Avustralya’dan Çanakkale’ye bir Anzak Öyküsü ve Korkut Uluð’un Resimleri

Seval Deniz Karahaliloðlu

“Ben çocukluðumda hep Gelibolu hikayeleriyle büyüdüm. Evde hep Çanakkale’de kaybedilen atalarýmýzdan bahsedilirdi.”Böyle diyor Prof. Dr. Robyn Rowland. Ressam Korkut Uluð ile sohbet ederken Çanakkale’ye duyduðu özel sevgi ve ilginin kaynaðýný böyle açýklýyor. Bu iki sanatçýnýn sanatýn ve insanlýðýn evrensel dilini kullanarak nasýl bir araya geldiðinin ve ortak bir yapýtta nasýl buluþtuklarýnýn þaþýrtýcý öyküsüdür. Avustralya’da Melbourne Üniversitesinde Ýngiliz Edebiyatý profesörü. Çocukluðundan beri hikayelerini dinleyerek büyüdüðü topraklarý görmeye gelir.

2014 yýlýnda, Çanakkale Þehitlerini ziyaret ederken yolu Çanakkale Deniz Müzesi’ne düþer. Müzeyi ziyaret ettiðinde Korkut Uluð’un Çanakkale Þehitlerini konu alan tablolarýyla karþýlaþýr ve aþýk olur. Öylesine etkilenir ki, her bir tablo için bir þiir yazar. Sonra, bu olaðanüstü güzellikteki tablolarýn ressamý ile iletiþim kurmaya çalýþýr. Uluð’a internetten bir mesaj yollar ve böylece iki sanatçý bir araya gelir.

Bu yýl Çanakkale Savaþýnýn 100. yýldönümü. Truva Savaþýndan sonra, Anadolu topraklarýnýn gördüðü en büyük istilanýn etten kemikten bir duvarla geriye püskürtüldüðü eþi benzeri görülmemiþ bir kahramanlýk destaný. Son günlerde bu destan farklý sanat dallarýna konu oluyor. Mesela Gladyatör filminin unutulmaz komutaný General Maximus olarak hafýzamýza kazýnan Russell Crowe. Hem yönettiði hem de baþrolünü oynadýðý “Son Umut” filminde iki oðlunu savaþta kaybeden bir babayý canlandýrýyor. Avustralyalý babanýn oðullarýný Anadolu topraklarýnda arayýþýnýn hikayesi gözleri yeniden Çanakkale Savaþýna çevirdi. Ayný dönemde baþka bir Anzak, Melbourne Üniversitesi’nden Prof. Dr. Robyn Rowland Çanakkale Savaþýna akademik olarak ve daha tarafsýz bir bakýþla yaklaþýyor. Konu hakkýnda bilimsel bir araþtýrma yapan Prof. Rowland ülkesinde çok ünlü bir þair. Ressam Korkut Uluð’un tablolarýna duyduðu hayranlýkla ve yaptýðý araþtýrmalarla, savaþ ve tablolar hakkýnda þiirler yazmaya baþlýyor.

“Görme Biçimleri” adýný verdiði kitabýnýn kapaðýna Korkut Uluð’un Çanakkale Savaþýný konu eden tablosunu koymak ister ve iki sanatçýnýn ortak çalýþmasý böyle baþlar. Çanakkale Savaþýnýn 100. yýldönümünde þehitlerimizi anmak için yapýlacak törene katýlmak için 18 Mart’ta Avustralya’dan Çanakkale’ye gelecek olan þair ülkesinde çok ünlü bir sanatçý. Hazýrlanan kitapta her þiirin Ýngilizce ve Türkçe olarak her iki dilde de basýlacak olmasý yazarýn hassasiyetinin bir göstergesi. Mayýs ayýnda Avustralya’da basýlacak olan kitap, Avustralya, Yeni Zelanda, Ýrlanda, Ýngiltere ve Türkiye’de eþ zamanlý olarak piyasaya çýkacak.

Tablolarýn büyüleyici etkisine iliþkin bir baþka öykü de Fransa’da yaþanýr.
Bundan bir kaç yýl önce, Paris Louvre Müzesi Carousell Salon Sergisine katýlan Türk Delegasyonunda yer alan Korkut Uluð’un Atatürk portresi Fransýzlardan büyük ilgi görür. Atatürk’ün insaný delip geçen gözleri sergiyi ziyaret eden bir Fransýz soylusunu yüreðinden vurur. Mustafa Kemal Paþa’nýn tablosunu satýn almak ister ama Uluð tabloyu satmaz. Çünkü tablo Çanakkale Þehitleri anýsýna düzenlenen daimi sergide yer alacaktýr.

Avustralyalý bir þairi Melbourne’dan Anadolu topraklarýna kadar getirecek, Fransýz soylusunu malikanesinin duvarýna asmayý isteyecek kadar derinden etkileyen þey nedir? Nasýl bir büyü var bu tablolar da. Bu tablolarýn bu kadar ilgi görmesinin nedeni “o anýn duygusunu” çok canlý biçimde yakalamýþ olmalarý. Resimlere baktýðýnýzda, o anda kendinizi savaþýn cehennemi içinde buluyorsunuz. Acýyý, çýðlýklarý, ölümüne verilen mücadeleyi iliklerinize kadar hissediyorsunuz. Sanki o anda savaþýn tam ortasýna ýþýnlanmýþ gibi hissediyor insan kendisini. Tablolardan yayýlan “sahicilik” ve “samimiyet” duygusu izleyenleri içine doðru çekiyor. Ve bunun insan üzerinde yarattýðý etki inanýlmaz biçimde güçlü. Bu bir çeþit büyü.

Ayný duygularý Atatürk portrelerine baktýðýnýzda da hissediyorsunuz. Sanki Atatürk karþýnýzda canlý gibi duruyor. Bir an dile gelip sizinle konuþacaklar hissine kapýlýyorsunuz. Konuþuyorlar ama “gözleriyle”. Tablolara, size baktýklarý kadar samimi bakarsanýz Kurtuluþ Savaþý destanýný, Laik Türkiye Cumhuriyetinin nasýl ve hangi þartlar altýnda kurulduðunu ve Cumhuriyet Devrimlerinin öykülerini dinleyebilirsiniz. Yeter ki kulak verin.

Çanakkale Þehitleri, Kuvay -ý Milliye serisi ve Atatürk tablolarý Çanakkale Deniz Müzesi daimi sergisinde izleyicleri yüreðinden vuruyor. Özellikle Atatürk tablolarý. Ýnsanýn yüreðini titreten bir çift göz size bakýyor. Ruhunuzun derinliklerine iþliyor. Atatürk resimlerine duyulan bu ilgi Mustafa Kemal’in gözlerinden kaynaklanýyor. Gözlerde yoðunlaþan bütün duygular yüze mükemmel bir duyarlýlýkla daðýlýyor. O nedenle, tablolara bakanlar büyülenmiþ biçimde Atatürk'ün gözlerinde kayboluyor. Yakýn plan Atatürk tablolarý insaný çarpýyor. Karþýmýzda etten kemikten bir insan var. Dokunma mesafesindeki büyük ebatlý tablolardaki bakýþlar insaný delip geçiyor. Tablolarda sadece duygu yok. Bir hayat tarzý da var. Mesela fötr þapkasýyla gördüðümüz Atatürk þapka devriminden hemen sonra Anadolu’yu gezer, Türk insanýný çaðdaþ medeniyet çizgisine çekebilmek için þapkasýyla, kýlýk kýyafetiyle ama en önemlisi “tavrýyla”, “duruþuyla” örnek olur. Kalpaklý Tablo milli mücadele yýllarýný anlatýr. Tam anlamýyla yokluk, sefalet, yobazlýk, cehalet, dize kadar ihanet ama asla umutsuzluk deðil. Bu ölümüne bir savaþ. “Hattý müdafaa yoktur, sathý müdafaa vardýr”. Mustafa Kemal Paþa ileriye, uzaklara bakýyor. Geleceði görüyor. Kuracaðý Laik Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri o gözlerde atýlýyor. Bu bakýþlardan kaçmak, saklanmak mümkün deðil.

Mavi Atatürk. Mavinin hüznü vurmuþ Mustafa Kemal Paþanýn üzerine iç düþmanlar, dýþ düþmanlarla çepeçevre sarýlmýþken direnmek kolay mý? Dýþ düþmanlar neyse, ama iç düþmanlar? O nedenle, bu hüzün. Kendinden olanýn, mübarek Anadolu topraklarýnda yetiþmiþ, beslenmiþ olanlarýn ihanetine katlanmak daha aðýrdýr çünkü...

Mehmetçik ve Anzak Askeri. Mustafa Kemal Paþa Çanakkale Savaþý sonrasýnda hayatýný kaybeden Anzak askerleri için “oðullarýný bu topraklarda kaybeden anneler evlatlarýnýz için üzülmeyiniz. Onlar þimdi Mehmetçik ile koyun koyuna yatýyor. Artýk onlar bizim çocuklarýmýzdýr” der. Ýþte bu olaðanüstü insancýllýk ve duyarlýlýk Korkut Uluð’un fýrçasýnda tabloya dönüþür. Bir zamanlar karþý taraflarda savaþan Mehmetçik ve John þimdi ayný topraklarda koyun koyuna yatan kardeþtirler.

Ýnsani duyarlýlýðýn ortak paydasýnda buluþabileceðimiz bu daimi sergi, gelecek kuþaklara miras olarak kalabilecek bir hazine olma özelliðini taþýyor. Laik Cumhuriyetin deðerini anlayabilmek için Atatürk’ü bir kez daha hatýrlama ve onun ideallerini anýmsama zamaný. 18 Mart Çanakkale Þehitlerimizi anma haftasý kapsamýnda, Çanakkale’ye gidecek olanlar tarihin en büyük destanýnýn hikayesini, Çanakkale Deniz Müzesi daimi sergisinde görebilirler.

Ýnsan sevgisinin, onurlu yaþamanýn ve sanatýn ortak paydasýnda buluþan Avustralyalý þair, akademisyen Robyn Rowland ve ressam Korkut Uluð sýra dýþý bir kitabýn dostluðunda bir araya geliyorlar. Ýzmir Konak Belediyesi Türkan Saylan Kültür Sanat Merkezinde 4 Nisan saat 13.00’de izleyicilerle buluþacak olan sanatçýlar Çanakkale Savaþý Destanýndan ve kapitalist güçler tarafýndan karþý karþýya getirilen Mehmetçik ve Johny’nin hikayesinden bahsedecekler. Korkut Uluð tarafýndan hazýrlanan Çanakkale Belgeselinin gösterileceði etkinlikte, Korkut Uluð’un tablolarýndan ilham alan Robyn’in þiirlerinden oluþan “Ýçli Dýþlý Bir Savaþ” kitabýndan þiirler okunacak. Þiirleri dilimize kazandýran Pamukkale Üniversitesi Ýngiliz Edebiyatý hocalarýndan Mehmet Ali Çelikel þiirlerin Türkçelerini seslendirecek. Akademisyenlerin, þairlerin ve ressamlarýn yüreklerini ortaya koyduðu bu sýra dýþý etkinlik uzun yýllar anýmsanacak. Ýzmir dýþýnda yaþadýðý için etkinliði kaçýranlara ise size farklý bir dünyanýn kapýlarýný açacak olan ve Bilge Yayýnlarýndan çýkan “Ýçli Dýþlý Bir Savaþ” isimli kitabý tavsiye ediyoruz…