Bundan yedi-sekiz sene önce edebiyat ödülleri üzerine bir yazý yazmaya kalkýþsam iþim çok daha zor olurdu. Çünkü o zamanlar, bugünkü ödül daðýtým mekanizmalarý üzerine biriken kýzgýnlýðýmý anlamsýz kýlabilecek bir içeriðe sahip en azýndan iki ya da üç “edebiyat ödülü” ve bu ödüllerin seçici kurullarýnda da yetkinliðine inandýðým -en azýndan yetkinliðinden þüphelenmediðim- iki üç sýký insan bulunmaktaydý. Ayrýca, bundan yedi-sekiz sene önce yazarlar ve þairler, ödül kazanmanýn bir “müstahkem mevki” saðlayacaðýný düþünüp, bugünkü gibi ödüllerin peþinde koþmazlar, herhangi bir ödüle deðer bulunduklarýnda da bugünkü gibi saðda solda (podyumlarda, etkinliklerde, özel yemeklerde ve her türlü mikrofon arkasýnda) kýrýtmazlar, dirsek temas aralýðýnda hizaya gelip sokaklarda halay çekmeye kalkýþmazlardý. Çünkü “sanat alanýnda ödül kazanmak” denen þeyin sýradan (belki de erken ve gereksiz) bir “teyit” olduðuna inanýrlardý: Yazarlar ya da þairler için gerçekten önemli olan þey “kariyerizm uðruna özgeçmiþ doldurmak, donatmak, uydurmak” deðil de “ufuk açacak kadar farklý ve sýký bir yapýt” yaratmak, yaratabilmiþ olmaktý. Bununla birlikte, ilginçtir ki edebiyat ortamýnda bulunan dergi editörleri ve yayýnevi sahipleri de kimin hangi ödülü aldýðýna, kimin özgeçmiþinin ne kadar dolgun/kalabalýk olduðuna, “babalýk, aðabeylik, evlatlýk” gibi ailevi iliþki biçimlerine, kalem kavgasý sicillerine falan fazlaca itibar etmezlerdi. (Çünkü o zamanki sýký editörler, “diþçiden, imamdan, celepten, hafýzdan ya da lehimci ustasýndan devþirme editörler”den sayýca daha fazlaydý ve daha etkindi.) Gerçek editörler, yazarlarýn dirsek temas aralýklarýný, unvanlarýný ya da ait olduklarý iliþki þebekelerini deðil de yayýmlayacaklarý yapýtýn kuvvetini/etkisini ölçerlerdi; eserin kurgusal, imgesel, semantik, toplumsal, tarihsel, tipolojik, morfolojik ve hatta sezgisel öðelerini kendi iç dünyalarýnda hisseder, tartar ve yayýmlayacaklarý eseri olabildiðince içselleþtirirlerdi. Yani, özgeçmiþ ya da statüko üzerinden çalýþmazlar, biricik saygýnlýk unsurunu “özgeçmiþ dolgunluðu” olarak görmezler, önlerine gelen eserleri ciddi ciddi okurlardý, deðerlendirirlerdi. (“Okumak” eyleminin önemini ayrýca vurgulamak gerekir. Bugünkü edebiyat ödüllerinin çoðunda seçici kiþiler, ödüle katýlan yazarlarýn eserlerini ya hiç okumamaktadýr ya da örnekleme metoduyla -eserin baþýndan, ortasýndan ve sonundan parçalar okuyarak- bir þeyler yapmaya, karar vermeye çalýþmaktadýrlar. Bu “okumamak” durumunun sebebi de ödülün verileceði kiþinin çok önceden –statükocu unsurlarla- belirlenmiþ olmasýdýr. )

Kýsacasý, bundan yedi sekiz sene öncesinde edebiyat ödülleri, ne yazarlarýn ve þairlerin haysiyetinde (özdeðerlendirme yokuþunda) ne de editörlerin gözünde çok önemli þeyler deðildi. Çünkü saygýnlýk, “sýký bir eser” yaratabilmek ya da okuyabilmekten geçerdi ve yazarýn kendi iç dengesiyle, kendi eseriyle arasýndaki özel bir yokuþ ya da mesafeydi. Yani yazarlar, öncelikle “haysiyet”lerini düþünürler, bir “muhteris” gibi köþeyi dönmeye, köþebaþý tutmaya ya da saygýnlýk cukkalamaya çalýþmazlardý. Bugün ülkemizde, 79 kadar –çoðu da þiir/þair odaklý, çoðu da çeþitli belediyeler ve kamu kuruluþlarý tarafýndan verilen- edebiyat ödülü bulunmaktadýr. Peki ülkemizde, bu kadar çok ödülü kazanacak nitelikte yazar, þair, genç yazar, genç þair ve bu kadar ödülde seçicilik yapabilecek kadar nitelikli yazar, þair ve eleþtirmen kalmýþ mýdýr, var mýdýr? Cevabýnýz “Kalmadý…Yok iþte!” ise ülkemizdeki edebiyat ödüllerinin daðýlýmý veya daðýtýmý için þu benzetmeyi rahatlýkla kullanabiliriz: “Damperli Ödül Furyasý yoluyla Saygýnlýk Cukkalamak!”

Eduardo Galeano’nun dediði gibi “Sizi alkýþlayanlar, aslýnda sizi zararsýz görenlerdir.” Bu sözü genç yazar, genç þair ve tüm edebiyat heveslileri aklýnýn bir köþesine mýhlamalý… Galeano’nun ifade ettiði þey bugünkü durumu tamý tamýna karþýlamaktadýr. Yaþarken para, saygýnlýk ve otorite gibi þeylerle deðil de “sefalet, çeþitli sessizlik suikastlarý ve kötülük dayanýþmalarý”yla “ödüllendirilen” sýký bir adamdan, Ece Ayhan Çaðlar’dan bir alýntý yaparak iþbu yazýyý sonlandýrmak istiyorum:



"Þairlere ödüller verileceðini duyunca, þunlarý düþündüm: Demek yasalar da yetmemiþ, ölüm þairlerle toplu fotoðraf çektirmek istiyor. Hoþgörünün törel ve yasal sýnýrlarýný paramparça ederek aþmýþ bir düþünceyi köþeli bir büyük ayraca, paranteze alacaklar. Alýrlar! Daha dün, yaþayan þiir denince elleri tabancalarýna giden adamlar, müessesenin küçük hisseli ortaklarý, þairlere iki paralýk deðer vermeyenler, gözlerinde tek bir þiir yaþatmayan kalem efendisi kentliler oturmuþlar, düþünmüþler, taþýnmýþlar, açýk baskýlar, gizli engellemeler yanýnda, böylesi bir Chester taslaðýný sunmuþlardýr. Tarihten, kendi tarihimizden biliriz ki, kardeþlerini az önce boðmuþ bir padiþahýn bile elinde uzak ve kokusuz bir gülle yaptýrdýðý minyatürleri, çaðdaþ padiþahlarýn ise basýna daðýtýlmak üzre çocuklarla çektirdikleri birçok fotoðraf vardýr. Þimdi çocuklar ve güller dahi yüz vermedikleri için olsa gerektir, ‘müesses ölüm þairlerle toplu fotoðraf çektirmek istiyor’. Bunun böyle olduðu aydýndýr.(1970) “






Zafer Yalçýnpýnar - Mayýs 2008