Bilindiði üzere kelimelerin gerçek ve mecaz anlamlarý dýþýnda birden çok anlamý olabilir. Bu anlamlardan sözlüðe bakmadan ancak birkaçýný bilebiliriz. Daha fazlasýný öðrenmek için sözlüðe bakmamýz icap eder. Gerçi merhum Ali Nihat Tarlan edebiyat fakültesindeki öðrencilerine “Çocuklar, lügate karþý yiðitlik olmaz. Anlamýný bildiðiniz kelimeye dahi sözlüðe bakýn.” diye öðütlermiþ.



Kaldý ki manasýný bilmediðimiz sözcüklere bakmayalým. Dünyaca ünlü hikâyeci Mark Twain, çok iyi bir sözlük okuyucusuymuþ. Daha meþhur bir hikâyeci olmadýðý zamanlarda, iþi icabý yolculuk yaptýðý posta arabalarýnda yolculuðu süresince sözlük okurmuþ. Demek ki sözlüðe sadece anlamýný bilmediðimiz kelimeler için baþvurmanýn dýþýnda onun iyi bir okuyucusu da olmak gerekiyor!



Kelimeler þair ve yazarlarýn duygu ve düþünce dünyasýnda imbiklenince rengini ve kokusunu dýþa vuran güzellikler. Þair ve yazar eli deðmeden sözlüklerin derununda derin bir uykudadýr her biri. Yazar ve þairler o perilerin gamzelerinde öpücük kondurarak uyandýrýr derin uykularýndan. Sözcükler þiirde dilber, nesirde bir nigâr olarak çýkar çoðu kez okuyucunun karþýsýna. Yazar ve þairler, týpký gül bahçesine su veren baðban gibidir. Önce duygu ve düþünceleri ile o gül bahçesine su verir, sonra rengarenk sözcükleri derer bahçeden. Þiir olur, öykü olur, roman ,deneme ve benzeri güzellikler zuhur eder.



Kandil ve iskandil sözcükleri birbirini çaðrýþtýrsa da anlamca uzak kelimeler. Hafýzam beni yanýltmýyorsa bu adda (Kandil ve Ýskandil) bir kitap da yayýnlanmýþ diye biliyorum. Kandil, gaz lambalarýndan önce kullanýlan fitil ve yað ile çalýþan aydýnlatma aracý. Bir de bizim kültürümüzde kutsal bilinen gecelerde kandil adýyla bilinir ki kandil simidimiz meþhurdur. Bazýlarýmýz kandil simidi alýnca kandili ihya etmiþ olduðumuz zehabýna kapýlýrýz. Ýskandil ise denizlerin derinliðini ölçme iþi ve bu iþin yapýldýðý aracýn adý.


Gönüllerin derununu ölçecek cihaz henüz icat edilmedi. O yüzden o durumu ifade edecek bir sözcük yok lügatlerde. O vakit bize düþen Mark Twain’in durumundan ibret almak, Merhum Ali Nihat Tarlan Hocanýn öðüdüne kulak vermek. Kandil ve iskandil sözcükleri ister akraba ister hýsým olsun bu bizim konumuz deðil.
Ankara, 29.03.2017 Ýbrahim Kilik