Mitolojiye göre her þeyden önce Khaos (kaos) vardý. Bu bir boþluk olmayýp, içinde bütün eþyalarýn, tanrý ve insanlarýn kaynaðýný bulundururdu. Ýlk önce Khaos’tan ; erkek olup göðü temsil eden URANUS ile kadýn olup yeri temsil eden GEA’nýn birleþmesi sonucunda baþlar.

Doðaüstü üstü varlýklar olan Kiklops’lar, Titan’lar ve Gigantos’lar bu evlikten doðar. Uranos ile Gea’nýn: Rea, Tithis, Thia ve Fivi adlarýnda dört kýzlarý ile Kronos, Okeanos, Ýperion ve Kios adlarýnda dört oðullarý olur. Kronos-Rea çifti topraðý; Okeanos-Tithis çifti suyu; Ýperian-Thia çifti ateþi; Kios-Fivi çifti havayý temsil ederler ve kendi aralarýnda evlenirler.

Kronos ile Rea evliliðinden doðacak çocuklarýndan birinin,
Kronos’u tahttan indirerek yerine geçeceði rivayet olunur. Kronos da doðan çocuklarýný yutmaya baþlar. Çocuklarýný
birbiri ardýna kaybeden Rea, beþ çocuðunun ardýndan altýncýsý doðunca, bebek yerine bir taþý kundaklayarak Kronos’a verir, yutturur. Rea, kurtardýðý bebeðini Knitis adasýnda saklayarak, su perilerinin gözetimi altýnda, keçi sütü ile beslenerek büyümesini saðlar.

Gizlice büyütülen bu bebek Zeus’tur. Zeus delikanlýlýk çaðýna gelince, önce büyükannesi Gea’ya gider, sevgisini kazanarak yardýmýný saðlar. Sonra babasý Kronos’a karþý isyan kalkýþýr. Babasýný sýkýþtýrýp kusturarak, yuttuðu kardeþlerini kurtarýr. Böylece çatýþma ve rekabet içinde yaþayacak iki taraf doðar ve Olympos daðýnda bulunan Tanrýlarla, Othyrs daðýnda bulunan Titanlar arasýnda çok kanlý bir savaþ baþlar. Uranus ile Gea’nýn çocuklarýndan Titan ‘Lapetos’un oðlu Prometheus, kardeþi Epimetheus’u da ikna ederek amcasýnýn oðlu olan Zeus’tan yana tavýr alýr.

Hesiodos’un söylediðine göre; Prometheus, Titan Ýapetos’la Okeanos’un kýzý Kleymene’nin oðludur. Prometheus’un annesinin adý kaynaklarda farklýlýk gösteriyor. Annesi bazý kaynaklar Okeanos kýzý Asia, diðer bazý kaynaklarda ise yine Okeanos’un diðer kýzý Kleymene’dir. Ýapetos’un dört tane oðlu olur; Atlas, Menoitios, Prometheus ve Epimetheus’dur.

Kardeþlerinden Epimetheus, Prometheus’a göre zýt kiþilikteydi “beceriksizler þahý” diye anýlýrdý.
Titanlara yapýlan savaþ on yýl sürdü, hiç birisi yenemeyince, Zeus Rheia’nýn tavsiyeleri ile Tartaros’taki Kyklop ve Hekatonkheirleri serbest býraktý. Kykloplar Zeus’a meþhur þimþekleri verdiler.

Yüzelli Hekatonkheirler Titanlarýn üzerine taþlarý ve kayalarý fýrlattýlar. Yerler parçalandý, daðlar eridi ve Titanlar yenildiler. Titan’lar yenilerek Tartoros’a atýldýlar. Yüz kollu Hekatonkheirler ise Titanlarýn bekçiliðini yapmaya baþladýlar. Tanrýlar (Zeus ve kardeþleri) dünyayý yönetmeye baþladýlar.
Babasýnýn yerine geçen Zeus memnuniyetini göstermekte gecikmez, Prometheus’u Zekâ ve Ateþ Tanrýsý olarak atar. Bundan sonra Olimpos’da yepyeni bir devir baþlar.

Bu devre "On iki Tanrý devri" denir. Bu, on iki Tanrý’nýn adlarý ve görevleri;
Zeus = Tanrýlar Tanrýsý
Ýra = Zeus’un kardeþi ve karýsý, Evlilik Tanrýçasý,
Poseidon = Zeus’un kardeþi, Denizler Tanrýsý,
Adis = Zeus’un kardeþi, Ölüler Diyarý, Ahiret Tanrýsý,
Estia = Zeus’un kardeþi, Þevkat ve Muhabbet Tanrýsý,
Avis = Zeus’un oðlu, Savaþ Tanrýsý,
Athena = Zeus’un kýzý, Zekâ Tanrýçasý,
Apollon = Zeus’un oðlu, Kehanet ve Hakikat Tanrýsý,
Afrodit = Zeus’un kýzý, Güzellik ve Hayat Tanrýçasý,
Ermis = Zeus’un oðlu, Ticaret Tanrýçasý,
Artemis = Zeus’un kýzý, ay ve Av Tanrýçasý,
Ýfestos = Zeus’un oðlu, Ateþ Tanrýsý,
olarak sýralanýr

Olympos’ta oturan bu on iki Tanrýdan baþka birçok Tanrý daha vardýr. Bunlarýn babalarý ise çoðunlukla çapkýn biri olarak anlatýlan Zeus’tur.

Tanrýlarýn Titan’lardan sonra Zeus’un baþkanlýðýndaki egemenliðini bir kuþak deðiþimi olarak deðerlendirmek gerekir. Yeni yönetici on iki tanrý Olympos daðýnda bir aile yaþamý sürüyordu. Tanrýlarýn bir daðda bir araya gelmeleri kutsalýn yükseklere eðimli olmasýyla açýklanabilir. Ancak Olympos’un nerede olduðu belli deðildir. Yunanlar Kronos’un yönetim dönemine ‘altýn dönem’ adýný verirler. Kron kelimesi zaman anlamýndadýr ve Kronos zamaný temsil eder. Bugünkü ‘Zaman kendi evlatlarýný yutar.’ deyimi de Kronos olayýný anýmsatmaktadýr.

Üç erkek kardeþ Zeus, Hades ve Poseidon evreni kendi aralarýnda paylaþtýlar. Ortanca kardeþ Poseidon denizlerin, deniz canlýlarýnýn ve tüm akarsularýn hâkimiyetini aldý. Poseidon’un elinde taþýdýðý üççatallý yabayý fýrlattýðý zaman, denizde fýrtýnalar ve korkunç dalgalar yaratabilirdi. Küçük kardeþ Hades’in payýna yeraltý düþmüþtür. Ýnsanlarýn ve tanrýlarýn hiç sevmedikleri sert, korkunç tanrý Hades, karýsý Persephone (Zeus’un kýzý) ile birlikte, gölgeler halinde dolaþan ölülere hükmeden yeraltý ülkesindeki saraylarýnda yaþarlar.

Ölüler dünyasý, günah iþleyenlerin bulunduðu bir yerdir. Burada günahkârlarýn en günahkârlarý bulunur ve bunlar sonsuz bir azaba çarptýrýlýrlar. Tanrýlar içinde adýna ne bir tapýnak, ne bir sunak ya da herhangi bir ilahi bestelenmeyen bir tek Hades vardýr, bu da kendisinden korkulmasýndan kaynaklanmaktadýr.

Büyük kardeþ ve ‘tanrýlarýn kralý’ olarak kabul edilen Zeus paylaþýmda gökyüzü ve dünyayý aldý. Aþklarýyla Olympos çevresinde oldukça ünlü olan Zeus, birden fazla evlilik yapmýþ. Eþlerinden Kore’yi diðerlerinden ayrý tuttuðu gibi, Kore’den olan oðlu Zagreus'un da farklý bir yeri varmýþ.
Hera, bu durumu hazmedemediði için Zagreus'tan nefret edermiþ. Hera'nýn hýþmýndan korkan Zeus da bir maðaraya saklamýþ oðlunu. Hera'nýn öfkesi öyle büyükmüþ ki, Zagreus'u ortadan kaldýrma için Titanlarý yardýma çaðýrmýþ. Titanlar bebeði Kuretlerin sakladýðý maðarada bulmuþlar ve paramparça edip etlerini yemiþler.

Geriye kemiklerini býrakmýþlar. Olayý duyan Zeus öfkesinden þimþeklerini Titanlarýn üzerine göndermiþ Titanlar ve Zagreus'un kemikleri küle dönüþmüþ. Zaman içinde yaðan yaðmur sularý Zagreus ve Titanlarýn küllerini çamura dönüþtürmüþ.
Erkeðin Yaratýlýþý

Tam da burada Prometheus girer devreye. Prometheus heykel yapmasýný çok seven bir titandý. Her ne kadar savaþ sýrasýnda Zeus’la birlikte olmuþsa da kendi soyunu mahveden Zeus’a karþý içinde kin beslemekten kurtulamamýþtýr. Ýntikam olarak da tanrýlarý inkâr edecek, her türlü kötülüðü yapabilecek bir varlýk olan insaný yaratýr. Prometheus, þekil verir bu kutsal çamura(Yunanistan’ýn Phorcide bölgesinde, insan teni kokan bir çamur olduðu ve Prometheus’un bu çamuru kullandýðý söylenmektedir.), insan bedenini yaratýr, içine de da kendi gözyaþýndan katar. O sýrada oradan geçmekte olan Tanrýça Athena, Prometheus'un eserine hayran kalmýþ ve çamura hayat üflemiþ.

Ýþte ilk insan böyle yaratýlmýþ; Zagreus'un saflýðý, temizliði, iyiliði ve güzelliði ile Titanlarýn kötülüðü ve çirkinliðinin bir karýþýmý. Ýnsanýn içinde hem iyilik hem kötülük bulunmasý bundan olsa gerektir.

Ateþin Çalýnmasý
Ýnsan ilk yaratýldýðýnda aciz bir varlýktý, Prometheus da onlara iyilik olsun diye Lemnos adasýndaki Hephaistos’un ateþinden çalmýþtýr. Ateþi kullanarak güçlenen insan soyu, tanrýlarý inkâr etmeye baþlamýþtýr. Geliþmelerden rahatsýz olan Zeus, insanýn elindeki kutsal ateþi almýþ. Ne var ki Prometheus boþ durmamýþ ve bu kez Güneþ’in tekerleðinden kývýlcým çalar ve bunu bir rezene kabý içine koyarak ve insanlara götürür.

Baþka bir anlatýma göre Prometheus ateþi Hephaistos’un ocaðýndan çalmýþtýr. Ýçi baþtanbaþa oyuk fakat tutuþabilir bir özle kaplý olan Ferule’den (Þeytantersi Aðacý) bir dal aldý ve Lemnos Adasýna gitti. Hephaistos’un (Ateþ Tanrýsý) alevler saçan ocaðýndan kýzgýn bir kývýlcým çalarak elindeki sopanýn özünün içine sakladý, kendisi de bir siyah, bir beyaz atýn arasýnda tutunarak görünmeden kaçmayý baþardý. Ateþi ilahi bir armaðan olarak insanlara götürdü. Derler ki o günden sonra ateþ (akýl) beyaz ve siyahýn enerjisini almýþtýr, onunla aydýnlýk da yaratýlýr karanlýk da.

Zeus, ateþi tekrar insanlarda görünce daha çok öfkelenmiþ. Hem insanlarý, hem de kendisine karþý gelen Prometheus’u Kaukasos Daðý (Kafkas Daðý) üzerine zincirlemek üzere Hephaisto’ u görevlendirir. Hephaistos, Prometheus’ un ayaklarýna, kollarýna kýrýlmaz zincirler geçirerek kayaya çaktý. Oraya her gün Ekhidna ve Typhon’ dan doðma bir kartal gelerek sivri týrnaklarýný Prometheus’ un göðsüne batýrarak, ciðerini yiyordu. Akþama kadar kartalýn yediði ciðer, gece sabaha kadar tekrar eski haline geliyor ve iþkence aynen devam ediyordu.

Hephaistos, Kaukasos (Kafkas) daðýnýn doruðuna zincirletmiþ ve bu kayadan asla sökmeyeceðine Styks ýrmaðý üzerine yemin etmiþtir. Bir gün o bölgeden geçen Herakles (Hercules) bu kartalý bir okla öldürdü ve Prometheus’u kurtardý. Zeus ise oðlu Herakles 'in bu baþarýsýna sevindiði için Promethes’u kurtarmasýna ses çýkarmadý ancak ettiði yemin yüzünden Prometheus’un çakýlý olduðu kaya ile birlikte dolaþmasýný emretti.

Olaylarý gören, önlemleri zamanýnda alabilen Prometheus zeki ve kurnaz olduðu gibi Athena’nýn doðumunda da bulunarak, ondan uygar bir hayat için ne gerekliyse hepsini öðrenmiþ ve baþýna gelecekleri bilerek insanlara sunmaktan çekinmemiþtir. Prometheus adý önceden gören anlamýna gelir. Prometheus, Gaia’nýn Kronos’un devrileceðini gördüðü gibi, Zeus’un da bir gün oðlu tarafýndan devrileceðini bilir. Fakat bu sýrrý Zeus’a söylemekten kaçýnýrdý.

Ýnsanlar arasýndaki yaþamýna devam eden Prometheus, Zeus'un hala kendisine bir kötülük yapabileceðini biliyormuþ. Bu yüzden kardeþi Epimetheus'u uyarmýþ: "Sakýn tanrýlardan hediye kabul etme !"
Kadýnýn Yaratýlýþý
Bu arada Zeus da boþ durmaz ve Prometheus’u, onun suç ortaðý olarak gördüðü erkekleri cezalandýrmak ister. Onlar için kötülük kaynaðý olarak gördüðü kadýný yaratmasý için bir kez daha Hephaistos’a görev verir. Zeus, Hephaistos’a kadýný, tanrýçalara benzer görünümde çekici kýlmasýný ve topraktan su ile yoðurmasýný buyurur. Yunanlýlara göre Prometheus sadece erkekleri yaratmýþtý. Kadýn o devirde mevcut deðildi. Ýnsanlarýn ömürleri güzel geçiyor, neþe içinde yaþýyor, huzur içinde ölüyorlardý. Ne zamanki ateþi elde ettiler, gururlanýp Tanrýlýða soyundular.

Prometheus’un kurnazlýkla çaldýðý akýl onlarý þýmartýnca Zeus yalnýz erkeklerden ibaret olan bu yüzsüz ve terbiyesiz mahlûklarýn baþýna bela olarak kadýný gönderdi. Zeus usta bir Tanrý olan Hephaistos’u çaðýrdý ve ona kadýný yaratmasýný emretti. Hephaistos balçýðý su ile yoðurdu ve eþi Aphrodite’i model alarak ilk bakirenin vücudunu yaptý. Heykel bitince onun kalbine ruh yerine Prometheus’un çaldýðý ateþten bir kývýlcým koydu. Bütün tanrý ve tanrýçalar ona bir þeyler armaðan etti ve ona Pandora (bütün armaðan) ismini verdiler.

Aphrodite güzellik, Hermes hýyanet ve aldatýcý sözler, Zeus da esrarlý bir kutu armaðan etti ve ona bu kutuyu asla açmamasýný söyledi. Athena bedenini uyumlu olarak süsler; el iþlerini, kumaþlar, dokumasýný öðretir. Ve süslü kuþaðýný beline sarar, Afrodithe’in yüzüne dayanýlmaz arzu ve zarafet serper. Kharitler boynuna altýn gerdanlýklar takarlar, horalar çiçeklerle saçlarýný donatýrlar, haberci Hermes ise ona þeytani bir zekâ ve kandýrma becerisini üfler, ayrýca konuþma yetisini de verir.

Son olarak kýza can versinler diye Zeus, dört rüzgâra esmesini söyler. Yaratýlan kadýna “bütün tanrýlarýn armaðaný” anlamýna gelen Pandora adýnýn verirler. Zeus Pandora’ya kapalý bir kutu vererek, Epimetheus’a gönderir. Epimetheus kardeþinin öðütlerini dinlemez. Pandora’nýn çekiciliðine karþý koyamaz ve onunla evlenir. O zamana kadar insanlar, kötülüðü, hastalýðý, sýkýntýyý bilmiyorlardý. Yeryüzüne, bütün kötülükler bir kutunun içinde gönderilmiþti.

Tek yapýlacak hata kutunun açýlmasý olacaktý. Pandora’da merak edip yanýnda getirdiði kutuyu açýnca; acýlar, dertler, hastalýklar, yaþlýlýk, kýskançlýk, delilik, ahlaksýzlýk, açlýk yeryüzüne yayýldý. Kutudan tam umut dýþarý çýkmak üzereydi ki, Pandora kutuyu kapattý. Kutuya sadece umudu sokabilmiþti. Umut hala insanlara, kötülüklere karþý durma, acýlarýný hafifletme cesaretini veriyor.


Hesiodos’ta olmayan detaylarý Aiskhylos’un anlattýklarýndan öðrenerek geliþmeleri izlemeyi sürdürelim.
Tufan

Zeus’un geleceðiyle ilgili sýrrý yalnýzca Prometheus bildiðine deðinmiþtik. Zeus bir kadýnla evlenecekti. Bununla çiftleþmesinden doðacak çocuk, Zeus’un egemenliðine son verecekti. Zeus bu çocuðun kimden olacaðýný öðrenmek ve gelecekte de tahtýný koruyabilmek için Prometheus’un ciðerini yiyen kartalý öldürmesi için Herakles’i gönderdi. Herakles, Ekhidna ve Typhondan doðma kartalý bir okla öldürdü.

Zeus oðlunun bu baþarýsýndan çok memnun olmuþtu. Kurtarýlan Prometheus’u yeniden tanrýlar katýna kabul etti. Baþka bir anlatýya göreyse Herakles sadece kartalý öldürdü. Fakat Prometheus’un zincirlerden kurtulmasý için tekrar ölümsüz olmasý gerekmekteydi.

Ýþte bu sýrada Kentaurlarla Teselyanýn efsanevi halký Lapitler arasýndaki savaþta, yanlýþlýkla Herakles’in okuyla yaralanan Kentauros Kheiron, bu acýdan kurtulmak için ölmek istedi. Ölümsüz olduðu için ölümsüzlüðünü kabul edecek birini bulmasý gerekiyordu. Prometheus bunu kabul etti ve onu çektiði acýlardan kurtardý. Kendiside tekrar özgürlüðüne kavuþtu ve ölümsüz oldu. Prometheus bildiði sýrrý açýkladý; Zeus, Nereus kýzý Tthetise gönül vermiþti.

Bu birleþmeden doðacak çocuk, babasýndan daha güçlü olacak, Zeus’u tahtýndan indirecekti. Sýrrý öðrenen Zeus, Thetis’i bir ölümlüyle evlendirmeyi uygun bulur. Thetis ise kendisine eþ olarak seçilen Peleus’la evlenmemek için, denizkýzlarýna has yeteneklerini kullanarak, kýlýktan kýlýða girer. Fakat sonunda Peleus’la evlenmeye razý olur. Peleus’la Thetis, Olymposta, tanrýlar sofrasýnda yapýlan evliliklerinden, daha sonra Akhilleus doðmuþtur.

Pandora’nýn yaratýlmasý ve yeryüzüne gönderilmesinden sonra, insan soyu çoðalmaya baþlar. Beraberinde kötülüklerde çoðalýr. Ýnsanlar tanrýlara yüz çevirirler. Zeus, insan ýrkýný suyla yok etmeye karar verir. Islak kanatlý yelleri sarar ortaya, ýrmaklar, dereler, hýzla aðaçlarý, hayvanlarý, insanlarý, evleri sürükler.

Kurnaz ve zeki Prometheus bir kayýk yaparak kendi oðlu olan bir erkek (Deukalion/ dindar insan) ve bir diþiyi (Sofi /diþil enerji, insanlýðýn ulaþabileceði son nokta, 7.mertebe/Zeus’un Meliades perilerinden olma kýzý olduðu söyleniyor.) bu kayýkta saklayýp tufandan kurtardý.

Sonunda tanrý sakinleþince kayýktaki kadýnla erkeði fark eder; Prometheus’un oðlu Deukalion’nu ve Epimetheus’la Pandora’nýn kýzý Pyrrha’yý tanýr. Onlarý Parnassos’a, su yüzeyinde görülen tek daða yönlendirir. Ýkisi de, tanrýlara þükrederler. Deukalion insanlýðýn tekrar yaratýlmasýný isteyince, Zeus, Themis’i (adalet tanrýçasý) çaðýrdý Themis onlara, “baþýnýza birer örtü sarýnýz, kemerlerinizi çözünüz ve yerden aldýðýnýz taþlarý arkanýza atýnýz” dedi. Deukalion’un attýðý taþlardan erkekler, Pyrrha’nýn attýklarýndan kadýnlar türer. Onlar ikinci kez taþtan yaratýldýklarýndan her þeye katlandýlar.

Ýþte Prometheus ve insanlýðýn mitolojik öyküsü budur.

Masallar ,
Evrensel ve sonsuz, yersiz yurtsuz ve
Sahiplenilemeyen,
Ýnandýðýnýz sürece olan…
En cesur, en ümitli zamanlarýmýz deðil miydi
Çocukluðumuz?
Unuttuk, uzaklaþtýk,


Büyüdük!
Oysa hep yanýmýzda deðil mi?
Periler, cadýlar, kurnaz tilkiler, hain kurtlar,
Þaþkýn kargalar, haramiler, krallar, kraliçeler,
Prensler, prensesler…
Herkesin her þeyin masalý yok mu?
Birinin masalýdýr belki aslolan yaþam da!
Biz de o masalýn kahramanlarý…
Ancak masallara inananlarýn bildiði gibi,
Tüm masallarýn ortak yönü sonucudur!
Murat Mehmet UÐURLU (Anonim
Notlar:
Kyklop’lar:
Toprak Ana - Gaia ve gökyüzü - Uranos oluþtu. Gaia ve Uranos’un birleþmesinden Brontes, Steropes ve Arges (’gök gürültüsü’, ‘parýltý’ ve ‘þimþek’) isimli üç Kyklop doðdu. Homeros’a göre Kyklop’lar; Poseidon ile Amphitrite’nin oðlularý olup ne tanrýlardan ne de insanlardan korkan zalim, kaba vahþi tabiatlý, iri yarý devler (Alýnlarýnýn ortasýnda tek gözleri bulunduðu için onlara Kyklop’lar denilmiþtir.) doðdu. Kykloplar alýnlarýnýn ortasýnda taþýdýklarý tek gözleri ile yeraltý alevini gökyüzü ateþine dönüþtürüyorlardý.

Hekatonkheirler:
Ýkinci olarak Gaia ve Uranos elli baþlý, yüz kollu Kottos, Briareus ve Gyes (’öfke’, ‘güç’, ‘dehþet’) adlý Hekatonkheirleri (Bunlara Centimain’ler de denir. Uranos ile Gaina’nýn oðullarý. Bunlarýn her birinin elli baþý, yüz kolu vardý. Kottos, Briareos, Gyges adlarýný taþýyan bu korkunç
devlerin en azgýný Briareos idi.) yarattýlar.

Titanlar:
Üçüncü olarak da Titanlar (Titanlar, efsanevi Altýn Çað'da dünyayý yönetmiþ olan güçlü tanrý ýrkýdýr) oluþturuldu.
Tartaros: Cehennem