M.NÝHAT MALKOÇ

     Trabzon deyince öncelikle akla kültür, sanat, edebiyat ve futbol gelir. Trabzon deyince deniz, bir tabloyu andýran doða ve emsalsiz yaylalar gözümüzün önünde canlanýr. Oysa Trabzon’un sadece doðasý deðil, dinî ilimleri gelecek nesillere aktaran hocalarý da meþhurdur. Zira bu þehrin birbirinden deðerli ilmî þahsiyetleri de zihinlere kazýnmýþtýr. Özellikle Of deyince akla medreseler ve o eðitim yuvalarýnda karþýlýksýz hizmet veren birbirinden kýymetli hocalar gelmektedir. Bu yörenin donanýmlý hocalarý büyük gayretler göstererek dine ve ilme hizmet etmiþlerdir. Onun içindir ki Of deyince derin hocalarýn hatýra gelmesi boþuna deðildir. Bu bereketli vadiden yayýlan dinî ilimler, ülkemizin deðiþik yörelerinde yanký bulmuþtur.

Geçmiþte Of, Çaykara ve Köprübaþý’nda derin âlimler yetiþti. Bugüne kadar Of’un derin hocalarý hep kulaktan kulaða konuþuldu; zor þartlarda fedakârca gerçekleþtirdikleri hizmetler anlatýldý. Cumhuriyet döneminde medreseler kapatýldýktan sonra bile medrese eðitimi bir þekilde el altýndan devam ettirildi. Hocalar, evlerinin bir bölümünü öðrencilerini yetiþtirmek için medrese olarak kullandý. Buradan yetiþen talebeler, birikimlerini ilahiyat fakültelerine taþýyarak paylaþtýlar. Fakat bunlar bugüne kadar bir belgesel film bütünlüðünde anlatýlamadý. Oysa bu gelenek günümüzde devam ettirilemediði için kaybolma tehlikesiyle karþý karþýyaydý. Bölgesinin deðerlerini yaþatmak isteyen Muhammet Çakýral bu iþe de el attý.

     Trabzonlu Yapýmcý-Yönetmen Muhammet Çakýral, bugüne kadar gerçekleþtirdiði birçok güzel çalýþmaya “Eski Of Medreseleri” adlý belgesel filmi de ekledi. 23 Mart 2012 Cuma günü Trabzon Hamamizade Ýhsan Bey Kültür Merkezi’nde “Eski Of Medreseleri” adlý belgeselin gösterimi vardý. Gösterim öncesi belgeseli seyretmeye gelenlere bir kokteyl verildi. Belgesel filminin gösteriminden evvel filmin yönetmeni Muhammet Çakýral þunlarý söyledi:

“2009 yýlýnda Karadeniz’deki göçlerle ilgili ‘Yýlký Atlarý’ adýnda bir belgesel çektim. Çaykara’nýn Köknar Köyü’nde gerçekleþtirdiðimiz çekimler sýrasýnda birçok eve misafir olduk. Ve evlerde çok fazla kitap olduðunu, insanlarýn kitap okuduðunu fark ettik. Kitaplarýn eski ve çok deðerli el yazmasý olduðunu gördük. Orada birçok evin Osmanlý döneminde medrese olduðunu öðrendik. Daha sonra ‘Yýlký Atlarý’ belgesel filminin kurgusunu yaparken aklýma medreseleri belgesel yapma fikri geldi. Araþtýrmaya ve medreselerin izini sürmeye baþladým. Ýstanbul’daki arþivleri inceledim. Karþýma Türkçeye çevrilmiþ Trabzon Salnameleri çýktý. O salnamelerde 1869 yýlýnda Of’ta 350 medresenin olduðu yazýyordu.”

Çaykaralý Muhammet Çakýral’ýn yönetmenliðini yaptýðý “Eski Of Medreseleri” adlý belgesel geçmiþe ayna tutuyor. Bu belgesel bize pek çok þey öðretiyor. Bilindiði gibi Of ve Çaykara’yý içine alan Solaklý Vadisi, Osmanlý döneminde adeta üniversiteler diyarýydý. O zamanlar her köyde bir deðil, birkaç medrese mevcuttu. 1869 tarihli resmi belgelere göre, sadece Of’ta (1940’lý yýllara kadar Çaykara, 1980’lere kadar Dernekpazarý ilçeleri de Of’a baðlýydý) 350 medrese, 2.364 öðrenci bulunmaktaydý. Oflu müderris Hacý Hasan Efendi’nin son nefesine kadar dinî eðitim vermeye devam ettiðini ve daha birçok bilgiyi bu belgeselden öðreniyoruz. Geçmiþinden habersiz kalmamalarý için bu belgeseli özellikle gençlerin seyretmesini isterim. Zira gençlerin o büyük insanlardan alacaklarý pek çok ders vardýr.

“Eski Of Medreseleri” belgeselini Muhammet Çakýral yönetti. Danýþmanlýðýný Atatürk Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dekaný Prof. Dr. Nasrullah Hacýmüftüoðlu yaptý. Görüntü yönetmenliðini Oðuz Çiçek’in yaptýðý belgeselde Erdal Eksert de yardýmcý yönetmen olarak görev aldý. Bu belgeselde sadece Of’la yetinilmemesini, kapsamýn geniþ tutulmasýný isterdik. Zira o zamanlar bu coðrafyaya dâhil olan Köprübaþý ve Beþköy medreselerinden hiç bahsedilmiyor. Oysa orada da çok önemli dinî eðitim kurumlarý vardý. Eksikleri olmasýna raðmen bu belgeselin büyük bir boþluðu doldurduðunu söyleyebiliriz. Belgeselin hazýrlanmasýnda emeði geçenleri yürekten kutluyor, benzer çalýþmalarýn devamýný diliyorum. Gün yüzüne çýkarýlmamýþ nice deðerlerimiz ve deðerlilerimiz, vefalý insanlarý bekliyor.