CHP ve ULUSALCI BAÞKALAÞIM

Bugünün CHP’sini anlamak/anlatmak için önce geçmiþten bugünü CHP geleneðinin kýsa bir özetini sunmak doðru olacaktýr.
1923’te Cumhuriyet Halk Fýrkasý adýyla siyasi hayata dahil olan yeni cumhuriyetin deðiþim ve dönüþüm organý olan CHP… 1960’larda Ýsmet Ýnönülü ortanýn solunda kendine yer edinen CHP… 1970’den 80’lere Ecevit ile umudun ve halkçýlýðýn partisi olan CHP… Daha sonra vuran, ezen, daðýtan, hatta kapatan 1980 darbesinin tokadýný yiyen ve köþesine çekilen CHP… 1990’larda hala solun önemli temsilcisi olmayý baþaran CHP. 2000’lerden itibaren AKP iktidarý ile ulusalcý çizgiye evrilen/dönüþen CHP…

1923’lerin CHF’sý çok partili siyasal rejime geçmek için Mustafa Kemal tarafýndan kurulmuþ, yine Mustafa Kemal’in talimatýyla diðer siyasi partiler olmasý gereken Terakkiperver Cumhuriyet Fýrkasý veya Serbest Cumhuriyet Fýrkasý ise þartlar gereði kapatýlmak zorunda kalmýþtýr ve çok partili sisteme geçiþe belirli bir süre ara verilmiþtir. Dönemin bu geliþmeleri ve þartlarý dahilinde daha sonra CHF farklý bir misyon kazanmýþtýr. Artýk CHF, aslýnda bir parti deðil, yeni devletin resmi organýdýr ve ilk dönem inkýlaplarýnýn, toplumsal yeniden inþanýn icraat mercii olacaktýr.

1960’larda Ýsmet Ýnönü CHP’ye sol bir taraf eklemleyecek ve artýk CHP’nin Kemalist çizgisi daha geri planda kalacak ve CHP sol fikrin Türkiye’de legal bir temsilcisi olacaktý. Ortanýn solu tercihiyle aslýnda CHP’li olmak ‘solcu olmak’ ile özdeþleþecek; solu hiç tanýmamýþ ama öðrenmiþ sað görüþlüler için sosyalizm ve marksizmle eþdeðer zýt kutup addedilecekti. Ýlerleyen zamanlarda ise ‘atadan dededen halk partili” söylemine varana kadar dillere yerleþecekti.

Türkiye artýk 1960’larda baþlayan 1980’lere varýncaya kadar iyiden iyiye radikalleþecek hiç de alýþkýn olunmayan sol hareketlerin var olacaðý, özgürlüklerin, eþitliðin bölüþümün talep edileceði, Marksist-Leninist-Maoist vb envai fraksiyonun var olacaðý bir döneme girecekti ve bu dönem CHP’sine Ecevit ekolü damgasýný vuracaktý. Ecevit mavi gömleði, þapkasý ile o kadar halka ait görülecekti ki umut-ekmek-mücadele kavramlarýný sembolize eden, ilerici herkesin idolü olacaktý. Yine 1970’lerin CHPsi solculuða ilk adým atanlarý hatta illegal olanlarý bile çatýsý altýnda toplayan gençlik kollarýyla dönemin gençleri için legal bir alan haline gelecekti. Bu yönüyle CHP’nin gençlik kollarý Türkiye’de marksist gençlerin toplumsal/sýnýfsal uzlaþý ile sosyal demokrat bir minvale girmelerinin en büyük nedenlerinden biri olacaktý.

Ardýndan 1980 darbesi… Türk demokrasi tarihinin karanlýðý; ezip geçen, yer ile yeksan eden yüz karasý Evren cuntasý.. Bu dönemde tüm partiler gibi CHP de kapatýlacak ve 1990lara kadar yasaklý kalacaktý. Bu arayý Halkçý Parti, SODEP, SHP gibi partiler -sadece adlarý baþka olarak- CHP çizgisinde dolduracaklardý

1992 Haziranýnda 1980 cuntasýnýn yasaklarýnýn kalkmasýyla birçok aydýn, sosyal demokrat siyasetçi ile CHP yeniden açýldý. 90’larýn CHP’si de 1980 öncesinin birikimine sahip çýktý ve cezaevlerinden çýkmýþ korkmuþ, yorgun düþmüþ, tüm sol görüþlü insanlara bir nevi kucak açmýþtý..
CHP’de 2000’li yýllardan itibaren ise esaslý bir evrilme baþlamýþtýr. Bunun iki temel nedeni vardýr: Birinci ve bu duruma zemin hazýrlayýcý etmen olarak 1980 darbesi; ikincisi ise AKP’nin 2002 seçimleriyle varlýðýný ispatlamasý. Aslýnda denilebilinir ki 1980 darbesini yapanlar ile AKP’yi kuranlar farkýnda olmadan yeni ulusalcý CHP modelini yaratmýþlardýr.
Çoðu kiþi bu ulusalcý baþkalaþýmý 1930’lara geri dönüþ olarak yorumlamaktadýr, lakin bu yorum anakroniktir. Çünkü tek partili dönemin CHP’si kurucu partidir; dönemin ihtiyacýna karþýlýktýr ve misyonunu baþarýyla tamamlamýþtýr. Yani yazýmýn baþýnda belirttiðim gibi tek partili dönem CHP’si tam olarak bugünkü parti kavramýnýn karþýlýðý da deðildir, onu bir devlet organýnýn adý olarak düþünmek daha doðru olacaktýr.
1980 darbesinin toplumsal ve siyasal yapýda gerçekleþtirdiði baþkalaþým ayný biçimde CHP’yi de etkilemiþtir. Darbe Türkiye’de toplumsal ve siyasi hayatta egemen olan sol yapýlanmayý adeta sol-kýrým diye tabir edilebilecek biçimde bozmuþ ve yerine muhafazakar kesimin yapýlanmasýný izin vermiþtir. Ülkedeki sol yoðunluðun yitip gitmesi köklerinden beslenemeyen bir CHP’nin ortaya çýkmasýnýn da müsebbibi olmuþtur. Sol tandanslý bir parti olan CHP artýk sol menþeli hiçbir söylem geliþtiremez bir duruma gelmiþtir. Çünkü o kavramlara denk düþen kitle, o kavramlara deðer veren insanlar, o fikirlerle heyecanlananlar darbe çarklarý arasýnda erimiþtir. Türkiye’nin siyasi ortamýnda artýk sað--sol mücadelesi yerini laik--anti-laik karþýtlýðýna býrakmýþ, bu yeni kavganýn taraflarýný 20 yýl öncesinden belirleyen de tabiî ki 1980 darbesi olmuþtur.
Peki, bundan sonra CHP’nin yeni fikirleri neler olmalýdýr? Ýþte tam bu noktada AKP’nin etkisi kendini gösterir. Tabiî ki Milli Nizam Partisinden MSP’ne, Refah Partisi’nden Fazilet Partisine kadar gelen siyasal Ýslamcý birikimin de bunda etkisi yok deðildir. Lakin özellikle AKP’nin CHP üzerinde etkisi daha belirgindir. Peki neden? Ýlk olarak AKP diðer partilerden farklý olarak 1980 darbesine zaman olarak en uzak kurulan özü siyasal Ýslam menþeli partidir, darbenin öngördüðü toplumsal ve siyasal yapý oturmaya baþlamýþtýr. Yine AKP diðer partilerden farklý 28 Þubat sürecinde belirlenmiþ/kabul edilmiþ sýnýrlarý bilerek kurulmuþ, kendini merkeze yaklaþtýrmýþ, radikallikten uzaklaþmýþtýr ve bu durum AKP’nin klasik ideolojik partilerin alacaðý oydan daha fazla oy almasýný saðlamýþtýr, oy oranýnýn artmasý ise toplumun bir kesiminde ‘daha kolay deðiþtirebilir’ vehminin oluþmasýna yol açmýþtýr. CHP’nin geliþtirdiði yeni söyleme göre; AKP mevcut sistemle sorunlarý olan bir partidir ve onun söylemlerine, yaptýklarýna karþý savunmacý bir tutum geliþtirmek gerekmektedir. Örnek olarak AKP daha Avrupacý-Amerikacýdýr yani daha dýþarýya angajedir CHP ulusallýkla onun karþýsýnda durabilir veya AKP mevcut siyasal rejimle sorunludur CHP buna karþýlýk laik-Kemalist bir hatla karþýsýna çýkabilir gibi …
Sonuç olarak tüm buraya kadar anlamaya ve aktarmaya çalýþtýðým sürecin CHP’de meydana getirdiði durumu en basit þekliyle þöyle ifade edilebiliriz:
-AKP Öncesinin sol karakterli CHP’si…
-AKP Sonrasýnýn Ulusalcýlaþan CHP’si…