Afyonkarahisar Milletvekili Berç Keresteciyan;
Türkiye’nin ilk azýnlýk Milletvekili


Berç Keresteciyan Atatürk’ün Gayri Müslimler için bulundurduðu kontenjanla 1935’ten itibaren üç dönem Afyonkarahisar Milletvekilliði yaptý.

Araþtýrma: Orhan Turan

Osmanlý’da azýnlýklarýn yeri
Ermeni varlýðý Osmanlý Ýmparatorluðu’nda kendini bariz bir biçimde hissettirmiþtir. Osmanlý’da 22 Ermeni Dýþiþlerinde Nazýrlýk görevini yürütüyordu. Milletvekili olan Ermeni sayýsý ise 33’tü. Osmanlý Ordusunda komuta kademesinde görev yapmýþ 29 Ermeni paþa bulunuyordu. Osmanlý’nýn son dönemlerinde 7 Ermeni büyükelçi bulunuyordu.

Cumhuriyet Dönemin’de ilk azýnlýk
Vekili Afyonkarahisar mebusu oldu

Ermenilerin bu topraklarda varlýðý sadece Osmanlý ile sýnýrlý deðildi hiç þüphesiz. Ermenilerin yönetimdeki varlýðý Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra azalsa da devam etti. Türkiye’nin ilk Ermeni Milletvekili ise Atatürk’ün kontenjanýndan Afyonkarahisar Milletvekilliliðine getirdiði Berç Keresteciyan idi.
Cumhuriyet döneminin ilk Ermeni Milletvekili Berç Keresteciyan, Atatürk’ün Samsun’a çýkýþýndan önce, Atatürk’e yönelik suikast giriþimini, önceden haber vererek olasý büyük bir tehlikeyi önlemiþti. Keresteciyan, Atatürk’ün 1939 yýlýnda ölümünden sonra da Afyonkarahisar Milletvekilliði görevinde bulundu. Keresteciyan, 1942 yýlýna kadar Milletvekilliði görevini yürüttü.

Keresteciyan Kimdir

Berç Keresteciyan (Türker), Kurtuluþ Savaþý'nda Mustafa Kemal'e ve Milli Mücadele'ye destekleri olmuþ ve T.B.M.M. 5. Dönem, 6. Dönem ve 7. Dönem'de (1935–1946) Atatürk'ün gayrimüslimler için ayýrma kararý aldýðý kontenjandan Afyonkarahisar milletvekilliði yapmýþ Ermeni asýllý Türk iþ adamý ve siyasetçidir.

Cumhuriyet döneminde milletvekilliði yapmýþ 12 gayrimüslimden (1962 Senato'su ile 13) biridir. Türker soyadý kendisine, Soyadý Kanunu ile birlikte, bizzat Atatürk tarafýndan verilmiþtir.

Mustafa Kemal'in Bandýrma vapuru ile Samsun'a doðru yola çýkmasýndan önce, Paþa'nýn avukatý Sadettin Ferit'e, "Siz, Paþa Hazretleri'nin hem avukatý, hem zannederim yakýn dostusunuz. Paþa hazretlerinin bindiði vapur Boðaz dýþýnda bir Ýngiliz torpidosu tarafýndan batýrýlacak. Ýkaz ediyorum. Lütfen Paþa Hazretleri'ne iletiniz, kýyýdan gidiniz" bilgisini ulaþtýrarak kendisini uyardýðý ve hayatýný kurtardýðý yönünde bilgiler mevcuttur. Mustafa Kemal'in bu istihbarat üzerine, Bandýrma vapuru kaptaný Ýsmail Hakký Bey'e "Mümkün olduðu kadar sahilden gitmemiz kabil midir?" diye sorduðu, Kaptan'ýn Karadeniz'e ilk kez çýktýðýný, nerelerin kayalýk, nerelerin sýð olduðunu bilmediðini söylemesi üzerine, "O zaman pusula ile gideriz." dediði, ancak geminin pusulasýnýn da bozuk olduðunu öðrenmesi üzerine, "Ziyan yok. Allah büyüktür. Siz yine mümkün olduðu kadar sahili takip ediniz." dediði belirtilmektedir. Buna göre, Atatürk, bu bilgiden ötürü yýllar sonra Keresteciyan'ý Türker soyadý ile ödüllendirmiþtir.

1870 Ýstanbul doðumludur. Beþ yaþýndayken Ýstanbul Gümrüðü Þube Müdürü olan babasý öldüðü için Maliye Tercüme Kalemi Müdürü olan amcasý Bedros Keresteciyan tarafýndan yetiþtirilmiþtir. Osmanlý Devleti'nde Müslüman Türk entelektüeller tarafýndan basýlan ilk gazete olan Tercümani Ahval'de editör olarak da çalýþan amcasý, bu yolla Agah Efendi, Ýbrahim Þinasi ve Namýk Kemal gibi isimlerle baðlantý halinde olan bir kiþiydi. Dilbilimci kimliði de taþýmaktaydý ve Türkçe'nin, kendisinden yüz yýl sonra soydaþý Sevan Niþanyan'ýn da kendi Türkçe etimolojik sözlüðünü hazýrlarken yararlanacaðý, ilk etimolojik sözlüðünü hazýrlamýþtýr.

Berç Keresteciyan, önce Galatasaray Lisesi'ni, daha sonra ise Robert Kolej'i bitirdi. Hayatýnýn daha sonraki döneminde de iki yýl Maliye Bakanlýðý'nda çalýþtýktan sonra 1890'larda Osmanlý Bankasý'nda çalýþmaya baþladý. 1911 yýlýnda Hilali Ahmer'in (Kýzýlay) üçüncü kez yeniden faaliyete geçirilmesi görevini üstlenenlerden biri olan Keresteciyan, Cemiyetin Yüksek Ýdare Konseyi'nde yer aldý. Hilali Ahmer'deki tek gayrimüslim idare konseyi üyesiydi. 1910'lu yýllarda da Osmanlý Bankasý'nýn üç yöneticisinden biri olan Keresteciyan, Hilali Ahmer Cemiyeti'ndeki görevini de sürdürdü.

Kurtuluþ Savaþý'nda Hilali Ahmet Cemiyeti'nin ikinci baþkaný olarak Anadolu'ya takalarla ilaç sandýklarý gönderme iþini bizzat organize etti. Sakarya Savaþý'nýn en kritik anlarýndan birinde de, top ateþleme mekanizmalarý satýnalýmý için de, Mustafa Kemal'in ricasý üzerine, ayný gün þahsi hesabýndan çekerek 15 bin Lira yardým yaptýðý belirtilmektedir. Savaþtan sonra, Taksim Meydaný'nda Ýtalyan heykeltýraþ Kanonika tarafýndan yapýlan ünlü Cumhuriyet Anýtý'nýn oluþturulmasý için kurulan heyette yer aldý.

Cumhuriyet'in ilk yýllarýnda Ziraat Bankasý'nda uzman olarak çalýþan Keresteciyan, milletvekilliði döneminde de, Hatay'ýn anavatana baðlanmasý konusunda yaptýðý tarihi meclis konuþmasý ile akýllarda kalmýþ, bu konuþma tutanaklara Ermeni asýllý birinin ayný zamanda bir Türk milliyetçisi olabileceðinin kanýtý olarak geçmiþtir.

Milletvekilliðinden emekliye ayrýlan Berç Keresteciyan Türker, 1949 yýlýnda Ýstanbul'da hayata gözlerini yummuþtur.

Kaynakça:
Hürriyet-Sabah Gazeteleri Ariþvleri
Wikipedia World
Wikipedia Türkiye
Fotoðraf: www.bazaarturkey.com