Bilindiði üzere birkaç ay önce Amerikan ekonomisinden kaynaðýný alan bir ekonomik kriz tüm dünyayý etkisi altýna almýþ bulunuyor. Bu geliþme, mesleði iktisatçýlýk olanlar arasýnda büyük tartýþmalarý baþlattýðý gibi, konunun uzmaný olmayanlarýn da zihinlerinde, en azýndan bir takým sorularýn oluþmasýna yol açmýþ durumdadýr. Bütün bu kriz ortamý geliþip büyürken, onca kaþarlanmýþ iktisatçýnýn olsun, anlý þanlý ekonomik araþtýrma kurum ve kuruluþlarýnýn olsun büyük bölümü neredeydiler? Haklarýný yememek lazým, sürdürülebilir olmayan gidiþatýn bir krize gebe olduðunu uyaran yazarlar ve düþünürler olmuþtu. Ancak, tüm bu uyarýlarýn, gözü dönmüþ finans kapital çevrelerinde, su içen eþeðe ýslýk etkisi olsun yaratmadýðý kesindir.

Her þeyden önce bir konuyu önemle vurgulamak gerekiyor. Ekonominin, aklýn ve bilimin verileriyle doðru yönetilmesinde kesin zorunluluk bulunmaktadýr. Oysa bunun tam tersi yapýlmakta, ekonomiler pür liberal bir anlayýþla görünmez bir takým ellere teslim edilmekte, kamu yönetimleri ekonomiyi yönetmekten tümüyle uzaklaþtýrýlmak istenmektedir. Üstelik bu yönetme ve yönlendirme gereksinmesi, gerçekten küçülmekte olan dünyamýzda, dünya çapýnda olmak noktasýna gelmiþtir. Dünya ekonomisinin, tam bir uluslar arasý demokrasi mekanizmasý ile yönetilip yönlendirilemediði günümüzde, ülkelerin ekonomilerinin birbirlerinin krizlerine böylesine açýk duruma getirilmiþ bulunmasý da ayrý bir sorundur. Uluslar arasý ekonomik iliþkiler günümüzde, bir dýþ ticaret konusu olmanýn ötesinde finans-kapital yoluyla bir –kriz ticareti- ne dönüþmüþ bulunmaktadýr. Uluslarýn, kendilerini krizlerden koruyamamalarýnýn altýnda yatan neden ise, büyük ölçüde bu ülkelerin kendinden kaynaklanýr olmuþtur. Þöyle ki, kendi güç ve özverileri ile kalkýnma ve geliþmeyi göze alamayan toplumlar ve bunlarýn kolaycý yönetimleri, þiþirilen finans balonundan pay kaparak, sermaye açýklarýný bununla saðlama yolunu yeðlemektedir. Fakirken zengin görünme amaçlarýný da kapsayan bu yaklaþým, bunlarý her türlü kriz tehlikesinin ve kýrýlganlýðýn içine itmekte, patlayan bir krizin en aðýr yükünü de sonuçta bunlar çekmektedir. Türkiye ve ekonomisi, bu olgunun dünya çapýndaki en çarpýcý örneklerinden birini oluþturmaktadýr. ABD’nin, inanýlmaz bir gözü dönmüþlükle kendini içine attýðý mortgage uygulamasýndan kaynaklanan son dünya krizi, eðer Türk ekonomisinin yüz milyarlarca dolar borçlanmaya dayanan finans tablosu olmasaydý, hiç kuþkusuz yalnýzca bir ihracat düþüþünden ibaret kalacaktý. Ancak þimdi, büyük bir finansal bunalýmý da beraberinde getirmiþ bulunuyor.

Farklý geliþmiþlik düzeyindeki ülkelerin, farklý katma deðerlere dayanan metalarýnýn alýþ veriþine dayanan uluslar arasý ticaretin, nasýl bir tablo yarattýðý öteden beri biliniyor. Dünya kapitalizmi tarafýndan marifet olarak sunulan bu yolla, emperyalist ülkelerin, diðerlerinin sýrtýndan nasýl zenginliklerini artýrdýklarýný biliyoruz. Bu husus, emperyalist kapitalizmin klasik sömürü sürecini oluþturmaktadýr. Ancak, son dönemde, olumsuzluk bununla da kalmamýþ, finans-kapital alanýnda yaratýlan sanal þiþkinlikler, tehlikeli bir balon halinde dünyanýn tepesinde dolaþarak, belirli aralýklarla patlar olmuþlardýr. Sermayenin gözü doymazlýðý, uzun süredir reel kaynak aktarýmlarý ile yetinmemekte, paraya dayalý sanal yollarý da, þuursuzca devreye sokmaktan kendini alamamaktadýr. Az önce iþaret ettiðim, kitlelerden ve geri kalmýþ uluslardan klasik yolla aktarýlan katma deðer daðlarý ile yetinilmemekte, ayrýca borsa ve sair yollarla menkul deðerler yaratýlmakta, soygun artýk tercihen bu kanaldan rant aktarýmý biçiminde sürdürülmektedir. Yaratýlan bu menkul deðerlerin aylar ve yýllar boyu edindikleri itibari deðer þiþkinlikleri ise, giderek iþaret edip durduðumuz balonu oluþturmaktadýr. Ancak, þurasý hiç dikkate alýnmamaktadýr ki, yýllar boyu þiþen bu sanal ve itibari deðerin sönüp gitmesine bazen birkaç saat yetmektedir. Ýþte bu da, balonun patlamasý yani krizden baþka bir þey deðildir. Ancak, zengine ne olur, olan daima geliþmiþ olsun, geri kalmýþ olsun tüm ülkelerin emekçisine olmaktadýr.