BÝR DÖNEM SOÐUKOLUK VE HATAY

“önemli olan hayatta”en çok þeye sahip olmak” deðil, “en az þeye ihtiyaç duymaktýr.”
eflatun

Soðukoluk’u anlatmak, benim bir ferdi vahit olarak bilgi ve ilgimi aþan bir konudur. ‘Soðukoluk olayý, bir masal sessizliðinde kuytu köþelerde hala anýlýyorsa; mutlaka eni-boyu yazýlmalý. Medyanýn verdiði magazinsel bilgilerin ötesine taþýnmalý, eðer ülkemizde Soðukoluk hala Ýskenderun’dan bile çok tanýnýyorsa ve hakkýnda menkýbeler yaratýlýyorsa, bu husus hikmet-i vücut bulmalý, esbab-i mucibesi de ortaya konmalýdýr. Soðukoluk adý, Güzelyayla olmuþ, ancak bu isim Hatay’ýn dýþýnda pek bir yer de bulamamýþtýr. Eski Türk filmlerinde, günlük konuþma dilinde yer bulan Soðukoluk, atasözlerine bile girmiþ durumda. Ben burada Soðukluk’un bu veçhesini o dönemi bilen, tanýklýk etmiþ bilgi ehli fertlere býrakýyorum. Soðukoluk, iç ve dýþ turizme kazandýracak tedbirler alýnýrsa, bölgenin geliþmesine katký sunacýðýný düþünüyorum. Ülkemiz’de; adý geçince Ýskenderun, genellikle “askerliðimi orada yaptým”dan öte, pek bilinmemektedir. Ortaya konulan gerçekler; Ýskenderun’un kültürün, sanatýn ve edebiyatýn tarihle büründüðü, zenginleþtiði bir kenttir. Bizim de amacýmýz bu özelliklerini ortaya çýkarmaktýr. 1924’de muhalif, 150 aydýn ve bürokrat ülke dýþýna çýkarýlmýþtýr. 1938’de afla yurdu dönüþleri saðlanmýþtýr. 150’likler’den Hatay’a gelenler, bir bakýma Almanya’dan 2.Dünya savaþýnda Türkiye’ye gelen bilim adamlarý ve aydýnlara benzetilebilir. Almanya’dan gelenlerin Ülkemizin bilim, sanat ve üniversite tarihine yaptýðý katkýlardan farklý bir biçimde, 1939 öncesi Hatay’a yaþanmýþtýr. Þüphesiz ki Osmanlý zamanýnda Selanik ve Halep ikiz kardeþ gibi, fikir ve sanat hayatýna yeni düþüncelerin ortaya atýlmasýna katký veren iki kenttir. Hatay’da bundan nasibini almýþtýr. Cemil Meriç, ‘Bu Ülke’ isimli eserinde hocalarýný da anlatýr ve bunlardan etraflýca söz eder. ‘150’lilikler’den; Filozof Ali ilmî Fâni ve Mesut Fâni, Tarýk Mümtaz (Ýskenderun’da 1939 yýlýnda Ayyýldýz gazetesini çýkarýr) þair Rýza Tevfik(“Uçun Kuþlar Uçun Doðduðum Yere” þiirini ‘Ahmet Kaya’ þarký yapmýþtýr.) yazar Refik Halit, ayrýca bunlarýn dýþýnda kaçak olarak yaþayan Radi Azmi ve Memduh Selim(Mehmet Uzun. Yitik Bir Aþkýn Gölgesinde–Siya Evinê isimli kitaplarýnda anlatýr.) daha buraya yazamadýklarým pek çok hoca, düþünür, filozof, aydýn… Yine 150’liklerden Muhittin Meydani Beyrut’ta çýkardýðý el – Necm(Yýldýz) gazetesi Ýskenderun’a gelirmiþ. Yine bunlardan Celal Kadri ve Hasan Sadýk da bu bölgede yaþamýþ. Ayrýca Mehmet Akif Ersoy 1935 yýlýnda Antakya’da kýsa bir süre kalmýþ. Ýskenderun bu dönemi kültürel ve sosyolojik olarak iyi incelenirse hangi kaynaklarýn bugün izleri içinde barýndýrdýðý ortaya çýkacaktýr. Tabi Fransýzlarýn etkisi de hesaba katýlmalý.

Yayla mevsiminin baþladýðý þimdilerde, Refik Halit’in ‘Ayþegül’ü geldi usuma:zip Gördüðüm Y ile yazdýðý Ayþegül adlý parçada n : “Ýþte Hatay sýrtlarýnda, çamlar altýndayým. Benim altýmda da, bin metre aþaðýda Ýskenderun Ovasý'yla Ýskenderun kasabasý, soluk almaya mecalsiz, güneþ altýnda dümdüz yatýyor. Serinlik, gölgelik içinden, o kýzgýn yerlere hayretle bakýyorum. Ben o kadar rahatým, öyle okþayýcý, huzur ve saadet verici tatlý rüzgar karþýsýndayým ki gözle görünen bir yerde sýcaktan bunalmýþ ve güneþten usanmýþ adamlarýn bulunabileceðine inanamýyorum. Aþaðýsý bana, bahar içindeki bir bahçeden, Afrika çöllerinden geçen bir seyahat romaný okuyormuþum gibi çok uzak, çok korkunç, fakat yarý yalan gibi görünüyor...

Buralarý çok aðaçlý, çok sulak, çok meyveli ve serin… iþte bir pýnar baþýndayým; oluðun altýnda altýna bir sepet iri, olgun renkli þeftali koymuþlar. Saçlarý iri örgülü, ayaðý takunyalý, sarýþýn, küçük bir köylü kýzý bana sordu:
Yer misin amca?
Aldým. Buz gibi derisi, ýsýrýrken dudaklarýmý yaktý; ezdikçe aðzýma serinlik, koku, özsu doluyor; buna biraz da çamlarýn teneffüsü karýþýyor. Ah ne güzel hava, ne güzel koku , ne güzel kýz.
Yavrum, þu görünen köyün adý nedir?
Müftüler.
Daha ötede neresi vardýr?
Nergislik
Ya bu suya ne derler?
Zerdalioluk
Þu yukarýdaki dað?
Kýnalý tepe
Þu yol nereye gider?
Derebahçe’ye
Ne güzel isimler! Lübnan, portakal, turunç, hurma ve muz memleketiydi. Burasý daha bildiðim meyvalar diyarý: Þeftaliler, erikler, kýzýlcýklar etrafýmý kaplýyor. Çiçekleri de öyle, hep bildiðim þeyler; nergisler, kýnalar, küpeler ve yýldýzlar… Sonra her evin penceresinde fesleðen saksýlarý…
-Kýzým, o baþýna taktýðýn kýrmýzý çiçeðin adýný bilir misin?
- Bilirim; kadife.
-inci çiçeði.
- Ya senin adýn nedir?
Utandý, kýsaca, usulca:
-Ayþegül dedi.
Burada meyvalar, çiçekler, aðaçlar, isimler, hepsi, her þey güzel, güzel ve tertemiz. Ya Ayþegül? Hepsinden daha güzel.
Ayþegül, takunyalarýný sürterek kadife ve inci çiçekleri arasýnda kaybolurken, özler gibi arkasýndan baktým. Ýçimden þöyle söyleniyordum.
Küçük Ayþegül, cici, þirin þen Ayþegül! Millet sevgisini insan böyle bir mini mini isimde ve bir küçük köylü kýzýnýn yüzünde okuduðu zamanlardýr ki, duygusunun derinliðini görüyor ve yüreðinin sýzýsýný duyuyor.”

Neyzen Tevfik(Mutlu Çelik’e de ait olabilir)’e ait bir þiirle yazýmýzý bitirelim.

Be Hey Dürzü

Ne ararsýn Allah ile aramda !
Sen kimsin ki orucumu sorarsýn ?
Hakikaten gözün yoksa haramda
Baþý açýða niye türban sorarsýn ?

Raký þarap içiyorsam sana ne !
Yoksa sana bir zararým içerim.
Ýkimizde gelsek kýldan köprüye
Ben dürüstsem sarhoþken de geçerim.

Esir iken mümkün müdür ibadet ?
Yatýp kalkýp ATATÜRK’e dua et.
Senin gibi dürzülerin yüzünden
Dininden de soðuyacak bu millet.

Ýþgaldeki hali sakýn unutma.
ATATÜRK’e dil uzatma þerefsiz !
Sen anandan yine çýkardýn ama
Baban kimdi? bilemezdin þüphesiz.