Kur’an’da anne ve babaya karþý kullanýlacak üslup bir çok ayetle hatýrlatýlýr. Yüce Allah, “Ýnsana da, anne babasýna iyi davranmasýný emrettik. Annesi onu her gün biraz daha güçsüz düþerek karnýnda taþýmýþtýr. Onun sütten kesilmesi de iki yýl içinde olur. (Ýþte onun için) insana þöyle emrettik: “Bana ve anne babana þükret. Dönüþ banadýr.”" (Lokman Suresi, 14) hükmüyle insana anne ve babasýna karþý iyilikle davranmasýný emreder.

Kuþkusuz anne ve babanýn çocuðu üzerindeki emeði çok fazladýr. Annesi pek çok güçlüðe katlanarak onu dokuz ay boyunca karnýnda taþýmýþ ve zorluklara raðmen özveriyle büyütmüþtür. Babasý da onu yetiþtirirken çok çaba harcamýþtýr. Ýnsanýn kendisine þefkatle gösterilen bu emeði görmezden gelerek anne babasýna karþý büyüklenmesi, onlara merhametsiz bir þekilde davranmasý Kur’an ahlakýna tamamen aykýrýdýr.

Rabbimiz, “Allah’a ibadet edin ve ona hiçbir þeyi ortak koþmayýn. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakýn komþuya, uzak komþuya, yanýnýzdaki arkadaþa, yolcuya, elinizin altýndakilere iyilik edin. Þüphesiz, Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez." (Nisa Suresi, 36) ayetiyle de anne babaya karþý güzellikle davranmak gerektiðini ve böbürlenmekten sakýnýlmasýný buyurur.

Bir diðer Kur’an ayetinde de anne ve babaya nasýl titizlikle davranmak gerektiði detaylý olarak haber verilir:

Rabbin, kendisinden baþkasýna asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya iyi davranmanýzý kesin olarak emretti. Eðer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanýnda ihtiyarlýk çaðýna ulaþýrsa, sakýn onlara “öf!” bile deme; onlarý azarlama; onlara tatlý ve güzel söz söyle.. Onlara merhamet ederek tevazu kanadýný indir ve de ki: “Rabbim!, Týpký beni küçükken koruyup yetiþtirdikleri gibi sen de onlara acý" (Ýsra Suresi, 23-24)

Kur’an ahlakýna uygun yaþayan insan, anne ve babasýna "öf" bile demeyecek kadar saygýlý, hürmetkar ve itaatli bir tavýr içerisinde olur. Alçakgönüllü ve anlayýþlýdýr, onlara her zaman güzel söz söyler. Nasýl sevgi ve þefkat içinde büyütüldüyse, yaþlýlýklarýnda da kendisi onlara sevgi ve þefkatle yaklaþýr. Onlarýn hatalarýna sabýr gösterir, kýzýp öfkelenmez.

Ýtaatte Sýnýr

Ancak her anne baba Allah’a itaatli deðildir ve O’nun sýnýrlarý içinde yaþamaz. Birçok anne baba, çocuklarýnýn düþüncelerine ve inançlarýna saygý duymaz. Her aile ortamý çocuklar için huzurlu ve güvenlidir demek mümkün deðildir. Anne babanýn Allah’a karþý isyan içinde olmasý durumunda Kuran’da tavsiye edilen davranýþ, din konusunda onlara itaat etmemek ama onlarla iyi geçinmek þeklindedir. Kuran’da anne babasý Allah’tan yüz çevirmiþ olan bir müminin nasýl davranmasý gerektiði þöyle açýklanýr:

“Eðer, hakkýnda hiçbir bilgi sahibi olmadýðýn bir þeyi bana ortak koþman için seninle uðraþýrlarsa, onlara itaat etme. Fakat dünyada onlarla iyi geçin. Bana yönelenlerin yoluna uy. Sonra dönüþünüz ancak banadýr. Ben de size yapmakta olduðunuz þeyleri haber vereceðim.” (Lokman Suresi, 15)

Biz insana, ana-babasýna iyilik etmesini emrettik. Þâyet onlar seni, hakkýnda hiçbir bilgin olmayan þeyi bana ortak koþman için zorlarlarsa, bu takdirde onlara itaat etme. Dönüþünüz ancak bana olacaktýr ve ben yapmakta olduklarýnýzý size haber vereceðim. (Ankebut Suresi, 8)

Kuran’da Hz.Yusuf’un anne babasýna karþý olan saygýlý davranýþlarý örnek verilir. Hz. Yusuf Mýsýr’ýn yönetiminde önemli bir makamda olduðu halde onlara karþý oldukça alçakgönüllü bir tavýr içerisinde olmuþtur:

(Mýsýr’a gidip) Yûsuf’un huzuruna girdiklerinde; Yûsuf ana babasýný baðrýna bastý ve “Allah’ýn iradesi ile güven içinde Mýsýr’a girin” dedi. Ana babasýný tahtýn üzerine çýkardý. Hepsi ona (Yûsuf’a) saygý ile eðildiler. Yûsuf dedi ki: “Babacýðým! Ýþte bu, daha önce gördüðüm rüyanýn yorumudur. Rabbim onu gerçekleþtirdi. Þeytan benimle kardeþlerimin arasýný bozduktan sonra; Rabbim beni zindandan çýkararak ve sizi çölden getirerek bana çok iyilikte bulundu. Þüphesiz Rabbim, dilediði þeyde nice incelikler sergileyendir. Þüphesiz O, hakkýyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Yusuf Suresi, 99-100)

Bu konuda Kur’an’dan bir diðer örnek de Hz Ýbrahim’in tavrýdýr. Kendisini putlara tapmaya çaðýran babasýna karþý davranýþlarý ve söylediði saygý dolu sözler inananlar için güzel bir örnektir. Babasýnýn taþa tutma tehdidine raðmen, Hz. Ýbrahim ona "babacýðým" diye hitap ederek güzel ahlak göstermiþtir:

Kitap’ta Ýbrahim’i de zikret. Gerçekten o, doðruyu-söyleyen bir peygamberdi. Hani babasýna demiþti: "Babacýðým, iþitmeyen, görmeyen ve seni herhangi bir þeyden baðýmsýzlaþtýrmayan þeylere niye tapýyorsun? Babacýðým, gerçek þu ki, bana, sana gelmeyen bir ilim geldi. Artýk bana tabi ol, seni düzgün bir yola ulaþtýrayým. Babacýðým, þeytana kulluk etme, kuþkusuz þeytan, Rahman (olan Allah)a baþkaldýrandýr. Babacýðým, gerçekten ben, sana Rahman tarafýndan bir azabýn dokunacaðýndan korkuyorum, o zaman þeytanýn velisi olursun." (Babasý) Demiþti ki: "Ýbrahim, sen benim ilahlarýmdan yüz mü çeviriyorsun? Eðer (bu tutumuna) bir son vermeyecek olursan, andolsun, seni taþa tutarým; uzun bir süre benden uzaklaþ, (bir yerlere) git." (Ýbrahim:) "Selam üzerine olsun, senin için Rabbim’den baðýþlanma dileyeceðim, çünkü, O, bana pek lütufkardýr" dedi. "Sizden ve Allah’tan baþka taptýklarýnýzdan kopup-ayrýlýyorum ve Rabbim’e dua ediyorum. Umulur ki, Rabbim’e dua etmekle mutsuz olmayacaðým." (Meryem Suresi, 41-48 )

Anne babaya karþý iyi davranmak, merhametle yaklaþmak pek çok Kuran ayetinde daha dikkat çekilen bir hükümdür:

Biz insana anne babasýna iyi davranmayý emrettik. Annesi onu ne zahmetle karnýnda taþýdý ve ne zahmetle doðurdu! Onun (anne karnýnda) taþýnmasý ve sütten kesilme süresi (toplam olarak) otuz aydýr. Nihayet olgunluk çaðýna gelip, kýrk yaþýna varýnca þöyle der: “Bana ve anne babama verdiðin nimetlere þükretmemi, senin razý olacaðýn salih amel iþlememi bana ilham et. Neslimi de salih kimseler yap. Þüphesiz ben sana döndüm. Muhakkak ki ben sana teslim olanlardaným.” (Ahkaf Suresi, 15)

Sonuç olarak; anne babaya itaatin bir sýnýrý vardýr. Ýnsaný Allah’ýn yolundan engelleyecek isteklerde bulunduklarý takdirde, anne ve babaya itaatin sýnýrlarý Allah’a itaat noktasýnda sona erer. Anne-babanýn, "Allah’ýn emirleri deðil, önce ve sadece benim isteklerim" þeklindeki bir isteðini kabullenmek, onlarý Allah’a þirk koþmak anlamýnda olabilir. Samimi mümin böyle bir itaatten titizlikle kaçýnýr.

Unutulmamalýdýr ki kýyamet günü hiç kimse en yakýnlarýný dahi tanýmaz, dünyevi baðlar kopar. Dahasý çocuðu için canýný verecek kadar kalbi sevgi ve özveriyle dolu anne, çocuðundan kaçar. Dünyadaki herþey yok olacak, yalnýzca Allah baki kalacaktýr. O halde yapýlmasý gereken, her durumda Allah’ýn tarafýnda olmaktýr. Ýçten bir sevgi, gücü yettiðince bir korku ve derin bir saygýyla Rabb’ine boyun eðmek, itaat etmektir.