NEREDE O ESKÝ BAYRAMLAR

Her nesil “nerede o eski bayramlar” deyip;

geçmiþe buruk bir yolculukla, geçmiþe özlem duyarak hayýflanýr durur.
Bayramlar; diðer gelenek, görenek, örf ve adetler gibi, kültürün en önemli manevi öðeleridir
Bir düþünür kültürü; halkýn yaþayýþ biçimi olarak tanýmlamýþtýr. Bu taným kýsa olmasýna
raðmen kapsam olarak çok geniþtir.

Bayramlar da bize ait yaþayýþ biçimi içinde yer alan manevi kültür öðesidir. Bayram
coþkusu; bayramlaþma, yardýmlaþma, kucaklaþma, hatta küslerin barýþmasý olmuþtur. Günümüzde
bayramlar eskinin özlemle anýldýðý, genç kuþaklara aný olarak aktarýldýðý, bazý insanlarýn
da dinlenme ve tatil olarak gördüðü bir sevinç haline getirilmiþtir.

Her insanýn eski bayramlarla ilgili mutlak bir anýsý, özlemi vardýr. Fakat eski bayramlarý
yaþama ve yaþatma konusunda nerede o eski bayramlar demekten baþka bir çaba içinde olduklarý
söylenemez. ” Karanlýða küfredeceðine otur bir mum yak” demiþ bir düþünür. Eski bayramlarda
neler vardý, þimdi neler var. Bir karþýlaþtýrma yaparsak, hem unutulan deðerleri yeniden
hatýrlarýz, hem de yeniden gündeme getirip yaþatabiliriz.

Eski bayramlarda toplu bayramlaþmalar vardý. Büyükten küçüðe doðru. Yine eski bayramlarda
yoksullara yardým vardý. Çocuklarý sevindirme vardý. Büyükleri ziyaret etmek vardý. Evin
erkekleri bayram namazýna topluca giderlerdi çocuklarýyla beraber. Bayram namazý mahallenin
camisinde kýlýndýðýndan, namaz bitiminde cami cemaati birbiri ile bayramlaþýr, bu arada
dargýn ya da kýrgýn olan mahalle eþrafý da birbirleri ile bayramlaþarak barýþýrlardý.
Evde ise en büyükten baþlanarak sýrayla bayramlaþýlýr ve topluca kahvaltý edilirdi.

Bayramlarda; mahallede tespit edilen yoksullara fitre ve zekatlarý bayram öncesinden
özellikle arife gününden verilir, böylece hem dini vazife yerine getirilir hem de
yoksullarýnda bayram alýþ veriþi yapmalarýna imkan tanýnýrdý. Evin büyük hanýmlarý bayram
öncesi alýþ veriþ yaparken mendil ve havlu alýrlar; mendiller çocuklara, havlu ise
davulcuya verilirdi. Öyle ya davulcu gelecek, mani söyleyecek, bahþiþ isteyecektir.
Davulcu; “yoksa verilecek havlunuz, kýzýnýza talibiz” manisini söyleyiverir maazallah.

Davulcu ve bekçiden sonra torunlar ve mahallenin çocuklarý beraberce gelirler. Çünkü
bayram onlarýn bayramý. Bir an önce ziyaretlerini bitirip, mendil ve harçlýklarýný alýp
bayram yerine giderlerdi. Bunun için ev halký, önceden mendilleri ve içine harçlýklarý
hazýr ederlerdi. Tabi bunun yanýnda alýnan bayramlýklar yastýk altýndan çýkar, büyüklerle
bayramlaþýrken bayramlýklarýn þýklýðý ve yeniliði konu olurdu çocuklar arasýnda.

Nerede o eski bayramlar demek için sadece birkaç örnek. Þimdi bayram denilince daha günler
öncesinde bayram tatilinin kaç gün olacaðý tartýþýlýyor. Davulcular fotoðraflý kart
bastýrarak kendini mahalle halkýna tanýtmaya çalýþsa da bazý uyanýklar onlarýn bahþiþlerini
topluyor aç gözlülükle. Mahalle bekçileri ise çoktan tarih oldu. Bayram tatilinde en gözde
tatil yerlerine akýn var. El öpmeye gelenlere kapý duvar. Kapýyý açanlar da çocuklara
kapýdan þeker vermeyi çocuk sevindirmek sayýyor. Çok yorgun olduðumuzdan hiç olmazsa
bayram sabahý uyuyalým diyerek bayram namazýna da gidilmediðinden mahalle eþrafý ile
tanýþmak, bayramlaþmak da gerçekleþmiyor. Zaten neredeyse apartmanda kimlerin oturduðunu
bilmediðimiz gibi birbirimize zor selam veriyoruz çoðunlukla.

Çocuklarýn her istediði yapýlýyor. Birde bayramlýk alýnýrsa... zaten hayat zor. Oysa
daha geçen hafta istediði Nike ayakkabý alýnmýþtý. Çocuklara verilen bayram harçlýðý.....
oh, oh. Haftalýðýný daha yeni vermedim mi oðlum dedikten sonra, bayram harçlýðý da nereden
çýktý.Þimdi sormak gerekir; biz ebeveynler olarak hangi eski bayram geleneðini yaþatýyor
ya da yaþýyoruz hayýflanmaktan baþka? Hep birlikte bayram namazýna gidiyor muyuz
çocuklarýmýzla? Çocuklarýmýza çok þeyler alýyoruz . Ama bu bayramlýktýr diyerek bir çift
çorap dahi alýyor muyuz onlara? Ya da bayram harçlýðý diyerek ayrýca harçlýk veriyor muyuz?
Ayýptýr diyerek komþu bayramlaþmasýna, þeker toplamasýna izin veriyor muyuz? Bayramda
tatile gitmediysek çocuklarýmýzý lunaparklara götürüp eðlendiriyor muyuz?

Maalesef sevgili dostlar. Büyük þehrin hengamesine, günlük dertlerimize öylesine
kaptýrmýþýz ki kendimizi. Sosyalleþmeyi bir kenara býrakmýþýz eski güzel geleneklerimiz
gibi. Kiþisel çýkar ve heveslerimiz uðruna o güzelim yaþantýyý bir kenara bayramdan
bayrama hatýrlamak üzere býrakmýþýz ne yazýk ki.

Ýyi bayramlarý yaþamak ve yaþatmak dileðiyle........
                                        Recep UZUN
                                        29/10/2006/ANKARA