Geçmiþ Zaman Olur ki
Henüz sekiz veya dokuz yaþlarýnda bir çocuktum. Annemle gece saat on otuz sýralarýnda büyük annemin evinden kendi evimize gidiyoruz. Kasabayý aydýnlatan elektrik santralýnýn motorlarý saat tam on birde stop ediliyor. O yýllarda bileðinde veya cebinde saati olan yok sayýlacak kadar az. Bu nedenle yolda olanlar zifiri karanlýkta kalmasýnlar diye on otuzda sokak lambalarý birkaç kez söndürülüp yakýlýrdý. Bu uyarýyý alanlar elektrik lambalarýnýn yarým saat sonra söneceðini bilirlerdi. Saat on otuzda sokak lambalarý yanýp sönünce annem “hýzlý yürüyelim. Tellerdeki elektrik tükenmeden evimize varalým” dedi. Evlerde elektriði olanlar parmakla gösterilecek kadar azdý. Zira elektrik kontini akým olduðu için yalnýzca aydýnlatmada kullanýlýyor. Ancak AC/DC olan radyolar çalýþýyordu. Üstelik santral yetersiz kaldýðýndan her isteyene de elektrik verilmiyordu.
Elektrik santralý þimdilerde Avcýlar Kulübü lokali olan binadaydý. Kocaman iki dizel motor, anlayamadýðým bir nedenle yedi sekiz metre mesafedeki dinamolarý kalýn bir kayýþla çeviriyorlardý. Elektrikçi Nazmi ustanýn elinde uzun bir sopa durmadan kasnaklarý çeviren kayýþlardaki sapmalarý düzeltiyordu. Kayýþlardan birinin atmasý ölüme bile neden olabiliyordu. Kayýþlarda sapmalar çoðalýnca motor durduruluyor ve kayýþ reçinelendikten sonra motor yeniden çalýþtýrýlýyordu. Bu iþlem sýrasýnda kýsa bir süre elektrik kesintisi oluyordu.
1948 sonrasý Marshall planý çerçevesinde Menemen’e üç adet elektrojen grubu verildi. Çok masraflý olan eski santral kapatýldý. Elektrikçi Nazmi usta artezyen kuyusunda görevlendirildi. Bu jeneratörlerin devreye girmesiyle evlere elektrik verilmeye baþlandý. Yeterli abone saðlayabilmek için belediyece taksit olanaklarý saðlandý. Evimize 1950 yýlýnda elektrik tesisatýmýzý yaptýrdýk. Ýlk iþim bir gece lambasý trafosu almak oldu. Trafodan yataðýmýn baþ ucuna kablo çektim. Kablonun ucuna baðladýðým ampulün ýþýðýnda kitap okuyordum. Elektrik indeks memuru düzenlememi görünce baðýrýp çaðýrmaya baþladý. Senin oðlun ölmek mi? istiyor. Elektrikle oyun olur mu? Babam hemen kablolarý toplamamý isteyince, bu kabloda ölüme neden olacak hiçbir þey yok. Zira ampul altý voltla çalýþýyor dedimse de büyük usta Deli Kemal’i ikna edemedim.. Kablolarý bir daha açmamak üzere toplamak zorunda kaldým.
CHP nin Yeni Sinema salonunda kongresi var Ses cihazýný kuran ve çalýþtýran büyük usta Deli kemal. Ayný zamanda müthiþ bir Demokrat Parti’li. CHP ilçe baþkaný Hasan Yaðcý konuþurken mikrofon kesiklik yapýyor. Deli kemal öfkeyle baþkanýn elinden alýyor ve haykýrýyor. “Dik tutuorsun. Ceryan akamoor.” Güler misin aðlar mýsýn?
Altý yaþýndaki torunumun parmaklarý bilgisayarýmýn klavyesinde uçarcasýna tuþlara basarken nereden nereye geldik diye düþünüyorum. Tellerdeki elektrik bitinceye adar aydýnlatýldýðýmýza, mikrofon dik tutulduðunda cereyanýn akamadýðýna inanýldýðý bir dönemden nerelere geldik. Kim bilirdi o yýllarda elektriðin saniyede üç yüz milyon kilometre hýzý olduðunu ve kim bilirdi mikrofondaki arýzanýn soðuk lehimden kaynaklandýðýný. Telsiz teknisyenliði kursumuzun sonunda ilk telemprümör cihazý numune olarak gelmiþti. Normal bir daktilo görünümündeydi. Tuþuna bastýðýz her harf karþý taraftaki cihazýn tuþuna basýlmýþ gibi bastýðýnýz harfler anýnda kaðýda dökülüyor. Bu cihaz bir gün önümüze tamir et diye konulursa ne yapardýk? Neyse ki biz telsizciydik, telemci deðil. Telemciler düþünsün diye düþünerek teselli bulmuþtum.
1963 yýlýnda Philips’in Gümüþsuyu’ndaki Servis Müdürlüðü atölyesinde kurstayken ilk televizyonu görmüþtüm. Arka kapak açýlmýþ, yüzlerce kablo iç içe girmiþ, hangi kablonun nereye gittiðini bulmak olasý deðil. Üstelik telsiz teknisyenliði eðitiminde öðrendiklerimize taban tabana zýt bir durum var. Kablolarýn uzamasý istenmeyen distrosyonlara neden olur. Bu cihazda býrakýnýz kablo uzamasýný, adeta kablo enflasyonu var. Bu cihazý gördüðümde aklýmdan bile geçmemiþti bir gün televizyon da tamir edeceðimi.
Zaman ileriye doðru hýzla akýp gidiyor. Daha iyiyi yakalayabilmek için son hýzla koþmamýz gerekiyor. Ne yazýk ki bazý geri kafalýlar akýllarýnca bu gidiþi tersine çevirmeye çabalýyorlar.
Özcan Nevres