Metalden, plastikten, kemikten yapýlmýþ üzeri noktalar halinde rakamlandýrýlmýþ taþlarla oynanan bir oyun domino. Dedemler oynardý oradan biliyorum. Onlarýn oyunlarýný bitirip masayý bize býrakmalarýný dört gözle beklerdik. Oyunu oynamayý bildiðimizden deðil, bizimki hepsi ayný boyda olan o muntazam taþlarý yan yana dizip sonra en baþtakini ondan sonrakinin üstüne devirip seytermekti. Onca emek ver uðraþ yan yana, sýrt sýrta diz taþlarý bir küçük darbe hepsini yerle bir etsin. O taþlarý yýkýlýrken seyretmenin de tadý bir baþkaydý doðrusu.

Þimdi gündeme gelen “domino teorilerini” bir ele alalým günümüzün bir kavramýymýþ gibi anlatýlsa da geçmiþi Roma Ýmparatorluðuna kadar uzandýðý söylenir. Eski uygarlýklar bile ilk taþýn yýkýcý etkisi ile diðer taþlarýnda çöktüðünü biliyorlardý.

Domino Teorisi, ABD'nin 1950'lerin ortalarýndan itibaren yaklaþýk yirmi yýl boyunca uyguladýðý Güneydoðu Asya politikasýnýn dayandýðý görüþ.

Domino teorisi ilk kez Nisan 1964'te Vietnam'la ilgili bir basýn toplantýsý sýrasýnda Baþkan Eisenhower tarafýndan ortaya atýlmýþtýr. Vietnam'dan geri çekilme yönündeki baskýlar karþýsýnda; Vietnam'ý kaybetmeleri halinde, ABD'nin yanýnda yer alan bölgedeki diðer ülkelerin domino taþlarýnýn yýkýlmasý gibi teker teker Çin ve Sovyet etkisine girecekleri savunulmuþtur. Daha sonra dýþ politikayý yönlendiren diðer devlet adamlarý tarafýndan da paylaþýlan bu görüþ, ABD'nin yýllarca Vietnam'dan çekilmeyi ýsrarla reddetmesinde etkili olmuþtur. Daha sonra 1. Dünya savaþý sýralarýnda Lord Curzon tarafýndan da bu kavram kullanýlmýþtýr. Lord Curzon, 'Ýngiltere garnizonunu Batum' dan çekerse; bu hareket domino etkisi yaratarak Doðu'daki tüm Ýngiliz sömürgelerinin elden çýkmasýna neden olacaktýr' diye tanýmlanan bu teoriyi, doðal olarak ABD yeniden kuramlaþtýrmýþ ve uygulamýþtýr; 1965'te ABD'nin Dominik Cumhuriyeti'ne karþý giriþtiði askeri harekâtý açýklarken bu teoriden faydalanmýþtýr. Bundan sonra ABD ne zaman baþý baþka ülkeleri iþgal etmekten derde girse bu teoriyi ortaya atmaktan geri durmamýþtýr.

Þimdi ayný kavram her kriz durumunda ortaya atýlmaktadýr. Bir ülkenin ekonomisi batýmý diðerleri de batar, bizim borsa dibe vurdu mu sizinkini de ayný akýbet bekler... Liste ve domino etkisi uzayýp gider. Tamam, domino etkisi diye bir kavram var ama hiç mi oyuncularýn suçu yok. Tüm suç zavallý domino taþlarýnýn mý?