Bir gün Nasreddin Hoca’ya sordular:
—Adam olmanýn þartý nedir? Hoca, elini kulaðýna götürüp cevap verdi:
—Kulaktýr.
Tekrar sordular:
—Nasýl yani? Açýkla da anlayalým.
—Ýlim irfan sahibi olanlar konuþurken onu can kulaðý ile dinlemeli, dinledikleri de kulaðýna küpe olmalýdýr. Bir de, aðzýndan çýkaný kendi kulaðý duymalýdýr. Boþ sözlere, dedikoduya kulak asmamalýdýr.
***
Hoca, sýfatý gibi ilim, irfan, erdem, ahlâk ve muhabbet sahibi bir kiþiliðe sahiptir. Bunu hoca için araþtýrma yapan konunun uzmanlarý, hoca ile ilgili yazmýþ olduklarý eserlerde ifade etmektedirler.
Zaten aksini düþünmek için Hoca ile Timur konulu fýkralarý üretenlerin fýkralarýna ve hocaya dair teþhislerine inanmak demektir ki, bu da kiþinin tarih bilmediðini, bilmediði gibi bir de araþtýrma yapmadan malayani fikirlerin, Hoca’nýn gerçeði sandýðý anlamýna gelmektedir.
Nasreddin Hoca, Mevlânâ ile çaðdaþtýr. Hatta yaklaþýk olarak ayný yýllar arasýnda ömür sürmüþlerdir. (Mevlânâ 1207–1273…-Nasreddin Hoca 1208–1284)
Oysa Timur 1336–1405. tarihleri arasýnda yaþamýþ, tarihteki meþhur Ankara Savaþý’nda (1402) Yýldýrým Bayezid komutasýndaki Osmanlý ordusunu yenilgiye uðratarak Osmanlý’ya kýsa süreliðine de olsa Fetret Devri’ni yaþatmýþtýr.
Ama bu fetret bir fýtrat deðil, yeniden þahlanýþa bir arefedir.
Gelelim hocamýza,
Bu yýl hocamýzýn doðumunun 800. yýlý olmasý münasebetiyle ruhunu memnun etmek aðzý dualýlarýn Fatihalarý ve eli kalem tutanlarýn kelamlarý ile mümkündür. Biz de kelam ve kaleme aþinalýðýmýz ve hayranlýðýmýz dolayýsýyla milli deðerimiz hocamýzýn ruhunu memnun etmek arzusundayýz.
Allah (c.c.) hocamýza hayýrlý bir kabir ve ahiret hayatý nasip etsin.
O, bu duaya ve bundan daha fazlasýna hakkýyla layýktýr. Çünkü:
“Nasreddin Hoca’nýn babasý Sivrihisar, Hortu Köyü’nün imamlýðýný yapan Abdullah Efendi, annesi ise bu köyün yerlilerinden Sýdýka Haným'dýr.
Nasreddin Hoca tahsil çaðýna gelince ilk dini bilgilerini babasýndan aldý. Muhtemelen babasýnýn bu köyde ders verdiði bir medrese vardý. Bu bilgilerin yaný sýra doðu dillerinden Arapça ve Farsça öðrendi. Çok küçük yaþta hafýzlýk derecesinde Kuraný Kerim bilgisine sahip oldu. Ýslami ilimlerden fýkýh ve kelam konusunda da eðitim aldý.
Nasreddin Hoca, daha sonra tahsiline Sivrihisar'daki medreselerde devam etti. Bir rivayete göre de kýtlýk yüzünden Hortu’dan Sivrihisar’a ailecek göç ettiler. Hoca, babasýnýn ölümünden sonra köyüne dönerek burada imamlýk ve vaizlik yaptý. Bu görevini zaman zaman Sivrihisar'da da yerine getirdi.” (http://www.sivrihisar.bel.tr/nasreddin.htm)
“Seyyid Mahmud Hayrani ve Seyyid Hacý Ýbrahim’in derslerini dinledi, Ýslam diniyle ilgili çalýþmalarýný sürdürdü. Bir söylentiye göre medresede ders okuttu, kadýlýk görevinde bulundu. Bu görevlerinden dolayý kendisine Nasuriddin Hâce adi verilmiþ, sonradan bu ad Nasreddin Hoca biçimini almýþtýr.” (http://konya.meb.gov.tr/nasreddin/hayati.htm)
Hoca; engin bir zekâya, kavi bir dostluða, kadirþinas vefaya, içtimai yardýmlaþmaya, sevgi, saygý, hoþgörü merkezli bir yaþama… sahiptir.
Onu, çaðlar üstüne taþýyan en önemli özelliði ise, güldürürken düþündüren hazýr cevap fýkralarýdýr. Ona ait fýkralarda yalana, insaný kandýrmaya, ben merkezli anlayýþa…. Asla yer yoktur. Onun fýkralarýnda adýna münhasýr “hoca” sýfatýna yarenlik eden dostane bir yaklaþým söz konusudur.
Günümüzde onun adý ile özdeþleþtirilen fýkralarýn çoðu Hoca’nýn yaþamýna asla sirayet etmemiþtir. Sadece gülmecede çeþitli sebeplerden onun adý kullanýlmak istenmiþtir.
Eðer bir fýkrada onun genlerine kadar iþlemiþ olan manevi düsturlara aykýrý unsurlar var ise, bilinmelidir ki, o fýkra onun adýna uydurulmuþ sahih olmayan bir fýkradýr.
Ahmed Yesevi’yi (k.s.), Yunus’u (k.s), Mevlânâ’yý (k.s.), nasýl bilirsek çaðdaþý Nasreddin Hoca da odur.
***
KÝTAPTAKÝ YANLIÞLAR
Akþehir’e tayin edilen bir kadý halkýn silah satmasýný yasak etmiþ. Küçük bir çaký taþýmak bile suç sayýlýr olmuþ. Görevli memurlar sýký bir takibe ve kontrole baþlamýþlar. Bir gün Nasreddin Hoca’nýn üstünü baþýný aramýþlar. Kuþaðýn arasýndan kocaman bir býçak çýkýnca þaþýrmýþlar:
— Bu da nedir Hoca? Sen silah taþýmanýn yasak olduðunu bilmiyor musun? Demiþler.
— Evet demiþ, biliyorum. Fakat bu silah deðildir. Kitaplarda bir takým yanlýþlar görünce bunun ucuyla kazýyorum.
— Olur mu Hocam demiþler, kocaman bir býçakla kitaptaki yanlýþlar kazýnýr mý?
— Olur, olur demiþ Hoca. Siz bilmiyorsunuz ama bazý kitaplarda o kadar büyük yanlýþlar var ki bu býçak bile küçük kalýyor...
***
Hayatýmýzda o kadar çok yanlýþlýklar var ki, onlardan bir tanesi de Nasreddin Hoca’yý, Türk filmlerinde olumsuz nitelenen, üstad Necip Fazýl’ýn deyimiyle; “kaba softa, ham yobaz” cahil imam karakterlerinden sanýyoruz. Oysaki o bir âlim ve müderristir. (Üniversite Profesörü).
Hocanýn zamanýnda, hocanýn deyimiyle, yanlýþlarý býçakla kazýrlarmýþ. Bugünün yanlýþlarýný ise, herkesin her þeyi bildiði bir ortamda, dozer bile kazýmakta zorlanýr herhalde.
Hocamýz göle Selçuklu mayasý çalmýþ, göl bereketlenmiþ. Biz ise bugün hocanýn ruhuna Fatiha mayalarý çalalým ki, Hocanýn amel defteri bereketlensin.
Selam ve muhabbetle.