Umutlar, tersine çevrilmiþ anýlardýr. -Anonim |
|
||||||||||
|
Tiyatro, bazen, bilinenleri insanlara canlý canlý anlatan bir tür; bazen de bilinmeyeni insanlara farkýndalýk yaratmak amacýyla, diðer sanatlar arasýnda; en duygusal, en dramatik ve en canlý olan türdür. Bu özellikler her yörede ayný olmamakla birlikte, bu özelliklerin geliþme süreçleri de ayný deðildir. Eski çaðlardan bu yana tiyatronun doðuþunu en ince ayrýntýsýna kadar incelemek mümkün deðildir. Fakat tiyatronun da diðer sanat dallarý gibi toplumsal bir ihtiyaçtan doðduðunu söyleyebiliriz.Çünkü anlatýlmak isteneni daha kalýcý ve daha etkileyici bir þekilde anlatýlmasýna ortam hazýrlayan bir türdür tiyatro. Her toplumun yaþayýþý, kültürü, zamana göre ihtiyacý ayný deðildir. Bu baðlamda tiyatronun da toplumlar arasýnda her zaman ayný süreci yaþadýðýný söyleyemeyiz. Yazýmýzýn baþlarýnda belirttiðimiz üç öðeyi kapsayan ilk tiyatro örnekleri Eski Yunan’da ortaya çýkmýþtýr. Bundan önceki uygarlýklar bir çeþit eðlence denen töreler yaparlardý ama bunlarý tiyatro olarak nitelendirmek doðru olmaz. Bu eðlence törenleri o anda yaþanan olaylardý ve ne geçmiþten bir anlatýmý yansýtýr; ne de gerçek olmayan bir masal ya da efsaneden alýnýrdý. Eski Yunan’da tiyatro, þarap tanrýsý Diyonisos tapýnaðý önünde ilahiler okuma törenleriyle baþlamýþtýr. Bunlar, diðer tanrýlarýn öyküleri konu edilerek, oyuncular tarafýndan oynanana kadar tiyatro özelliði kazanmamýþtýr. Tanýdýðýmýz ilk tiyatro oyuncusu Eski Yunan’da Thepsis’dir. Diyonisos törenlerinde koroya baþkanlýk yapan Thepsis’in doðduðu yer olan Ýcarta’dan tekerlekli arabayla geldiði varsayýlýrdý ve bu araba he an tiyatroya dönüþtürülebilirdi. Eski Yunan tiyatrolarýndan kalýntýlar, bu yapýtlarýn genelde bir tapýnaðýn çevresinde oynandýðýný gösterir. Daha sonraki çaðlara ait kalýntýlarda ortada “Orkestra” denilen ve izleyiciyle sahneyi ayýran yuvarlak bir bölümün oluþturulduðu anlaþýlmaktadýr. Ön sýrada sýra sýra yükselen yarým çember ya da at nalý þeklinde izleyici yerleri vardýr. Ön sýralar kral, rahip ve varlýklý insanlar sýnýfa aittir. Orkestra denilen bölümün arkasýnda yerden hafif yükseltilmiþ olan sahne yer alýrdý. O dönemin baþlýca sahne araçlarýndan biri de vinçti. Bu, aktörün, tanrý rolüyle insanlarýn arasýna iniþini canlandýrmasýna yardým eden bir araçtý. Sahnede, önceden resmedilmiþ tablolar sahneye tekerlekli arabayla taþýnýrdý. Bu tablolar ayný zamanda geri planda gök gürültüsü ve benzeri efektleri veren araçlarý da gizlerdi. Tarihteki ilk aktör Thepsis’ti. Evet; fakat Thepsis’in veya diðer oyuncularýn oynadýðý oyunlarýn yazarlarý da tarihteki yerlerini oluþturmuþlardýr. Tarihte bilinen ilk tiyatro yazarý Aeschylus (MÖ 525-456), seksenden fazla oyun yazmýþtýr. Tiyatronun ilk geliþmelerinde belirgin örnekler gösteren bu yapýtlarda, ilk baþlarda elli kiþilik bir koroya karþý tek oyuncu vardý. Sonralarý koro, on iki kiþiye düþürüldü, oyuncular ise iki veya daha fazla kiþiye çýkarýldý. Bunun yaný sýra “Orestesia” denen Eski Yunan’da “Triloji” ,yani üç ayrý bölümden oluþan tiyatro, örneði hala günümüzde de vardýr. Aeschylus’dan sonra, onun kadar güçlü bir yazý dili olmamasýna karþýn konu ve kiþi bakýmýndan fazlasýyla geliþtirilmiþ Sophokles (MÖ 496-406) vardýr.Sophokles zamanýnda, insan iliþkileri oyunlarda üstü kapalý anlatýmlarla verilmiþ, koro on beþ kiþiye çýkarýlmýþ; buna karþýn oyunlarda dans ve þarkýlara daha az yer verilmiþtir. Bugün ‘Electra’ ve ‘Antigone’ hala sahnelenir. Euripidus (MÖ 484-406) günümüze ulaþan eserlerinde ilk kez “Prolog” denen (her oyunun baþýnda okuyucuyu bilgilendiren) önsöz anlayýþýný ortaya koymuþtur. Artýk gitgide konular daha da önem kazanýyor; koro daha geri planda kalýyordu. Komedi’de Aristophanes’in (MÖ 448-380) oyunlarý, aslýnda komedi anlayýþýndan oldukça farklý olmasýna raðmen uyarlamalarla sahnelenirdi. Oyunlara adýný veren þey ise koronun sahneye çýktýðý giysilerdi. Örneðin: Kuþ, Kurbaða, Þövalye, Eþek Arýsý, Bulut… Menender ise (MÖ 342-292) kentli yaþantýyý konu edinen yapmacýk ve abartmalý oyunlar ortaya koyan ilklerden biridir.
ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.
|
|
| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk | Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi | |
Book Cover Zone
Premade Book Covers
ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim
Yapým, 2024 | © harun vedat þahnacý, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr. Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz. |