M.NÝHAT MALKOÇ

Arapça bir kelimedir þiir… “Bilme, tanýma, anlama” olarak açabiliriz bu kelimenin anlam bohçasýný… TDK Sözlüðünde “Zengin sembollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanýmýyla ortaya çýkan, hece ve durak bakýmýndan denk ve kendi baþýna bir bütün olan edebî anlatým biçimi, manzume, nazým, koþuk…” ifadeleri kullanýlýyor þiir için…

Þirin manasý þairin duygu ve düþünce dünyasýyla ilgili olarak deðiþebilir. Bu hususta inanç ve kanaatlerin de mühim etkisi vardýr. Mesela “Son Sultanü’þ-Þuara” olarak tavsif edilen Üstad Necip Fazýl, þiir ve sanat için “Anladým iþi, sanat Allah’ý aramakmýþ; /Marifet bu, gerisi yalnýz çelik-çomakmýþ...” beytini söyleyerek þiirin içeriðiyle ilgili kanaatini dile getirir. Öte yandan Cahit Sýtký’ya göre, “Kelimelerle güzel þekiller kurma sanatýdýr.” þiir… Sembolizmin bizdeki en büyük temsilcisi Ahmet Haþim’in anlayýþýna göre “Þair ne bir hakikat habercisi, ne bir belâgatli insan, ne de bir kanun yapýcýdýr. Þairin lisaný; nesir gibi anlaþýlmak için deðil fakat duyulmak üzere vücut bulmuþ, musiki ile söz arasýnda, sözden ziyade musikiye yakýn, ortaklaþa bir dildir.” Tanpýnar’a göre þiiri önemli kýlan “Kelimelerin takibinden doðan ritim, ahenk v.s. vasýtalarla alelâde lisanla ifadesi kabil olmayan derunî haletlerimizi, heyecanlarýmýzý, istiðraklarýmýzý, neþe ve kederimizi ifade eden ve bu suretle bizde bedii alâka dediðimiz büyüyü tesis eden bir sanat olmasýdýr....” Bu bakýþ açýlarýný ve þiir anlayýþlarýný çoðaltabiliriz. Demek ki þiirin manasý, þairin dünya ve eþya algýsýna göre deðiþiklik gösteriyor. Þairin hissiyatý, þiirinin rengini belirliyor; o renk kelimelere yansýyor.

Þiiri tanýmlamak zor deðil aslýnda. Herkes kendince bir taným getirebilir þiire; nitekim getirmiþtir de… Fakat bu tanýmlar kiþinin þiire bakýþýný yansýtýr sadece. Yani þiirin mutlak bir tanýmý yoktur, olamaz da, olmamalýdýr da… Mesela büyük Ýslam bilgini Ýbn-i Haldun “Þiir, istiare ve belli vasýflar temeline dayanan, vezin ve kafiye bakýmýndan birbirine eþit olan parçalara bölünmüþ, her parçasý kendi baþýna önündeki ve sonundaki parçalara muhtaç olmadan maksadý anlatan ve kendine mahsus Arap üslubu üzere terkip edilen belagatli sözdür.” diyor meþhur eseri olan Mukaddimesi’nde… Öte yandan Fransýz þair Mallarme “Þiir kelimeler dinidir.” diyerek radikal bir görüþle çýkýyor ortaya. Bu görüþler kendilerini baðlýyor.

Þiiri tarif etmek körün fili tarifinden farklý deðil. Þiiri tanýmlayanlar; bilgisi, görgüsü kadar tanýmlar ancak… Fakat hepsinin bir dayanaðý vardýr; ama iddialarý mutlak doðru deðildir. Onun içindir ki bu tanýmlamalar baðlayýcý deðil, aksine þiiri bir yönüyle sýnýrlayýcýdýr. Zira þiiri tanýmlamak ona hudut çizmektir, bu haddizatýnda gerekli de deðildir.
Bana göre “Þiir, sýnýrlý kelimelerle sýnýrsýz manayý yakalamaktýr. Þiir, duygularýn kalp prizmasýndan yansýyan halidir. Þiir, kelimelerin renkli dünyasýna yapýlan esrarengiz yolculuktur. Þiir, az sözle çok þey anlatma sanatýdýr. Þiir çetin bir dil iþçiliðidir. Þiir, farkýndalýk oluþturma bilincinin müþahhas ifadesidir. Þiir, ruh sahrasýnda vaha bulma gayretidir. Þiir; ruhumuzu kemiren bunalýmlarý, kelimelerin sýrtýna yükleyerek hafiflemektir. Þiir, anlamla ahengin kusursuz uyumudur. Þiir, hatýralarýn yangýnýndan arta kalanlarý toplamaktýr. Þiir, ruhun karanlýklarýna doðan dolunaydýr. Þiir, sabýr aðacýnýn tatlý meyvesidir. Þiir, hakikat gemisinde hayal avcýlýðýdýr. Þiir, insanýn kendi ruhuyla söyleþmesidir. Þiir hayatýn ilk ve son basamaðýdýr. Þiir ruhun büyük uyanýþýdýr. Þiir, boy veren duygularýn hasadýdýr. Þiir, doyumsuz sevdalarý ölümsüz mýsralarda yeniden diriltmektir. Þiir, ölümsüz sevdalarý bayraklaþtýrmaktýr. Þiir, kadife duygularýn kelimelerden taþmasýdýr. Þiir, özgürlüðün söze dökülmüþ halidir. Þiir, kelimelerden kusursuz duygu þatolarý yapmaktýr. Þiir, hissiyat ýrmaðýna gönül tasýmýzý daldýrarak ruh kabýmýzý doldurmaktýr. Þiir, sevdalarla kavgalarý ayný mýsraya sýðdýrabilmektir. Þiir, kelimelerle sýký dostluklar kurmaktýr. Þiir, duygularýn saðanak halidir. Þiir, yürek yaralarýný saðaltan bir merhemdir. Þiir, Nemrut’un ateþine gül yaðmurlarý yaðdýrmaktýr. Þiir, ilahî aþk yolunda kahýrlarý bal eylemektir. Þiir, sözlerin yangýnýdýr. Þiir, þairin hayata attýðý en güçlü imzadýr. Þiir, hayattaki ebedilik kavgasýnýn söze yansýmasýdýr.