Törelere Ýsyan Eden Adam Nazým-5 (Nazým Hikmet’e dair kýrk baþlýk)

23- Nazým Hikmet Rusya’ ya gitme kararýný nasýl vermiþtir?

Bolu’da aðýrceza reisi Ziya Hilmi Bey ile tanýþýr. Almanya’ya gitme isteðini dillendirir. Nazým Hikmet’in amacýnýn sosyalizmi öðrenmek olduðunu anlayan
Ziya Hilmi Bey Rusya’ya gitme önerisinde bulunur. Nazým Hikmet için Trabzon a geliþ ve orada Türkiye Komünist Partisi Baþkaný ve 14 arkadaþýnýn öldürülüþünü için bir kalleþin arkadan vuruþu diye ifade eder. Bunlarý Mustafa Kemal çaðýrmýþtýr onlar Erzurum’da yuhalanýrlar sonra ellerinden silahlarý alýnarak Trabzon’a gönderilirler. Nazým Hikmet yine bu olayý anlatýrken Yahya Kahya ve Ýt Faik’ten bahsetmektedir.

Nazým Hikmet Trabzon’da ile Kazým Karabekir’in doðu illerine öðretmen aradýðýný duyar ve Vala Nuredddin’le birlikte atanmalarýný saðlasa da onlar Batum’a geçerler. Nazým Hikmet Batum’dan, Batum halkýndan 19 yaþým isimli þiirinde bahsederken Burada insanlar 300 gram ekmek, yirmi ton kitap alýyorlar der. Batum’da iken gelgitler yaþamakta kendiyle hesaplaþmaktadýr. Kendisine ilk itirafý olan ölüm korkusudur. Nazým ölmekten öldürülmekten korkmaktadýr. Kendisiyle olan mücadelesini kazanýr ve Batum’da iken Türkiye Komünist Partisi’ne girer.

Nazým Hikmet ve Vala Nureddin iki Türk komünisti idiler ve Moskova’ya Komünist Üniversitesi’nde okumaya gittiler. Nazým Hikmet Moskova’da sinemayla tanýþýr. Seyrettiði filmin etkisinde kalarak “Gözbebekleri” isimli þiirini yazmýþtýr. Bu þiir Türk þiir tarihinin ilk serbest vezin þiiri olarak tarihe geçmiþtir.

24-Nazým Hikmet þiirinde hangi þairin etkileri vardýr?

Bu þiir Rus Þair Vladimir Vladimiroviç Mayakovski þiiridir. Bu basamak tarzý Fransýz serbest vezni olamayacaðýna göre Mayakovski’yi o noktada aramak lazýmdýr. Nazým Hikmet þiirde tür olarak Mayakovski’ yi taklit eder kendiside bu etkilenmeyi kabul etmektedir.

25- Nazým Hikmet Fütüristlerden neden uzaklaþmýþtýr?

Biçimsel taklit etkileþimi devam ederken Fütüristlerin psikolojiyi reddettiklerini öðrenir ve bu reddediþ Nazým Hikmet’in hoþuna gitmez. Çünkü Nazým Hikmet Psikoloji ye inanmaktadýr. Nazým Hikmet’in Fütüristlerden ayrýlmasýna sebep olan bu yaklaþýmý sorgulamadan önce okuyucuyu aydýnlatmak amacýyla kendimize þu soruyu sorusunu sormamýz gerekmektedir.

Fütürizm nedir?

Geçtiðimiz yüzyýlýn baþýnda yeni yaþamý ve yeni yaþamýn teknolojisini özne alarak tanýmlayan, hareket ve dinamizme önem veren, geleneksel kurallarý yýkma amacý güden bir sanat akýmýdýr. Ýtalyan Þair Marinetti’nin 1909'da Fransa’da yayýnladýðý bildirgeyle ortaya çýkan bu akým; þiir, edebiyat, resim, grafik, tipografya, heykel, ürün tasarýmý, mimarlýk, fotoðrafçýlýk, sinema ve tiyatro eserlerini içeren bir hareket olarak baþlamýþtýr. Yaþamýn sürekli deðiþtiðini, sanatýn da yerleþik bütün kurallarý bir yana býrakarak yeni biçim ve anlatým yollarý yaratarak bu deðiþime ayak uydurmasý gerektiðini savundu. Ancak Fütürizm baþta bir sanat akýmý olarak yapýlanmýþ olsa bile, günümüzde, her konuda gelecek üzerine düþünenlerin öngörülerini, gelecek senaryolarýný, fütürist fikirler baþlýðý altýnda paylaþtýklarý bilimsel bir kavramdýr. Teknoloji, eðitim, saðlýk, enerji ya da bireyden topluma bizleri ilgilendiren her konudaki gelecek, fütüristlerin konusudur.

Fütürizm hakkýnda bellek tazeleyici bu bilgiyi verdikten ve Nazým Hikmet’in bunlarla ters düþtükten sonra Konstrüktivistlere yaklaþtýðýný görmekteyiz.
Zaten Nazým Hikmet’e bu davranýþýndan sonra Vladimir Vladimiroviç Mayakovski “Dönek Türk1 diye hitap eder ve kýnar. Yine okuyucuyu aydýnlatma adýna Nazým Hikmet’in yanaþtýðý Konstrüktivistlerin kim olduklarýna ve Konstrüktvizm in ne olduðuna bir göz atmamýzýn faydaþý olacaðý kanaatindeyim.

Konstrüktvizm Genelde çaðdaþ malzemeleri kullanan ve geometrik kompozisyon anlayýþýný benimseyen bir tutumdur. 1914'te Rusya'da ortaya çýkmýþ bir sanat akýmý. Resim, heykel ve mimari alanlarýnda egemen olmuþ, Sosyalist Gerçekçilik resmi tutum olarak benimsenince ortadan kalkmýþ, yandaþlarýnýn bir bölümü batýya göçmüþtür. Ekim Devrimi'yle beliren Konstrüktvizm, geçmiþle tüm baðlarýný koparmýþ, endüstriyel malzeme ve teknikleri yücelten bir biçimlendirme çabasý içinde olmuþtur. Tatlin'in önderliðinde ilk olarak mimarlýkta ortaya çýkmýþsa da bu alanda tasarýmdan öteye gidememiþtir, hiçbir uygulanmýþ örneðe sahip olmamýþtýr.

Mayakovski’nin intihar ettiðinde 1925 tir ve otuzlu yaþlardadýr. Ölümüyle birlikte Nazým Hikmet’in onun þiir tarzýyla baþlarý kopmuþtur ama biçimsel olarak onun çizgisinden ayrýlmamýþtýr. Mayakovski Rus aruzunun son noktasýdýr ve iki þairin birbirlerinden habersiz olduklarý irtibatlarýnýn kesildiði zamanlarda da birbirlerine yakýn þiirler yazdýðý bilinmektedir. Bu konuya bir açýklama getirmek yerinde olacaktýr. Nazým Hikmet Mayakovski’den serbest vezini deðil basamak biçimli þiir tarzýný almýþtýr.


Bekir K. Ahýskalý
1 Þubat 2009
Törelere Ýsyan Eden Adam Nazým-5