ORDU HATAY DEREYOLU PROJESÝ
Kemal Düz
Orta Karadeniz ile Doðu Akdeniz arasýnda 15 yýldýr yolculuk ederim. Ýki deniz arasýndaki kara yolculuðu, otobüsle aþaðý yukarý 14 – 16 saattir. Yollar pek düzgün deðildir. Hep bakým çalýþmalarý vardýr, fakat yollar yine de hep bozuktur. Bu güzergah da, firmalar genellikle en eski model otobüslerini çalýþtýrýrlar. Yolculuk edenler çoðunlukla; askerler, öðrenciler, memurlardýr. Ýþ icabý için giden dönenler yok denecek düzeydedir. Mevsimine göre yollarda; sebze, meyve taþýyan kamyonlar veya demir-çelik yüklü týrlar göze çarpar. Samsun’a veya Ýskenderun’a gitmek gelmek Hakkari’ye veya Edirne’ye yapýlan yolculuktan daha güçtür. Oysa haritaya baktýðýmýz zaman kuzeyden güneye iki deniz arasýnda çizeceðimiz ölçeksel bir çizgi fazla bir uzaklýðý da göstermez. Bu yolla ilgili son zamanlarda bazý iyileþtirmeler yapýlacaðýna dair haberler var; bunlara kýsaca bir göz atalým: Ordu ile Ýskenderun’u kavuþturan karayolu projesi 1872-73 yýlýnda (138 yýl önce ) Osmanlý Padiþahý Sultan Abdülaziz döneminde(1861-1876) gündeme gelmiþ. Ancak bilindiði kadar, günümüze kadar herhangi bir giriþim de bulunulmamýþtýr. Bu projenin hayata geçmesi için Ordu ve Ýskenderun Ticaret Odalarý çalýþmalara baþladý. Proje Ýskenderun’da yayýnlanan Aylýk Ekonomi Dergisi ‘Sektörel’ 2010 Kasým ve Aralýk sayýlarýnda(16-17)geniþ biçimde yer aldý. Projeye hýz kazandýrabilmek ve biran önce bitirebilmek için, Karadeniz’de, Ordu Ticaret ve Sanayi Odasý ile Akdeniz’de, Ýskenderun Ticaret ve Sanayi odasý, “Dereyolu Projesi” adý altýnda ortak çalýþma yürütüyor. Dereyolu Projesi, Ordu, Mesudiye, Sivas, Kayseri, Osmaniye, Ýskenderun ile Akdeniz’e ulaþacak. 653 kilometrelik bölünmüþ yol bittiðinde aradaki mesafe 6-8 saate düþeceði belirtiliyor.
Karadeniz- Akdeniz buluþmasý gerçekleþtiðinde iki bölge ürünlerinin de, daha kýsa sürede buluþacaðý, ticaretten, ekonomiye, turizmden yatýrýmlara, büyük bir hareketlilik olacaktýr. Ordu’yu Ýskenderun’a baðlayacak kara yolunun, Karadeniz’in ürünlerini Ýskenderun’a oradan da Akdeniz’e dahasý Ortadoðu’ya pazarlanma imkaný doðacaktýr. Proje bittiðinde; Hatay, Adana ve Osmaniye gibi iklimi sýcak yerleþim yerlerden Karadeniz’e özellikle yaz aylarýnda bir hareketlilik olacaktýr. Yine Samsun, Ordu gibi Orta Karadeniz illerinin yeni gezme görme yeri Çukurova, Ýskenderun ve Doðu Akdeniz bölgesi olacaktýr. Ordu Ticaret ve sanayi Odasý Baþkaný Servet Þahin, ayný zamanda bu yolun bitirilmesi halinde Hatay ile GAP bölgesinin Ordu üzerinden Karadeniz duble yoluyla Transkafkasya’ya, Batum üzerinden intikalinin mümkün olacaðýný ifade etmiþ. Baþkan Þahin, “Bölge yatýrýmlarý açýsýndan bilindiði gibi Ordu tekstil alanýnda teþvik alan iller arasýnda yer almaktadýr. Bu noktada tekstil sektörünün hammadde ihtiyacý olan pamuk-iplik gibi maddelerin Akdeniz’den bölgemize ulaþtýrýlmasý daha kýsa sürede ve daha az maliyetle saðlanacaktýr. Gaziantep bölgesinde mevcut çikolata sanayine de Karadeniz bölgesinden fýndýk hammadde akýþý rahat saðlanacaktýr.” demiþ. Baþkan Þahin ayrýca; “ Bölgenin önemli ihracat mallarý olan; fýndýk, kereste, çay, vitrifiye gibi ürünlerin son yýllarda önemli bir Pazar haline gelen Suriye ve diðer Ortadoðu ülkelerine ulaþtýrýlmasýnda çok önemli süre ve maliyet etkileri olacaktýr.” Açýklamasýnda bulunmuþ.
138 yýllýk, Karadeniz’i Akdeniz’e baðlayacak projenin hayata geçmesi için, Adalet Bakaný Sadullah Ergin; “ Bu yol bitirilecek” demiþ. Ve ayrýca þunlarý söylemiþ: ” Bu yolun, güney ile kuzeyi birleþtirmesiyle gerek ekonomi ve gerekse sosyal anlamda büyük katkýlar saðlayacaðý açýktýr. Ýki bölgeyi birleþtirerek yolculuk mesafesini 8 saate düþürecek olmasý özellikle iki bölge açýsýndan ekonomik getirisi çok büyük olacaktýr.” Her jki bölgenin ürünlerinin karþýlýklý olarak gelip gitmesi ekonomik hareketliliði artýracaktýr.” þeklinde konuþmuþ. Ýskenderun ticaret ve Sanayi Odasý Baþkaný Halil Þahin’de, “Ordu Ticaret Odasý ile müþterek yaptýklarý çalýþmanýn ardýndan hazýrlanan dosyayý Baþbakan Erdoðan’a dosya halinde sunduk. Sayýn Baþbakan’da dosyayý inceledi ve 135 yýllýk hayalin gerçeðe dönüþmesi için gerekli tüm çalýþmalarýn yapýlacaðýný söyledi.” dedikten sonra Baþkan Þahin þöyle açýklama da bulunmuþ; “ Bu bizim için yüzyýlýn projesidir. Karadeniz mallarýnýn Ýskenderun’a Akdeniz’in mallarýný da Ordu’ya giderek ihracatýn gerçekleþmesinde büyük kolaylýk saðlayacak.”
Dereyolu Projesi’nin seçeneklerden biri de muhtemeldir ki, Fatsa, Aybastý, Reþadiye ve Sivas hattýdýr. Þimdi tasarlanan yol, Melet ýrmaðýný takip ediyor. Bu yolun Aybastý’dan geçmesi iyi bir seçenektir. Ordu, Mesudiye ve Sivas güzergahýndan daha uygundur. Fatsa ve Aybastý, ayrýca Samsun gibi önemli bir ticaret ve yaþam merkezine de oldukça yakýndýr. En azýndan haritaya bakýldýðýnda böyle görülüyor. Her koþulda, Dereyolu Projesi, Karadeniz’i Akdeniz’e baðlayan en kýsa yol olacaktýr. Güzergahýn arazi yapýsý gereði de, yapýlabilecek en ucuz yol olacaktýr. Böylece, Karadeniz’in sahil þeridinde ki trafiði azaltacaktýr. Çukurova’yý, Ýskenderun endüstri bölgesini ve GAP bölgesini en kýsa yoldan Karadeniz’e baðlayacaktýr. Dahasý, Kafkaslarla Ortadoðu bu yolla birbirine yaklaþacaktýr. Ayrýca Ordu Aybastý yöresinde yaþamýþ atalarýmýz yüzyýl öncesine kadar, yazlarý Karadeniz’deki yaylalara kýþlarý da iklimi daha sýcak olan “kýþlak “olarak adlandýrýlan; Hatay’ýn Amik Ovasýna, Suriye’nin Þam, Halep, Rakka taraflarýna hayvan sürüleriyle göç ettikleri tarihi bir gerçektir. Böylece atalarýmýzýn günlerce aylarca önlerinde hayvan sürüleriyle geçtiði topraklardan yolculuk etmek mümkün olacaktýr. Burada bazý gözlemlerimi ve bir özlemlerimi ifade etmek istiyorum: Suriye’nin pek çok kentine yaptýðým seyahatlerde hemen hemen her kentinde Türkmenlerle karþýlaþtým. Türkiye ve Türk kelimelerini duyduklarýnda gözlerinde bir ýþýltý hissettim. Bu ülkede ki Türkler, Selçuklular ve Osmanlýlar zamanýnda oraya gidip de dönmeyen veya dönemeyen akrabalarýmýzdýr. Hatay’ýn Samandað ilçesinde Karamanlý Köyü vardýr. Kendilerinin Musul, Basra ve Samara’ dan geldiklerini ve Karamanlý Kabilesine mensup olduklarýný, ve burada Karamanlý köyünü kurduklarýný ifade etmektedirler. Köyün adý son yýllarda Tomruksuyu olarak deðiþtirilmiþ. Bu yörelerde yaþayan insanlarla, Aybastý yaþam tarzý arasýnda oldukça yakýn benzerlikler olduðunu gördüm. Ýþte bu Karadeniz- Akdeniz yolu açýlýr da, mesafe kýsalýrsa, bayramlarda Hataylýlar nasýl Suriye’ye akýn akýn gidiyorlarsa, bu kadar olmasa da benzeri bir seyahatte Karadeniz’den olacaktýr. Çünkü Suriye’de yolda gördüðümüz pek çok Türkmen’e nerelisiniz dediðimiz de, dedelerinin kimisi Amasya’dan kimisi Tokat’dan, Kimisi de Ordu’dan veya Samsun’dan gelmiþ olduðunu söylediler. Tersini de düþünmek mümkündür, Karadeniz’de yaþayanlarýn bir kýsmýnýn da geliþ yeri Çukurova ve Suriye’dir Kuzey güney arasýnda; iklim, yaylak ve kýþlak temini nedeniyle nedeniyle hep bir göç olayý yaþanmýþtýr. Son yüzyýl içinde nasýl Ýstanbul’a batýya bir göç hareketi yaþanýyorsa, 100 yýl incesine kadar Güney’e göç ederlerdi. Tabi bu göç daha çok konar-göçerlik biçiminde devam etmiþtir. Son kýrk yýlda yoðun olarak batýya baþlayan göç tamamen durma noktasýna gelmiþtir. Eskiden olduðu gibi göçler, kuzeye bölgelerine; Kafkaslara, Ukrayna’ya veya güneye Arabistan’a Irak’a Suriye’ye yönelecektir. Kosaca Ordu-Ýskenderun yolu elzemdir... Ýskenderun: 28 aralýk 2010