Herman Melville’in Patagonya’yý gördükten sonra Moby Dick romanýný yazdýðýný biliyormusunuz? Bilmesenizde pek biþey kaybetmiþ sayýlmazsýnýz. Ben de bilmiyordum çünkü. Laf olsun diye yazdým.

Moby Dick romanýn kötü kahramaný. Okyanuslarda ender görülen dev boyda bir beyaz balina. Hayatýmda hiç beyaz balina görmedim. Aslýnda balina bile görmedim. Bir kaç yýl önce yunus görmüþtüm ama o sayýlmaz. Ben kaptan Ahab’ýn yalancýsýyým. Gregory Peck’in üstün oyunculuðu ile hayat bulan tek bacak kaptan Ahab ile bacaðýný koparan balina arasýndaki kovalamaca ve bitmez tükenmez bir kin ve nefret duygusunu Ahab’ýn çoktan fezaya uçmuþ aklý ve þuursuz saplantýsý eþliðinde izler izleyici. Ahab’ýn, aklýný kaçýrmýþ ve deyim yerindeyse kafasýndan eksilmiþ tahtalarý birleþtirip kendine bacak yapmýþ hastalýklý kiþiliði canlandýrmak ciddi bir yönetim ve tecrübeli bir oyunculuk istiyor.Ben izlediðimde çocuktum. Tek hatýrladýðým ise filmin finali. Sonralarý bir kez daha izleme þansý bulduðumda asýl canavarýn balina deðil Ahab olduðunu öðrendiðimde ise Ahab ve balina çoktan ölmüþtü.

Ahab’ýn balinaya duyduðu öfke aslýnda tutku ve intikamdan daha beter bir duygu. Çünkü balinayý avlamak, kopan bacaðýn intikamýndan çok daha fazlasý. Denizlere hakim olmak ve bir canavarý avlayan usta bir denizci olmaktan da fazla. Melville’in romaný burada önem kazanýyor. Tabii filmde öyle. Ahab’ýn bu uðruda tüm tayfasýný ve gemisini feda etmesi, son ana kadar öfkesini gittikçe artan bir þiddette korumasý ve bunu kendisini balinaya baðlayarak bir elinde zýpkýnla balinaya büyük bir öfkeyle saplaya saplaya okyanusun dibini boylamasý bende ne hikmetse bu öfkeye karþý bir tür hayranlýk uyandýrdý.

Kin çok tatlý bir duygu. Uðruna okyanus yakacak kadar tatlý. Öfke bir süre sonra bilinçaltýnda o kadar bencilce bir hal alýyorki intikam ve kin duygusunun asýl amacý unutuluyor ve bu iki duygu yerini yeni bir ruh haline býrakýyor: Tutkulu saplantý. Ahab’ýn hali sanýrým bu tanýma uygun. Çünkü balina ile aralarýnda olan kiþisel düþmanlýk, saplantýnýn esaretinde birçok hayatý da felakete sürüklüyor. Okyanusta tek bir büyük memeliyi (önce balýk yazdým sonra sildim) binlerce kilometrekarede adým adým aramak zaten baþlý baþýna bir manyaklýk. Melville denizci kökenliymiþ bunu da bilmiyordum, bunu da laf olsun diye yazdým. Ancak bu tecrübesi bize romanda da filmde de denizcilerin hayatýný göz önüne getirirken avantaj saðlýyor. Kýsacasý izleyici büyük okyanusun ortasýnda elde zýpkýn sudan çýkmýþ balýða dönmüyor.

Melville’in Ahab’ý ve balinasý, edebiyatta bir tür doruktur aslýnda. Çünkü imkansýz olan bir avý edebi olarak yüceltirken imkansýzlaþtýrmaz. Þöyle ki, sabah paçalarýma su sýçratan týr þöförüne Ahab gibi kin ve nefret duyup bütün ülkede elimde oklava ile arasam, bulsam ve kendimi týrýn dorsesine baðlayýp oklava ile vursam, kimse olaya edebi gözle bakmaz. Aksine týrý saða çekip bana týr dolusu dayak atarlar. Ýþte ebediyatýn gücü buradan geliyor.

Ahab’ýn bitmek tükenmek bilmeyen ve sürekli þiddetlenen kini ve saplantýsý bana bir ölçüde Ridley Scott’un Cennet Krallýðýný anýmsatýyor. Selahaddin’in Kudüs’ü yüzbin ceset uðruna aldýktan sonra ‘’Kudüs’ü aldýn þimdi ne olacak’’ sorusuna ‘’hiç’’ cevabý vermesidir bu anýmsatma.

Ahab balinayý öldürdükten sonra sað kalsaydý kini yüzünden boþluða düþermiydi bilmem, bence düþerdi.

Bu arada, Patagonya da hem çöl hem de kutup bölgesi varmýþ. Bunu biliyormuydunuz? Bilmesenizde pek biþey kaybetmiþ sayýlmazsýnýz. Ben de bilmiyordum çünkü. Laf olsun diye yazdým.