HÝÇBÝR ÞEY YENÝ DEÐÝL: MARCUS AURLIUS

“ Hükümdarlar filozof, filozoflar hükümdar olsaydý, kentlerin yüzü ýþýrdý.”
Platon
Marcus Aurelius, Roma’da(MS 121- 180)doðar. Aurelius, Latince altýn anlamýna gelen Aureus sözcüðünden gelir. 17 yaþýnda geleceðin ortak imparatoru olarak seçilir, ancak tahta çýkmasý 40 yaþýnda(MS:161) geçekleþir. Zamanýnýn en önemli düþünürlerinden felsefe dersleri alýr. Çok etkilendiði Stoacý Epiktetos’un ders notlarý, felsefeye ilgisini daha da artýrýr. O, Platon'un bir 'filozof kral' düþünün gerçekleþmesidir. Yönetmek yerine kural koymayý tercih etmiþtir. " Bir sarayda bile yaþam iyi yaþanabilir."demiþtir. Konfor ve hazza sýrt çevirmiþ ve yalnýzca erdemin arayýþý içinde olmuþtur. Sefere çýktýðý; Önasya, Suriye, Mýsýr, Yunanistan ve Tuna boylarýnda tuttuðu notlardan oluþan 'Düþünceler'; kiþinin vijdan muhasebesi, yetkinliðe varmak için harcadýðý uðraþ, dünyanýn gelip geçiciliðini gibi kavramlarý anlatýr. Bir Ýmparator olarak yaþamý boyunca hep geliþmiþ bir sorumluluk duygusuyla hareket eder. Aurelius, yaþamý boyunca, erdemli (ideal)insan olma yolunda ilerler. Cinsel ve toplumsal dürtülerini yaþamýn merkezinden uzaklaþtýrmak için kendisini eðitir. Doðal kaynaklarýn yok edilmesi, evren, akýl, akýlcý yaþamak, yaþam, ölüm ve ölümsüzlük, her þeyin sürekli deðiþmesi, ün, mal mülk gibi dünyasal deðerlerin geçiciliði, insanlarýn içgüdüleri tarafýndan yönetilmesi gibi konular düþüncelerinde önemli yer tutar. Roma Ýmparatorluðu onun döneminde altýn çaðýný yaþar. Meditations (Düþünceler) 2000 yýldýr, hala güncel, hala büyük, hala aydýnlatýcý. Aurelius’u bu düþüncelere iten neden ise þudur. “Dünya gelip geçilen bir yerdir … ödünç olarak verilen zaman sýnýrlý; onu zihninin sislerini daðýtmak için kullanmadýkça, bu sýnýrlý zamanýn yok olup gideceði, senin de yok olup gideceðinin ve o zamanýn bir daha eline geçmeyeceðinin bilincine varmanýn vakti geldi, geçiyor.” Bu ölümlü dünyada; ün, hýrs, para, mevki, arzu gibi þeyler zihni sislere boðar. Gerçek bir insana yaraþan, gösteriþten uzak bir biçimde, doðruluk ve özgürlükle kendini varetmektir. Aurlius’a göre özgürlük kendini doðru insan olma yolunda seçme özgürlüðüdür. Ölüm doðal bir olgudur. Bu nedenle yaþamý da fazla abartmamak, onun rüzgarlarýna kapýlmamak gerekir. Alçakgönülülük ve görev duygusuyla bu dünyadaki zamaný geçirmek gerektiðini, ruhun ölümsüzlüðüne inanýr. “ Her þey nasýl da hýzla yok olup gidiyor, hem evrendeki bedenlerin kendileri, hem de onlarýn zaman içindeki anýlarý… Aurelius: insan ömrü bir an sürer, özümüz artsýz aralýksýz bir akýþ, algýmýz belirsiz, tüm bedenimiz bozulmaya yazgýlý, ruhumuz bir kargaþa, yazgýmýz öngörülmez, ünümüz güvenilmezdir. Aslýnda hiç kimse ne geçmiþi ne de geleceði yitirir, çünkü sahip olmadýðý þeyi kim alabilir ondan?
Marcus Aurlius, iktidarda olan birini kolayca kýþkýrtacak duygulardan kaçýnýr; ölçüsüz davranma, öfkeye kapýlma, iþi oluruna býrakma, özellikle kendini beðenmiþlik gibi duygulardan sakýnýr. Erdemli ve alçakgönüllü davranmak için kendini sürekli denetler. Bilgeliðe eriþmek için çaba harcar. Aurelius, yaþamý oyuna, insanlarý da oyunculara benzetir. Tüm insanlarýn birbirleriyle akraba, giderek kardeþ olduklarýný kabul eder. Onun döneminde veba salgýný ve kýtlýk ve iç ve dýþ savaþlar bir imparator için sorun yaratmýþtýr, fakat Stoacý imparator yinede ilkerinden ödün vermemiþtir.
Düþünceler’inde de Doðal sevgi büyük bir yer kaplamaktadýr. Ona göre, insanlarýn kardeþliði, dünya vatandaþlýðý,, soðuk soyutlamalar deðil, sýcak gerçekliklerdir; ortak iyi, ve baþka bir þey deðil, insanoðlunun en iyi yolu adeletsizliðe özenmek deðildir." Erdemli olmanýn gösteriþini yapmaz ve bundan övgü beklemez. Düþünceler'inden alýntýlarla devam edelim: ”Her þey birbirine baðlýdýr, onlarý birbirine baðlayan bað kutsaldýr: hemen hemen hiçbir þey insana yabancý deðildir. Çünkü, her þey birbirleriyle iliþkili olarak düzenlenmiþ olup birlikte evrenin düzenini oluþtururlar.” “Evreni, tek bir maddeyi ve tek bir ruhu içinde barýndýran biricik bir canlý yaratýk olarak düþün; bütün þeylerin bu varlýðýn bilinci tarafýndan özümlenmiþ olduðunu; her þeyin tek dürtü sayesinde olup bittiðini ve bütün þeylerin nasýl bir araya gelip her þeyin ortak nedenini oluþturduklarýný, onlarýn birbirine nasýl zincirlendikleri, nasýl baðlandýklarýný düþün.”
“Havaya atýlan bir taþ için ne yeniden yere düþmek ne kötü bir þeydir, ne de yükselmek iyi bir þey.”
Kiþi yalnýzca yaptýðýndan ötürü deðil, yapmadýðýndan ötürü de haksýzlýk yapar.”
“Doðanýn, yararlý olmak için böyle davranmasý zorunludur.”
“Düþmanýndan öç almanýn en iyi yolu, onun gibi davranmamaktýr.
“Ýçinde bulunduðun duruma uyum saðla, aralarýnda yaþadýðýn insanlarý sev, ama gerçekten sev.”
“Þu anda gördüðün her þey çok geçmeden yokoalacak, onlarýn yokolduðunu görenler de sýralarý gelince yokolacak; yaþlý ölen, vakitsiz ölenle ayný yaþta olacak.”
“Gelecek için kaygýlanma; çünkü varman gerektiðinde, varacaksýn oraya, þimdi yararlandýðýn usu da birlikte götüreceksin.”
“Ýyi þeyler yapmak, ama karþýlýðýnda kötü bir ün kazanmak bir hükümdarýn yazgýsýdýr.”
“Öfke ve üzüntü, bizi öfkelendiren ya da üzen þeylerin kendilerinden çok daha fazla zarar verir.”
“Her zaman en kýsa yoldan git; en kýsasý doðayý izleyen yoldur. Bu yol seni sonunda her þeyi en saðduyulu biçimde söylemeye ve yapmaya götürür.”
“Her kim bir suç iþlerse, kendine karþý yapar bunu; her kim haksýzlýk yaparsa ederse, kendine haksýzlýk eder, kendine kötülük eder.”
“Onlarýn yönetici yetilerini incele ve akýllý geçinenlerin bile nelerden kaçtýklarýný, nelerin ardýndan koþtuklarýný gözlemle.”
“Ýyi bir insanýn nasýl olmasý gerektiðini tartýþma artýk, iyi bir insan ol!”
“Olanaksýzýn ardýna düþmek çýlgýnlýktýr; ama kötülük iþleyenler için böyle davranmamak olanaksýzdýr.”
“Bir gün, gerçekten iyi, yalýn, açýk, seni saran bedenden daha saydam olacak mýsýn, ruhum? Bir gün gerçekten iyiye ve sevmeye eðilim duyacak mýsýn? Bir gün tam anlamýyla doygun, hiçbir þeye gereksinim duymaz, hiçbir þeyi arzulamaz, haz bulacaðýn canlý ya da cansýz hiçbir þeyde gözü olmayan biri olacak mýsýn? Bunlarýn daha uzun tadýna varabilmek için hep daha çok zaman, ya da daha hoþ yerler, ülkeler yahut daha uygun bir iklim, ya da daha hoþ insanlarla birlikte olmak istemeyecek misin? Bir gün þimdiki durumundan hoþnut olacak, þimdi sahip olduðun her þeyden haz duyacak mýsýn?”
Ölümsüzlük yok diye kederlenmeye gerek yok; diðer hayat olmasa bile, bu hayatý iyi yaþayalým. Onun bilgeliði farklý davranýþlara sahip insanlarýn tamamý için geçerli olabilecek bir bilgeliktir.

Kemal Düz