin giderilmesi ayný zamanda diðer bir gereksinimin açýða çýkmasýna yol açar.her bir gereksinim (doyurulan-doyurulmayan) yine de bir bütünlüðe yol açar g)ayný zamanda insanýn statik (bilinçsel sosyal ve ekonomik çevreyle girdiði bilinçsel sosyal ve ekonomik iliþkiler.) iliþkileri "bir üretici güç olarak insan" denilen bir karþýtlýðý ortaya çýkarýr. h)artý insanýn fiili gerçekliði,toplumsal durumu,özgürlüðü virtüel gerçekliði,toplumsallaþmasý ve özgürleþmesiyle karþýtlýk oluþturur. II)AKTÝF ÝNSAN (EYLEMLERÝNÝN VE TASARIMLARININ BÝRLÝÐÝ OLARAK ÝNSAN) a)insanýn bilinçli olarak çevresini kavramasý ve bu þekilde belirmesi onu kendisi ve çevresi hakkýnda tasarýmlarda bulunmasýna neden olur.bu durum koþullarýn gerektirdiði her an eylemleriyle tasarýmlarýný gerçekleþtirme durumuna getirir insaný. b)insanýn bilincinde oluþturduðu bir yönelim olan tasarým her zaman bir olumsuzlama oluþturur.tasarým artý olarak insanýn bir durum karþýsýndaki olumsuz bir tavrýdýr.tasarým teorik deðil tam tersi pratik olarak ortaya çýkar ve teorik olan eylem tarafýndan ya aþýlýr ya da tamamlanýr. c)tasarým teorik olarak bilincimizdedir,ama ortaya koyuþ olarak pratiktir. d)örneðin ben bir bayana ilgi duyuyorum,ona ilgi duymalýyým çünkü çok hoþ,ve ortaya koyuluþ olarak: evet benimle olmasý için harekete geçiyorum,geçmeliyim ya da onsuz yapamayacaðým. e)teorik olarak eylem,pratik olrak tasarýmý aþar ve bizzat eylem pratik bir hal alýr.eylemin pratiði bütünleþtirir. f)nasýl ki her þey bir karþýt oluþturuyorsa,aktivite de pasifliðin karþýtý olarak ortaya çýkar.hem kendi pasifliðine,hem de çevrenin pasifliðine. g)artý olarak:eylemin teorik olarak ortaya çýkýþý tasarýmýn yabancýlaþmýþ bir þey.bir edim olarak varolmasýdýr.tasarým yabancýdýr çünkü o henüz tasarýmdýr.eylem ise gerçekleþtirilme olasýlýðý ve hatta gerçekleþtirmedir.ve öncelikle teorik olarak ortaya çýkmak ve pratik olarak starýmý ve eylemi bir birlik olarak ortaya koyar.eylemlerinin ve tasarýmlarýnýn birliði olarak aktif insan ‘insan varoluþunun bir ön koþuludur. III) PASÝF ÝNSAN (DURUMLARININ VE KURULUÞLARININ BÝRLÝÐÝ OLARAK ÝNSAN) a)insan yaþadýðý anýn veya herhangi bir zaman diliminin içinde bir dorum olarak varolur.insan bir bakýþ,bir iliþkiler aðýdýr.bir durum olarak yaþar ve kurgu olarak kendini o an için ortaya koyar. b)insanýn bir durum olarak varoluþu,yani önceki süreçlerce belirlenmiþ varoluþu,ve önceki süreçlerde kurgulanarak tamamlanmýþ bir ortaya koyuþu,ister istemez belli bir gerilimi oluþturacaktýr. c)çünkü insan bu pasif duruma karþý sürekli olarak aktivitesini ister-istemez hazýrda bulundurmaktadýr.durum,kurgu ve iliþkilerin birbirleriyle ve bizzat içinde olduklarý çevreyle sürekli çeliþme durumu vardýr. d)durumun,mesela kurgu ile çeliþebilmesi,aktif insanýn bir tasarýma,yabancýlaþmasýna,þatlar olgunlaþtýkça da aktif in pasif in yerini alýp pasifleþebilmesini getirebilecektir. e)daha geniþ anlamda düþünebilirsek; pasiflik ,olaðanlýk ya da rutin olma durumu bir gerçeklik olarak vardýr.insan çoðu zaman pasiftir.sýradan rutin iþlerde,güneþlenirken ve hatta kitap okurken,seyahat ederken.ama bu duraðanlýk aktif bir ben tarafýndan sürekli tehdit edilir. f)pasiflik ve aktiflik geçici bir karakter taþýrlar ve sürekli olarak birbirlerini koþullarlar.aktivite yeni bir pasiflige dönüþtüðü an,kendini hiçleyerek yeniden kuracaktýr. IV) AKTÝF VE PASÝF ÝNSANIN BÝRLÝÐÝ a)bu durumda aktif ve pasif insan gerilimli bir birlik oluþtururlar,bu da þunu anlatabilir.insan bir bütündür ama bütün de çok paçalýlýðýn bir sonucudur. b)pasif olma durumu aktiviteyi her zaman zorlar.hatta bizzat onun yerine geçebilir.mesela,sadece dinlenirken ben hiçbirþey yapmýyor ve düþünmüyorum ama dinleniyorum bu da bir eylem deðil midir? c)insan yýkýcý deðil yapýcýdýr.aktivite burada gördüðümüz gibi pasifliði yýkmaz.onu yeniden kurar.burda insanýn tarihin öznesi olduðu gerçeðini açýkça görebiliyoruz. d)aktif-pasif arasýnda bir karþýtlýk olmasaydý birlik oluþturmazlardý.birbirine karþýtlýk içermeye olgular birlik oluþturmaz,hiçlik oluþturmaz,çokluk oluþturmaz,sadece daðýnýk bir yýðýn oluþturur. V)TEZ-ANTÝTEZ SENTEZ;BÝR BAKIÞ;TEORÝNÝN PRATÝÐÝ AÞMASI a)pratik olan her an yaþamdýr.insanýn bir bütün olarak pratik yaný;eyleyen,tasarýmlayan,harekete geçen bir varlýðý vardýr.varlýk olarak insan bizzat bir aþma ve kurma dýr. b)az önceki bölümde belirttiðim gibi; karþýtlarýnýn,eylem ver tasarýmlarýnýn,aktif ve pasifliðinin birliði olarak insan pratik bir altüst oluþ deðil de nedir? c)insanýn böylece kapalý deðil ama açýk bir tez olduðunu görüyoruz.bir tez olarak insan toplumsal-bireysel baðlamda bir tez’dir.ve bir tez bir kez ortaya çýktýðý an baþka bir antitez oluþturacaktýr. d)bir baþka deyiþle insanýn bir sentez olmasý,toplumsal üreten bir varlýk olarak,çevresiyle ve baþkalarýyla iliþkili bir varlýk olarak ortaya çýkmasýný saðlayacaktýr. e)insanýn bu dönüþümlü bütünlüðü,dünyanýn deðiþmesinin olmazsa olmaz bir önkoþuludur.bir sentez ve pratiðe geçmiþ bir tez olan insan,toplumsal üreten bir varlýk olarak insan ayný zamanda teorik bir antitez’i içinde barýndýrýr. f)yani insan artýk tek deðil,birçok insanla bir ve onlarýn içinden biridir. g)bütünüyle toplumsal bir anlam içeren teori-soyut insan pratiðiyle ister istemez çatýþmaya düþecek ve onu da dönüþtürecektir. h)teorinin pratikleþerek prtaði aþmasý toplumsallaþmadýr.aralarýnda bir bað vardýr ve dönüþürler.pratik artýk teoridir,teori ise pratik olmuþtur. I)birey topluma indirgenemez ama toplum bireye indirgenebilir.toplumun en küçük prçasý olan birey ayný zamanda toplumu yaþar.bir tez olarak toplumdur ve bir antitez olarak toplumu aþmak ve bir sentez olarak üst anlamda,gerçek anlamada toplumsallaþmak durumundadýr. i)insanýn bizzat bir teori olarak oertaya çýkýþý bir zorunluluktan çok bir gerçek olarak açýklanabilir.çünkü insan sürekli olarak boyunduruk altýndan çýkmak için bir atýlým durumundadýr. j)yani bir anlamýylada insanýn belli bir boyunduruktan çýkmasý bir kurtluþ içermez.engel altýna alýnma insan-toplum tarihinde hiç bitmez.ama insanýn geliþimi varlýðýnýn son buluþuna ya da bulmayýþýna kadar devan edecektir. 3)GEREKSÝNÝM-BAÐLANMA-GÜÇ-KURMA LARIN PARADOKSU ÝÇÝNDE ÝNSAN I)maddi yaþam koþullarý içinde insan iki konum olarak ta düþünülebilir.(mesela,bir yapýt,bir iþ,bir süreç vs.) nesnel bir bilinç olarak ta düþünen insan.maddi yaþma koþullarý içerisinde üreten-düþünen bir varlýk olan insan kendi öz geliþim içersinde kendisini belirlerken bir yandan da geliþmesinin devamý için manevi-maddi bazý gereksinimlerle karþýlaþýr.gereksinimler her an deðiþebilir ve deðiþik bir içerik olarak ortaya çýkabilirler.bir baþka yönüyle de gereksinim maddi yaþamýn ilettiði bir zorlamayla oluþur.yani insan bir gereksinmeye itilir.üreten ve düþünen nesnel bir varlýk olan insanýn geliþiminin her aþamasýnda “engelli bir gereksinim ortaya çýkar”insan oluþmadan gereksinim ortaya çýkamaz ve insan itilmeden bir gerksinime gerek duymaz gereksinimi elde etmek zorundadýr. II)bir þeye baglanma demek bir þeye takýlýp onda sabitlenmek demek deðildir.baðlanma özgür bir edimdir ve insan herhangi bir gereksinmeyi doyurabilmek için bir baðlanmaya (ya da herhandi bir olguya,varoluþa,inanýþa yönelme) ve bu baðlanmayý üreten-düþünen yönüyle aþmaya doðru yol kateder.gereksinimler hem aþýlmasý hem doyurulmasý gereken engeller olarak düþünülebilirse baðlanma da insaný gereksinimleriyle belli bir birliðe iten þeydir.insan bir þeye baðlanýr ve bu baðlanma onu baþka bir baðlanmaya koþullayan bir þeydir. III)gereksinim ve baðlanma bir birikim gerektirir.bu birikimin doðal bir sonucu olarak insanýn birikip belirli-bütünsel bir içerik oluþturabilmesi için güçlü olmaya yönelik bir ihtiyacý vardýr.gücün gizil bir þekilde da yaþamdaki etkiye verlen bir tepki nitelðinde kendini arka planda tutmasýdýr.gereksinim ve baðlanmanýn daha saðlýklý olabilmesi bu gücün birikmesi ve gerektiðinde kendi geliþmine set çeken ve insanýn bizzat kendi ürünü olan kurma nýn üstünde bir yumruk gibi durmasý gerekir.güç gizlidir.insanda gereksinimlere yönelme,baðlanma,daha iyi olma,hissetme,gerekirse kavga etme,içe dönme,tepki verme þeklinde ortaya çýkar. IV)bilinçli nesne olartak iþgücü üreten insan,nesnel bilinç yani düþünen bilinç olarak karþýmýza çýkarak bilinçli nesneyi de koþullar.bu koþullanmayla bilinçli nesne de nesnel bilinci koþullayacaktýr.tarhsel bir özne olan insanýn nesnel geliþimi belirli bir gerilimi içerir.kendini her an yeniden üretmek durumunda olan insan bu aþma kurma lar sürecinde güç;her antitez oluþumuna bizzat karþýt bi,r içerik oluþturan ve mutlak olmayan engeller karþýsýnda ortaya çýkan zayýf olma durumuna bizzat alternatif olarak ta geliþecektir.baþka bir deyþle güç;daha iyi bir yaþam özlemiyle yetersiz mevcut iliþkiler arasýnda ya da geliþme istegiyle,gereksinim ve baðlanmalarýn oluþmasýyla mevcut durum arasýndaki çeliþkinin bir ifadesi olarak ta anlaþýlabilir. V)insanýn statik iliþkileri ya da onun durum içinde yer alýþý tahakküm ve iktidar kurgusudur.aþmanýn temelinde yer alan güç bu konumuna baðlý olarak bir tahakküm stratejisi ortaya çýkarýr.güç tahakküme,insanýn bizzat kendine karþý olan iktidarýna,üstyapýsýna yönelir.bireylerden oluþan toplumun sürekli yer deðiþtiren tahakkümü,bireye içselleþerek yansýr. (konumuz toplum olmadýðý,direkt insan olduðu için fazla uzatmýyoruz.) her birey bir iktidar korgusu taþýr.kendine,baþkalarýna,çevreye.bu ilili bir karakterdir.hem kendine hakim olma,doðru yolu gösterme,hem de baþkalarýna yönverici olma,onlarý etkileme olarak olumlu;yani baþka bir deyiþle koþullayýcý ve geliþtirici,ama ayný zamanda kendisi,çevresi üstünde bir engel,bir kýsýtlama,kontrol aracý olarak olumsuz.bu ikili karakterden ilki gücü koþullarken ikincisi kendini gücün karþýsýna koyar.bu biraz da nesnel bilincin bilinçli nesneye biy yandan yönlendirme,baský yaparken,bir yandan da onun bir alternatif olarak ortaya çýkmasýný koþullayan durumuyla benzelik oluþturur. VI) SONUÇ OLARAK Gereksinim bir baðlanma ve deneyimi içerirken,baðlanma da gereksinimin bir bütün olarak açýða çýkýþný içerir.güç bütün bunlarda temeldir. Ve zayýflýktan duyulan korku ve tiksintiye baðlý olarak geliþir.bireyi yönlendiren,konuþan hakim bir tarza götürür.bir yanýyla da hakim tarza tepki olarak bir güç her zaman temelde bulunur.her bir hakim tarzda bir bunalým olarak belirir.her zayýflýk gücün varlýðýný önpratik olarak gösterir. 4) ÖZNE;ÝÇSELLÝK;NESNE;DIÞSALLIK;FÝÝL;DENEYÝM;ÖZGÜRLÜK_bitme yen bir gezinti I) ÖZNE Ýnsan salt tarihsel ya da zamansal olan bir özneye indirgenebilir mi? Ya da salt toplumsal varlýk olarak nitelenebilir mi? Ya da salt bir nesne olarak düþünülebilir mi? Kuþkusuz,bunlarýn her biri kendi içinde doðrudur.ama þunu unutmamalýyýz ki doðru yalýn bir kavaram deðildir.insan doðru ve yanlýþýn iyi ve kötünün de ötesindedir.öyle olmak durumundadýr.”insan bir nesne ve öznenin de ötesinde bir þeydir.” Diye yorumlanabilir.peki bunu nasýl kurabiliriz? Ýnsan üretici bir güçtür dedik.þunu da desem: insan ayný zamanda üretici bir güç deðildir.bu ilk kýsýmda anlattýðým ilkelere pek ters düþmez.insan pekala pasif bir güç te olabilir.üretici bir güç olmamakla,üretici bir güç olmaktýr.insan sezgisel bir varlýktýr ayný zamanda.bir özle deðil ama varoluþuyla kendini ortaya koyan insan akýp gider.deðiþir ve deðiþtirir.kimi zaman kendisini ve çevresini deðiþtiren bir öznedir,kimi zaman deðiþen ve etkilenen yücelen ve alçalan bir nesne. Özne olarak insan bizzat nesnel dünyanýn onda içselleþmesidir.ve nesne olarak insan;öznel dünyanýn onda dýþsallaþmasý.karþýlýklý gidiþ geliþlerde ve yer deðiþtiriþlerde insan tüm kalýplarýn içinde ama ayný zamanda onu zorlayan kalýpsýzlýklarýn içinde yer alýr.insan zengindir ama fakirlikten doðar. Ýnsan bir özne,bilen bir özne olarak baþkasýnýn varlýðýyla vardýr ve baþkasýnýn varlýðýyla hiçtir.dýþ çevre her zaman onu koþulla ama ona karþý durur.tarih boyunca;savaþlar,yýkýmlar,cezaevleri,fiþlenme,kontrol altýna alýnma,reddedilme,tiksinme vs. ile yaþamýþtýr.cehennemin bir baþkasý olduðu insan bir baþka cehennemdir.umudun cehennemi.insan sezgisel bir varlýktýr demiþtik.öznede bu nesnel dünyanýn içselleþmesi ve öznel dünyanýn onda dýþsallaþmasý.yani baþkalarýna yönelimi bir sezgisel özneyi dolaþýma çýkaracaktýr.sezgisellik nesne,özne,toplumsal varlýk olarak insaný bir edim,bir ilke hem toplumsallýða dahil hem de onu her yönüyle kavrayan onu nesnelleþtiren,içe döndüren onu bizzat parçalayan ve enikonu mikro-sosyal bir varlýk olarak biriktirir.insan elbette ki bir doðrudur.çünkü yalýnlaþmýþ ve harcanmýþtýr.dýþ doða tarafýndan ezilmiþ,baþkalarýnýn kölesi olmuþtur.sadece kavram olarak insan yalýndýr.bir gerçek olarak tamamlanamamýþ ve eksiktir. II)ÝÇSELLÝK Ýnsanýn maddi yaþam koþullarýnda bile tarihselleþememesi ve salt toplumsal alana sýkýþamamasý ve bütünüyle olumsuzlanamamasý onun içselleþmesini öngörür.insan,hem dýþsallýðýn onda içselleþmesi ve hem içselleþmenim onu zengin ve deneyimli bir varlýk olarak ortaya koymasýyla belirlenebilir alandan (mesela doðabilimsel plandan) daha farklý bir yere götürür.bir aþma ve kurma olan ve ileri bir planda ondan daha fazla bir aþma ve kurma olan insan,insancýllaþmasýnýn nenesidir. Aktüel gerçeklik olarak bilinçsel,sosyal,ekonomik çevreyle olan statik,oturmuþ bilinçsel,sosyal,ekonomik iliþkiler olarak insan onu sezgisel ve içsel olarak bir yandan yaþarken,içselleþerek kurguyu dýþlar.insan iliþkilerinde parçalanýr,bütünleþir,pasifleþir,edilgin ve etkin olur ,giderek nesnelleþir,aþar,yeni bir iliþkiler aðý yaratýrken,yeni bir sezgiyle,ve deneyimsel aðlarýyla ve özgeliþimi içinde baþka bir dünyayý da açýmlar ve karþýtlaþtýrýr.bunu hem kendine hem yaþadýðý dýþsal çevreye koyar. Ýnsanýn içselliði sonsuz denilebilecek zenginlikler ve içerikler taþýrken belirli bir yoksulluðu da barýndýrýr.insan zenginlik aðýnýn içinde çözünür,boþluða düþer,hiçleþir,yabancýlaþýr.altyapý ve üstyapý birbirine yakýnlaþýr.ara konumlar doðar ve insanýn yoksulluðu her daim bir zenginliðin habercisidir.bir baþka deyiþle bu içsel zenginliðin her yoksanmasý insaný dýþsallaþtýrýr ve zenginleþtirir. Maddi yaþam koþullarý dediðimiz ve belirgin olmaktan çok gözlenebilir,farklýlaþabilir,geri ve ileride olabilir olan koþullar,gözle görülebilen ve bunu karþýtý olarak söylenebildsði her yerde insaný insansal olarak içerikler.her gereksinim ve baðlanma zenginliðe yol açarken bizzat yoksulluktan doðar.her yabancýlaþma insaný zehirleyen bir zenginliktir.cehennem baþkalarýmýdýr? Bir yerde cehennem bizim içimizdedir,ama dýþsallaþmaktadýr. III) NESNE Ýnsancýllýðýn kendini baþkalarýnýn vasýtasýyla bilme,baþkalarýna ve dýþ dünyaya yönelerek kendini açýmlama bir anlamada öznenin kendini bir dýþsal bilinçli bir nesne olarak dolayýmlamasýdýr.öznenin bu onda dýþsallaþmasý ve kendi için bilincin baþkasý için bilinçle özdeþleþmesiyle insan belirir.o kendisiyle ve baþkalarýyla beraber üretici bir güçtür.nesnel faaliyetleriyle nesne üretir,büyür.nesnelleþmiþ insan kendi özfaaliyetlerine bizzat bir özne olarak yabancýlaþacaktýr.baþkalarýyla ve baþkasý olan girilen bu gerilimli süreçte insan önce kendini,sonra baþkasý olan dünyayý ve kendi içine dönmüþ olan dünyayý sorgulayacak ve savaþacaktýr. Daha önce insanýn bir özne ve nesne olmakla beraber,sezgisel ve öte bir varlýk olduðunu,insanýn kalýplara girmekle beraber belli bir kalýba hapsedilemeyeceðini söylemiþtik.insan da belli bir üretimde bulunana bilinçli bir nesne olarak,doðanýn sýnýrlarýný zorlayacak ve her bir zorlama içinde (nesnenin içselleþmesi ve öznenin dýþsallaþmasýnýn sýnýrlarý denilebilir) bir uyumsuzu oynayacak ve özne ile nesneyi atarak ya da özneyle nesneyi,nesnel bilincini ve olduðu bilinçli nesneyi,dýþsallaþmýþ özneyi ve içselleþmiþ nesneyi hiçleyerek (ki bu kendisinin ve kendi için’in de hiçlenmesidir) ve hiçbir yere varamayarak , kendine karþý dönerek ve hatta kendisyle konuþarak ve onunla iletiþimi kopararak sýçrayacaktýr.ve birkaç defa yere düþecektir. Daha basit anlatýrsak,insanýn uyumsuzluðu bir zora gelme deðil yaratýcý ve belirlenimsiz ama doðal,ama bir o kadar öngörülebilir sýnýrlarý olan ama bu sýnýrlarýnýn da sonu olmayan bir uyum çabasýdýr.uyum iç dünyaya,dýþ dünyaya deðil,kestiremediði ama özlediði,iliþkileriyle,pasifliðiyle hep ortaya koyduðu ama yetinemediði ve bir þeylerin bilincine vardýðý,varma üzere olduðu,tüm toplumun da orda olmasýný istediði düzenlenmemiþ ama düzenlenebilir bir dünyaya karþý özlediði uyumdur. Ve uyum da bizim çok dýþýmýzdadýr ama içselleþmektedir. IV)DIÞSALLIK Dýþsallaþan bir varlýk olan,dýþ dünyanýn bilinciyle içselleþen ve iç dünyanýn birikimiyle kendi dýþýna atýlan bir baþka deyiþle olmadýðý þey olan ya da olacaðý yönelen insanýn bu durumu yani ‘yönelmiþlik’ olarak adlandýrabileceðimiz durumu onu dýþ dünyayla bir anlamda karþý karþýya getirecektir. Dýþ dünyada insan kendi öngörülerini,(ki;bu alanda ona dýþ dünyanýn yansýmasýdýr),görüþlerini,hayallerini arayacaktýr.hatta dýþ dünyayý kendince dönüþtürme tasarýsý ve gerilimi içinde olabilecektir.bu süreçte ve tabii ki doðal olarak kendisinden her zaman farklý,farklýlaþan ve sürekli deðiþen mutluluklar,hayal kýrýklýklarý,olumsuzluklarla dolu bu dýþ a karþý tepkiselleþecektir.dýþ dünyanýn verileriyle olgunlaþan insan elbette ki bir ‘dýþ dünya’dýr ve ayný zamanda ondan farklýdýr.’farklý’ olma durumu giderek içselleþecek insanda sýkýntý,acý,heyecan,deðiþme,deðiþtirme vs. isteði oluþuma geçecektir. Ýnsan bir kurma ve aþmalar bütünüyse dýþ dünyayý kendi istediði gibi kurgulayacak ama bunu yaparken de ona karþýt düþecektir.insan dýþ dünyaya yabancýdýr çünkü ondan farklýdýr ama ayný zamanda bu yabancýlýðýn aþýlmasýdýr.çünkü insan ayný zamanda dýþsal bir varlýktýr. Yukarýda belirttiðimiz sýkýntý,acý,heyecan,deðiþme ve deðiþtirme isteði bilinçle kavrayabildiðimiz veriler olmakla birlikte indirgenemez ya da aþýlamaz.þöyle söylersek acý mutluluða,heyecan bunalýma dönüþebilir.birbirlerini koþullar ve deðiþtirebilir ama bu süreçler bizzat aþma ve kurma olarak vardýr.insan acýsýný yenebilir,hatta aþabilir de diyebiliriz ama o temeldir ve varoþlun kendisidir.insanýn eðer acý,tiksinti,heyecan vs.gibi kavramlarla karþýlaþmasý bizzat iç dünyanýn dýþsallaþmasý ve ve dýþ dünyanýn onda içselleþmesidir.nasýl ki bu anlattýklarýmýz bitmeyen bir süreç ise bu kavramlarda insaný yabancýlaþtýran ve sonra da onu ortadan kaldýran süreçlerdir. V) DENEYÝM Ýnsanýn kendisiyle bir ama kendisine karþýt bir dýþ dünyayla kurduðu bu parçalý bütün deneyimle kavranabilir.” Evet,yaþadým etüd ettim,görmedim,bana acý çektirdi,beni güldürdü vsvs.” Ýþte deneyimin varlýðý.insan her deneyiminde kendisiyle ve dýþýyla karþý karþýya gelir.sanki ortadadýr ve o hiçbirþeyden yana deðildir.kendi içine döner,deðerlendirir,dýþa açýlýr görür,deneyimler.deneyim insanýn kendini yeniden üretmesinin bir önkoþuludur ve ayný zamanda insan kafasýný her çevirdiðinde bile deneyimin eþiðinde yaþar.deneyim insanýn önce aþmasý gereken kendi iliþkiselliðini sonra da deðiþtirilmesi gereken bir dýþ dünyanýn varlýðýný deneyimler. Ben deneyimi burada salt deney olandan farklý olarak yorumlamak istiyorum.bizce sezgi de bir deneyimdir.hisler,hissedebilme,düþünme,düþündüðünü üretme ya da “evet gerçekten deney yoluyla böyle olduðunu anladým” da deneyimin ta kendisidir.insan düþünür,karar verir,sezinler,kuþkulanýr çünkü dýþ dünya ondan farklýdýr.dýþ dünya insandan farklýysa ona yabancý olmasý çok doðaldýr ve insanýn dýþ dünyayý deneyimle kavramasý ve hatta dýþ dünyanýn onda içselleþmiþ halini aþarak tekrar ona yönelmesi. Deneyim ile özgürlük arasýnda iç baðýntý bulunur.deneyim bir yanýyla özgürlüðü yadsýr.çünkü “ha! Tamam! Deneyimledim ve bu böyle deðilmiþ çok kýsýtlý bir durum mesela” ve bir yanýyla da özgürlüðü doðurur.”özgür bir eylemdi,çünkü engellenmedim ve deneyimledim,farkkettim ve varým” deneyim bir yanda özgürlüðü aþarken bir yandan da onu ortaya çýkarýr.özgürlük ise varoluþuyla zaten deneyimleme eylemine yol açar.birbirlerine karþýt ama bütündürler.hiç kuþkusuz sonsuz bir özgürlük yoktur ve bunu bize deneyim gösterir.mesela “ben bu insanlarýn evini zevk için taþlayamam çünkü bunun yanlýþlýðýný dýþ dünya deneyiminde gördüm,o halde özgür deðilim ama bunu yapabilirdim de o halde özgürüm” Deneyi dýþ dünya vasýtasýyla bilinir ve ayný zamanda ona aittir ve yine ayný zamanda iç dünyadýr.deneyim orda açýmlanýr ve özgürlüðü , özgürleþebilme olanaklarýný gösterir.tekrar dýþ dünyaya dönecektir. VI) ÖZGÜRLÜK Özgürlük insanýn çocuðudur denir.bir baþka deyiþle özgürlük insanýn ta kendisidir.kendini tüm varlýðýyla,dýþ dünyaya yabancýlaþmasýyla,sorunlarýyla ortaya koyan ve bir anlamda ortada olmak durumunda kalan ve çaðýn her ilerleyiþinde kontrol altýna alýnan,alýnmaya çalýþýlan ve kendini kontrol pozisyonunda tutan,iyiliðe ya da kötülüðe mahkum edilen insan.ve bu “dýþta tutulma” diyebileceðimiz olumlu ve olumsuz yönlerin karþýsýnda yalnýz ve özgürdür.bu elbette ki soyut bir özgürlüktür.dýþ dünyanýn zorlamalarý karþýsýnda yabancýlaþan ve bizzat kendi içine dönerek (öznel dünyanýn dýþsallaþmasý vs.) yabancýlaþmayý aþar.deneyim ve özgürlük arasýnda yukarýda da belirttiðim iç baðýntý (deneyim ve özgürlüðün karþýlýklý olarak birbirini engellemesi ve aþmasý) iki kavramdan farklý olarak bir özgürleþme süreci yaratýr. Özgürlük engele ve onun varlýðýna dayanýr.bir sorun olarak ortaya konulur.çýplak varoluþtur.deneyim öznenin dýþsallaþmasýysa,özgürlük nesnenin içselleþmesidir.bu birliðin ardý ardýna sýralanýþý: iþte özgürleþme..daha önce de belirttiðim gibi insan bir güç arayýþýdýr.yöneldiði bilince ve hatta kendi varlýðýna karþý bir tepkidir.özgürlük bir hastalýktýr.fena olma durumudur.özgürlüðün bu yalýn cehenneminden insan çýkmak ister.karþýtlýðýn ve üzerindeki gücün aktif olduðu her durumda insan virtüeldir ya hastalaþarak aktüel durumun çürümesi olarak tepki verecek ya da kendi çýkmazýnýn bilincine varacak ve özgürlük deðil özgürleþmenin yollarýný arayacaktýr.garanti altýna alýnma,erteleme,itilme ve býrakýlma olarak insan,özgürlük (bunlarýn özgür yansýyýþý olarak) deneyim,özgürleþme,güç,isteme,yaþama olarak insanýn bizzat insandýþýlýðýnýn temsili olarak varolur.”yönlendirilmiþ ve seçilmiþ insan” bir paradoks… 5)PARÇALAR VE BÜTÜNLER 1) net bir varlýk olarak ve net bir varlýk olmayarak insan.insan tanýmlanabilir mi? Dýþarýdan evet.insan tanýmlanabilir.”Ahmet þöyle bir insandýr,Mehmet çok sosyal biri…” içeriden ise insanýn tanýnmasý mümkün deðildir. a)insan çok sayýda seçeneðin zorladýðý bir varlýktýr. b)insan sürekli atýlým,tetikte durma,yoðun bir deðiþim sürecidir. c)insan kötüdür çünkü çeliþkilidir.insan iyidir çünkü her edimde kendini sorgulamak ve deðiþtirmek zorundadýr. d)insan iyi ve kötünün de ötesindedir.zorlanmýþ,hatta kendi yarattýðý çýkarcý,bencil,doðasýna zararlý engellerin zorlanmasýdýr.iyinin yadsýnmasý,kötünün hiçliðidir insan. 2) toplumlar sayýsý gittikçe çoðalan insanlarýn oluþturduðu yapýlardýr.ve toplum ortaya çýktýkça ve bireylerin sayýsý arttýkça,bu eserde belirttiðim,insanýn bizzat kendini olumsuzlamasý,bastýrmasý ve buna alternatifler oluþturmasý kaçýnýlmaz hale gelecektir.bir baþka deyiþle insanlarýn,yerleþim yerlerinin,yaþam kaynaklarýnýn çeþitlenmesi bireysel ‘topluluk’ modelinin ister istemez terk edilip yerine toplumsal ‘topluluk’ modelinin geçmesine sebeb olmuþtur. Bu durum: a)birey haklarýnýn sýnýrlandýrýlmasýna b)düþünce gücünün geliþmesine ve ayný zamanda düþünme ve aklýn içgüdünün alternatifi olarak ortaya çýkmasýna. c)bireylerin yönlendirilmesine,doðal kurallarýn yerini yönetici kurallarýn almasýna d)toplumsal ‘topluluk’ olarak,yaþam itsinin zayýflamasýna.ahlak,iyi,kötü,yanlýþ,doðru,emir,standartlar,þartlar vs. gibi kavramlarýn ortaya çýkýþýna. e)sürekli engel altýna alýnan insanýn kendine yönelik sorgulama ve felsefe sürecine girmesine f)saðlýklý geliþmeyi,doðal yaþam gücünü giderek unutsa,hatta böyle bir þeyin varlýðýný hiç bilmesede özlemesine g)maddi yaþam koþullarýnýn “somut koþullar” olarak ortaya çýkmasýna neden olur. 3)bireydeki etik yaklaþýmlar belirgin bir ortaya konuluþ olmaktan çok onun kýsýtlý koþularýnýn bir ürünü olarak ortaya çýkar.okul,aile,çevre,toplum,din Olaylar,etkilenmeler: a)insanda etik bir bakýþ açýsýnýn oluþmasýna b)etiksel çevreye tepki olarak etiksizlik özlemine c)kendi edimlerinden rahatsýzlýk duymasýna d)dýþ dünyayla hem birlik hem karþýtlýk oluþturmasýna e)insani taraflarýný geliþtirmeye yönelik üstü kapalý özlemler duymasýna neden olacaktýr. 4) korku iç bir kavramdýr.korkunu dýþa yöneliþi (öfke,güç istenci) bizzat kendinden duyulan korkudur ve tetikleyicidir. a)bir iç kavram olarak korku yaþama yabancýlaþmanýn verisidir. b)korku dýþardan verilir ve içeride katlanýr.dýþarýdan algýlanýr. c)toplumsal geliþim dönemlerinde bireyin topluluktan duyduðu korku ve tiksinti “yabancýlaþmanýn özgürlüðe götürmesi ya da özgürlük istemine sürüklenmesi” onu tetikleyecektir. d)bir toplumun sürekli geliþtiði bir evrede çeliþkiler keskinleþecek ve birey daha açýk,cesur,deðiþime yatkýn ve korkularýndan uzak olacak,çeliþkileri görmeye ve onu yetkin bir biçimde ortada kaldýrmaya meyilli olacaktýr e)maddi yaþamýn koþullarýnýn yetersiz kaldýðý bir toplumda korku,umutsuzluk,yabancýlýk vs. gibi kavramlar bireyde içselleþecek onda durgunluk ve çürüme eðilim yaratabilecektir. f)insanýn dýþ engelleri parçalayabilmesi için duyduðu en önemli ihtiyaçlar: iyi eðitimli bir toplumda olma,önemsenme,geliþme,yaþam alanýný oluþturma,paylaþma duygusu,vs. giderilmediði anlarda bu durum bireyde “geriye gitme,kendini gerilerde arama” gibi spekülatif reaksiyonlara neden olacaktýr. g)sorumluluk duygusunun yerini kaçma,yaþama içgüdüsünün yerini belirsiz bir ahlaka sýðýnma,en kötü durumda bile yaþamý ve en basit þeyleri sevme yetisinin yerini,hiç memnun olmama,türlü baðýmlýlýklar alacaktýr. h)sonuç olarak korku doðal bir dürtü olsa bile,koþullu bir korku bu dürtünün yozlaþtýrýlmýþ ve hatta ‘korku olmayan’ bir çeþidi haline dönüþebilmiþtir. 6)paradokslarýn gölgesinde insan yaþamý yaþam olmayandan küçük hayat parçalarýna kadar indirgemeli ve gelgitli bir süreç halinde seyretmektedir.bireysel ‘topluluða’ geri dönüþ mümkün olmadýðýna göre, a)geliþimin þart hale gelmesi b)her geliþenin baþka bir geliþme set olmaktan çýkarýlmasý c)donuk toplumlarýn ve modellerin yýkýma uðratýlmasý için alternatif yaþam biçimlerinin yaratýlabilmesi çok önemli olmaktadýr… SELÝM KOÇ-MART-MAYIS 2005
ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.
|
|
| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk | Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi | |
Book Cover Zone
Premade Book Covers
ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim
Yapým, 2024 | © selim koç, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr. Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz. |