Sovyetler hegemonyasýna kadar Türkistan adýyla bilinen Orta Asya sömürge döneminin yetmiþ yýlý aþan baskýsýnýn ardýndan günümüzde bir elin parmaklarý sayýsý kadar ülkelere verilen coðrafi terminoloji oluverdi.
     Doðuda Altay daðlarý, güneyde Hindukuþ daðlarý, batýda Hazar denizi, kuzeyde Kazakistan bozkýrlarýna kadar uzanan 5.340.000 kilometre karelik devâsa Orta Asya’nýn bu günkü görünen boyutuyla 1990 yýlý sonlarýna doðru tanýþtýk. Sovyetlerin salpa yalpa devinmesinin sonunda yýkýlmasýyla birlikte duyulan özgürlük çýðlýklarý onlarý fark etmemize sebep oldu. Dil, din, ýrk, kültür ve ayný hamurdan, ayný çamurdan yoðrulduðumuzu çok geç olsa da anlayýverdik Uyuklayan gönül tamburamýzýn yaylarý kýpýrdamaya aþina olduðumuz özgürlük týnýsýyla çalmaya baþladý. Hayat kýrbamýzýn derinliklerinde gizlenen özlem yelleri daðarcýðýndan çýkýp kozasýný delince hak ettiði ayrýcalýklý masuniyetine kavuþuverdi.
     Atalarýmýzýn oymaklarla at üzerinde yýllarca süren çileli umut yolculuðunun, onulmaz engellerle savaþarak insanüstü devinimlerle Anadolu’ya ulaþmasýný algýlamaya baþladýk. Ýþte; bu gerçekleri iyi görebildiðimiz dahasý çözebildiðimiz ölçüde Orta Asya’yý ve orada bir yer var uzakta, o yer bizim yerimizdir diyen atalarýmýzýn türküsünü daha iyi anlar, içimize daha iyi sindiririz.
     

GENEL BAKIÞ

A). TÜRKMENÝSTAN

488.100 kilometre kare yüzölçümü ve 4.600.000 nüfusa sahip olan ülke Afganistan, Ýran, Kazakistan, ve Özbekistan devletleriyle ortak sýnýrlara sahiptir.
     Baþkenti Aþkabat, dili ise Türkmencedir. Halkýn %87’si Türkmen, %9’u Özbek, %2’si Rus ve diðer etnik kökenlilerden oluþmuþtur. Bugün bu nüfusun dýþýnda 400 bin Türkmen Afganistan’da, 400 bin Türkmen Ýran da 600 binden fazlasý da Irakta yaþamaktadýr. Din yapýsý % 90 Müslüman % 9 Hýristiyan dýr.
Okuryazar oraný %90 civarýndadýr. Oðuz grubuna giren Türk lehçesi ile dilimize çok yakýn bir dil kullanmaktadýrlar. Türkmenistan baþkanlýk modeli cumhuriyetle yönetilmektedir. 16 Aralýk 1991’de baðýmsýzlýðýna kavuþmuþtur. Para birimi Türkmen Manatý’dýr. Türkmenistan Devlet Bankasý para politikasýný yönlendirmektedir.

Ülke ekonomisi ;
     
a) 6.7 milyar ton civarýnda bulunan petrol rezervleri.
b) 21 trilyon metre küp Doðal gaz rezervleri.
c) 2 milyon ton Pamuk üretimi,
Ülke ekonomisinin temel direkleridir.
     15 milyar kws üretilen elektriðin belirli bir kýsmý etraf ülkelere satýlmaktadýr
Ayrýca sodyum sülfat, alçý taþý, kil, brom, potasyum tuzlarý da ürettikleri ve ihracatlarýnda aðýrlýðý olan madenlerdendir.
Tarýma uyan arazi yapýsý sadece %13 oranýný kapsar. Tropikal çöl iklimi ve daðlýk yapýsýnýn tek farklý özelliði batýsýnda bulunan Hazar denizidir. Ülkenin tek büyük su kaynaðý olan Amu Derya’dan 650.000 hektar arazi sulanabilmektedir.






B) ÖZBEKÝSTAN

     447.400 kilometre kare yüz ölçümü, 27 milyona ulaþan nüfusu ile bölgenin en kalabalýk ülkesidir. Kuzeyinde Kazakistan, Batýda Türkmenistan, doðuda Kýrgýzistan, Tacikistan, güneyinde Afganistan ile çevrilidir.
     Baþkenti Taþkent, dili Özbek Türkçesidir. Halkýn % 80’ Özbek, %6’sý Tacik.% 5’i Rus kalaný diðer Türk halklarýdýr. Okuryazar oraný % 99 dur. 1 Eylül 1991 de baðýmsýzlýðýný kazanmýþtýr. Para birimi Sum’dur. Yönetimi cumhuriyettir. Ülke nüfusunun % 95’ i Müslümandýr. Özbekistan karasal iklim özellikleri taþýr. Tarýma elveriþli alaný ülke genelinin %9’unu kapsar. Surhan derya, kaþký derya, Zarefþan önemli nehirleridir
     
Ülke ekonomisi ;

     a) 4 milyon tona ulaþan pamuk üretimi
     b) Yýllýk 80 tonu aþan Altýn üretimi
     c) 800 milyon ton bakýr rezervlerine sahip olmasý
     d) Uranyum ihracatýnda dünyada ilk sýralarda yer almasý.
     e) 6 milyon tonu aþan yýllýk kömür üretimi
Ayrýca petrol, kimya ve Pamuk üretimine dayanan sanayi yapýsý ve bir çok yer altý zenginlikleri ile güçlü bir ekonomiye sahiptir.

C) KAZAKÝSTAN

     2.724.900 kilometre kare yüz ölçüme 15.300.000 nüfusa sahiptir. Rusya, Çin, Kýrgýzistan, Türkmenistan, Özbekistan ülke sýnýrlarý ile çevrilidir. Topraklarýnýn % 40’ý çöl, %23’ü yarý çöl, %20’si bozkýrla kaplýdýr. Bu yüzden ülkede sert kara iklimi hüküm sürer. Ülke yönetimi baþkanlýk modeli cumhuriyettir.
     Baþþehri Astana’dýr. %60’ý kazak olan nüfusun % 25 i Rus %3’ ü Özbeklerdir. Halkýn %60’ý Müslüman olan nüfusun %30’u Hýristiyan’dýr. Ülke nüfusunun %97 si okuryazar dýr. dili,Türk dillerinden Kazak dilidir. Para birimi Tenge dir. 16 Aralýk 1991 yýlýnda baðýmsýzlýðýna kavuþmuþtur.
     
     Ülke ekonomisi ;

     a) 6 milyar tona yakýn petrol rezervleri
     b) 3 trilyon metreküp Doðal gaz rezervleri
     c) 31 milyar ton kömür rezervleri
     d) Krom madeninde dünya rezervinin %30 una sahip olmasý
     e) Manganez madeninde dünya rezervinin % 25ine sahip olmasý
     f) 17 bin tonu aþan altýn rezervleri.
     g) 4 milyon tondan fazla uranyum rezervine sahip olmasý
     h) Demir madeninde dünya rezervinin %10’una sahip olmasý
     dahasý bir çok zengin yer altý kaynaklarý varlýðýyla ekonomide oldukça fazla bir güce sahiptir. Çok az olan tarýma elveriþli alanlarýnda en önemli üretimi yýllýk 15 milyon tona ulaþan Buðday üretimidir.



     

D) KIRGIZÝSTAN

     198.000 kilometrekare yüzölçümü, 5.265.000 nüfusu olan ülkenin Çin, Özbekistan, Tacikistan, Kazakistan ülkeleriyle sýnýrý bulunmaktadýr. Halkýn %99 u okuryazardýr. Ýdare þekli cumhuriyettir. Baþþehri Biþkek olan ülkenin dili Kýrgýz Türkçe sidir. Para birimi Som’dur. Ülke halkýnýn %55 i Kýrgýz, % 20 si Rus, % 16 sý Özbek tir. 1 aðustos 1991 yýlýnda baðýmsýzlýðýný kazanmýþtýr. Ülke topraklarýnýn %7 si tarýma uygundur. Karasal tropikal iklim yapýsý kuzey ve güneyde farklýlýklar gösterir. Ülkenin büyük bir kýsmý daðlarla kaplýdýr.
     Dünyanýn ikinci büyük krater gölü olan Issýk göl deniz seviyesinden 1609 metre yükseklikte olup 6202 kilometrekare alaný kaplar. En derin yeri 702 metredir. Daðlarýn kuzeye baðlý yamaçlarý ve vadiler ormanlarla kaplanmýþtýr. Narýn, Çuy,Talay, Kýzýl su gibi nehirlerinin yaný sýra ülke de üç bini aþkýn göl bulunmaktadýr.
                                                       

     Ülke ekonomisi ;

     a) Orta Asya kömür rezervlerinin yarýsýna sahip bulunmaktadýr.
     b) 142milyar 500 milyon kws hidrolik enerji kapasitesi
     c) Altýn, uranyum, cýva, kurþun demir gibi henüz birçoðu deðerlendirilemeyen yeraltý zenginliklerine sahiptir. Zengin petrol ve doðal gaz rezervlerine sahip olduðu var sayýlmaktadýr.
d) Pamuk üretimi, ceviz, Fasulye, Ay çekirdeði, meyve türleri baþlýca ihracat ettiði tarým ürünleridir.
     f) Hayvancýlýk eski gücünü korumasa da yine önemli bir ekonomik göstergesidir.


     E) TACÝKÝSTAN


143.100 kilometrekare yüzölçümü 7 milyon nüfusa sahip ülkenin baþþehri Duþanbe dir. Yönetim þekli Cumhuriyet dili ise Tacikçe dir. Halkýn % 65’i Tacik, %25’i Özbek,%4’ü Rus’tur.
9 Eylül 1991 de baðýmsýzlýðýný kazanmýþtýr. Halkýn %98’i okuryazardýr. Para birimi Somoni’dir. Tarýma uygun arazi ülke topraklarýnýn %6 sý kadardýr. Kýrgýzistan gibi ülkesinin büyük kýsmý daðlarla kaplýdýr. Ülkede karasal iklim hüküm sürer.

Ülke ekonomisi ;

a) Alüminyum, Bakýr, Cýva, Çinko, Kömür ve zengin Uranyum rezervlerine sahip olan ülke henüz yer altý kaynaklarýnýn az bir kýsmýný deðerlendirebilmektedir.
b) Pamuk tarým ürünleri içersinde baþlýca ihraç kaynaðýdýr.
     



     




ORTA ASYA ÜLKELERÝNÝN ORTAK ÖZELLÝKLERÝ


a) Sosyal yapýlarý

1. Ayný zaman diliminde ve Sovyetler sömürgesinde yaþamýþ ve eþ zamanlarda baðýmsýzlýklarýna kavuþmuþlardýr.
2. Sömürgeci rejim hazýrlýksýz yakalandýðý için baðýmsýzlýklarýna kavuþan halklar ilk on yýllýk süreç içersinde farklý yapýlarda sosyal kültürel, ekonomik kargaþa ve nekahet dönemi geçirmiþlerdir.
3. Uðradýklarý baský ve zulüm halklarýn yaþadýklarý acý dolu yýllar ortak geçmiþleridir.
4. Her ülkenin yer altý ve yer üstü kaynaklarý inanýlmaz zenginlikte ve hâlâ bâkir dir.
Halk topluluklarý geçmiþte sürekli baský, çile ve iþkenceyle yoðrulmaktan özlerini ve insan olmanýn Batý da azalan birçok erdemlerini farkýna varmadan korumuþlardýr.
5. Halk topluluklarýnýn okuma yazma, dahasý yüksek tahsil oraný oldukça yüksek seviyededir.
6. Yýllarca özlem duyduklarý ve yeniden sahip olduklarý vatanlarýna, bayraklarýna yaþamalarý engellenen gelenek ve göreneklerine aþýrý düþkündürler.

b) Siyasal yapýlarý

Batý gözüyle þartlanan ve yönlendirilen küresel dünyanýn etkilemesinden sýyrýlýp objektif deðer yargýsýyla bakýnca; bir baþka deyiþle, cevizin kabuðunu kýrýp özüne inince Orta Asya halklarýnýn, demokrasi ve özgürlük baðlamýnda ne kadar da titiz olduklarýný sanýrým o zaman anlayabiliriz. Baþkanlýk modeli cumhuriyet halklarýn inisiyatifi ve oto kontrolündedir. Milletvekilleri ve devlet yöneticileri kendi halkýnýn kýrmýzýçizgilerini bu olmazsa olmazýný çok iyi bilir ve denge politikalarýný zoraki de olsa gözetmek zorunda kalýrlar.
     Halk yýðýnlarý yüzyýla yakýn çok acý bedel ödedikten sonra sahip olduklarý özgürlüklerine ciddi zarar verileceðini algýlarlarsa, zengin ve medeni Batý devletlerine parmak ýsýrtacak kadar kýsa zamanda tek bir vücut tek bir yumruk oluverirler. Sonuç alýncaya istekleri gerçekleþinceye kadarda baþkaldýrýlarýna sahip çýkarlar. Yakýn geçmiþimiz bu tepkimenin
örnekleriyle doludur.

c) Tarihi yapýlarý

On binlerce yýl ötelerden gelen Atlantis ve Mu halklarýnýn kýtalarýndan göç etmek
zorunda kaldýklarýnda yoðun olarak yerleþtikleri bu bölge gezegenimize kozmostan gelen tesirlerinde önemli giriþ merkezlerinden biridir.
     Kozmik ley enerjileri yeryüzünde önceleri iki ana merkezde toplanmýþtýr. Batý da Anadolu, Mýsýr, Kudüs bölgesi, Meksika, Doðuda ise Tibet, Gobi, Doðu Türkistan geçmiþte dünyamýza enerji aktaran yedi þakra merkezinin bilinen bölgeleridir. Eski Çin yazýtlarýnda Kun-Mei adýyla bahsedilen, Tibet rahiplerinin çok azýnýn vakýf olduðu canlý ve cansýz maddeler üzerinde önemli psiþik ve fiziksel etkiler meydana getiren enerjinin havuzu ve asýl odaðý ise Orta Asya’dýr.
Bu bölge Þamanizm, Budizm, Sofizm inançlarýna kadar insan natýkasýnýn rengârenk motiflerine sahip çýkmýþtýr. Çekirdeðinde var olan gizemli doðaçlama eðitim yuvalarý tarih seyrüseferinde hala adlarýndan bahsedilen birçok seçilmiþlerin ilk mektebi olagelmiþtir.
Ýnsanoðlunun soyut dünyasýnda genlerine kadar deðiþime uðradýðý sýrlarla dolu denge
bölgesi olan orta Asya, yakýn geleceðimizde ekonomik kültürel ve siyasi aðýrlýðý ve kozmik özelliðinin verdiði güçle küresel dünyamýzda aðýrlýðýný hissettirecek onun kaderinde etkili olacak ve sürekli kendisinden bahsettirecektir.


d) Ticari yapýlarý

a. Tarihin üç bin yýllýk derinliklerinde Ýpek yolu Ticari sistemiyle zamanýmýzýn idolü olan, o zamanýn dünya ticaretini þekillendiren bu bölge yakýn gelecekte de ayný misyonuna günümüz þartlarýnda tekrar geri dönecektir.
b. Rus halklarý ve Batýnýn rahata alýþmýþ, sosyal dinginliðe ulaþan amacýný yitirmiþ hantal nüfus yoðunluðundaki topluluklar, artýk gitgide aktivitelerini kaybetmektedirler.
c.Ulaþtýklarý rahat yaþamýn bedeli olarak ülkelerinin zenginliklerini düþüncesizce harcamýþlar, yaþamsal kýrmýzý çizgilere neredeyse dayatma noktasýna gelmiþlerdir..
d. Zengin ülke kaynaklarý ve dejenere olmamýþ genç eðitimli insan yýðýnlarý, ekolojisi bozulmamýþ iklim ve yeþili bol bitki örtüsünün, bol su kaynaklarýnýn ayrýcalýðýyla bölge; pusuya yatmýþ ve ayaða kalkma zamanýný kollayan devâsa bir güç görünümündedir.
e. Bölge ülkeleri hýzla sanayileþmekte halk akýl almaz çabuklukla ticari sistemleri öðrenip 25’nci saat periyodunda çalýþma ritmiyle hedeflerini büyütmektedirler. Ülkelerin hiç birisinde enflasyon çift rakamlý seviyeye ulaþmamýþtýr.
f. Orta Asya ülkeleri, Batý ülkelerinde görülmeyen canlýlýkta ve âdeta birer þantiye görünümündedir. Ülkeler gün geçtikçe dünya ticaretinde kartelleþen Batýnýn aðýr bir ablukasý altýna girmemek için inatla direnmekte toplumsal güç odaklarý bu dirence omuz vermektedir.
g. Uluslar arasý kanunlara ve ticari yasalara sýký sýkýya baðlýdýrlar. Banka sistemleri, sosyal güvenlik yasalarý batý düzeyine ulaþmýþtýr.


Yatýrým ve ticari alanda neler yapýlabilir;
     
A. Bölgede ticari anlamda çalýþmayý düþünen kiþi ve kuruluþlarýn baþarýlý olmalarý ve amaçlarýna ulaþabilmeleri için;
a) Öncelikle bölgede çok iyi ve saðlam fizibilite araþtýrmasý yapmalýdýrlar.
b) Ülkenin Ticari kanun ve kurallarýný, kültürel yapýsýný, pazar ekonomisini çok iyi etüt etmelidirler.
c) Ataerkil bakýþ açýsýndan sýyrýlýp bir batýlý gibi ülke gerçeklerine bakmalý fakat onlardan birisi gibi de algýlamayý öðrenmelidir. Bütün anlaþma akitlerini yazýya baðlamalý ve muhakkak yazýþmalarýný kanunlarla kuvvetlendirici bir avukatla diyalog içersinde olmalýdýr.
d) Daha önce hasbelkader ya da baþka sebeplerle oralarda bulunan kiþi ve kuruluþlarýn bilgilerini deðiþik süzgeçlerden süzüp saflaþtýrýlmýþ hale getirdikten sonra bilgi daðarcýðýnda dosyalamalýdýr
e) Pratik çözümlerden birisi de gönlü bol, ak gönül dobra tecrübeli kiþi ve kuruluþlarýn birikim ve tecrübelerinden faydalanmak. Türk elçiliði ve çeþitli akademisyen kuruluþlarýn danýþmanlýk hizmetlerinden yararlanmaktýr.

B. Hammadde probleminin olmamasý, iþ gücünün oldukça ucuz olmasý, elektrik enerjisi ve iþyeri maliyetinin asgari seviyede olmasý rekabet gücünü artýracaktýr.
Ticari alanlarýn oldukça boþ olmasý, çevre ülkelerinde henüz daha sanayileþememesi, devlet teþviklerinin fazlalýðý ve daha birçok ticari alanda pozitif sergilenebilecek onlarca avantajlardan dolayý deðerlendirilecek sayýsýz iþ alanlarý mevcuttur.

Genel olarak irdeler isek;
a) Yeraltý kaynaklarýnýn deðerlendirilmesi
b) Tarým ve sanayinin geliþtirilmesi
c) Ýletiþim ve telekomünikasyon çalýþmalarýnýn yönlendirilmesi.
d) Orta ve yüksek eðitim kurumlarýnda oluþan enerji ve potansiyelin deðerlendirilmesi.
e) Turizm, inþaat tüketici ticari alanlarýnýn ( alýþveriþ merkezleri, sosyal tesisler vb.)Pazar ekonomisinin deðerlendirilmesi.
f) Bankacýlýk, sigorta ve diðer finans kurumlarýnýn hýzla geliþtiði canlý Pazar dan yüksek pay alacak projelerin deðerlendirilmesi.
g) Ticari dernek ve sosyal fonlar kuruluþlarýna öncelik verilmesi.
Þu an serbest olan ve yakýn zamanda kýsýtlanacak kanunlardan her türlü faydalanmak için çaba gösteren Batý müteþebbisleriyle ayný kulvarda yarýþýp öne geçmenin saðlanmasý
h) Devlet ihale ve projelerine katýlarak ticari baþarýlarýn elde edilmesi
ý) Basýlý ve görsel medya dünyasýnda yoðunlaþan güç hakimiyetinde ticari baðlamda potansiyel projelerin hayata geçirilmesi.
i) Küresel dünyamýzda yer alan birçok iþadamý Dünya Ticaret Örgütü
(DTÖ) katýlýmýný düzenleyen anlaþmanýn 16ncý maddesi nedeniyle çeþitli yasaklar konan Çin mallarýný Orta Asya ülkelerinde millileþtirmektedirler. Böylece devâsa sanayi ve yan sanayi
oluþturmakta yasaklarý aþarak Çin mallarýný Batýya dolayýsýyla ülkemize de ihraç etmekte ve rekabet þansýmýzý zorlamaktadýrlar.
     
SONUÇ

Artýk küreselleþen dünyamýzda ideal ekonomist neticeler, bizim daha kolay ulaþýlacak imkânlardan faydalanmak, maliyeti azami ölçüde düþürerek deðiþik iþ kollarýmýzdaki pazar payýmýzý artýrmak dahasý en az baþkalarý kadar cesaretli olabilmemizle mümkün olacaktýr.
Nüfusu bir buçuk milyara yaklaþan Çin Halk Cumhuriyeti bu güne kadar uyguladýðý ekonomik sisteminden vazgeçmiþ hýzla dünya ticaretinde söz sahibi olmaya baþlamýþtýr.

Örnek ;

Babadan kalma ticari mekânlarýmýzda; Ne olacak bu piyasanýn hali! Diye çayýmýzý yudumlayýp sohbet etmekten bir ara baþýmýzý kaldýrýr þöyle Sultanhamam piyasasýna doðru yürürsek kadýn, erkek bir çok genç Çinli giriþimcinin Þark Han ve diðer hanlarda iþ yerleri açtýklarýný Anadolu’ya ve yurt dýþýna gündüz gece mal sevk ettiklerini görürüz. Onlarý görünce sizi sanýrým en çok þaþýrtacak þüphesiz dilimizi hiç konuþamayýþlarý ya da üç beþ kelimeyle Tarzan diliyle konuþmalarý olacaktýr.
Kendi dilimizden, kültürümüzden olan bâkir zenginlikleriyle ortada kalan her iki tarafýn yararýna ticaret yapmak için kapýlarýný ardýna kadar açan Asya halklarýna karþý kör, saðýr ve dilsizi oynamayý sürdürmenin gelecekte bize ve ülkemize vereceði zarar onulmaz boyutlarda olacaktýr.
Dostluðu daraðacýna kadar olan dýþ kaynaklý sahte dostlarýmýz halimize gülerlerken bizler, deve kuþu gibi baþýmýzý kuma sokmaya devam edersek iþ yerlerimizde, mahallelerimizde yakýn bir gelecekte Batýlý iþgüzarlarýn yaný sýra Pekin’den, Þanghay’dan gelen yeni komþularýmýzý aðýrlamak, çayýmýzý onlarla yudumlamak zorunda kalacaðýmýzdan hiç þüphemiz olmasýn.
Her ne kadar Orta Asya ülkeleri genelinde Türk iþ adamlarý ve müteþebbislerin kayda deðer yatýrým ve iþ hacimleri hepimizi de bir nebze teselli ediyorsa da genel yüzde içersinde bulunmamýz gereken yerin çok uzaklarýnda olduðumuz gerçeðini hiçbir zaman unutmamalýyýz.
Dünyamýzýn susuzluk ve kuraklýk problemlerinin küreselleþtiði zamanýmýzda ticâri ve sosyal umutlarýný güneþin erken doðduðu Orta Asya’ya taþýmak için delicesine yarýþan ötekiler ne yazýk ki bizden çok öndeler. Haberiniz olsun!...



Yaþanmýþ bir aný!…


Baðýmsýzlýklarýnýn birinci yýl dönümü daha yeni kutlanmýþtý. ....... Ülkesinin maliye bakaný olan dostum, kýzýnýn niþan töreni için, baba ocaðý küçük þehirde meyve aðaçlarý ve binlerce çeþit çiçek öbekleri, yeþil bitki örtüsüyle dolu bahçesinde davet veriyordu.
Baþlangýçtan öteki ucu görünmeyen hayli uzun ziyafet masasý seçkin davetlilerle doluydu. Yabancý olarak yalnýz ben bulunuyordum. Yemeðin baþlarýnda devlet baþkaný beklenmedik bir sürprizle birkaç yakýn dostuyla birlikte törene katýldý. O zamanlar daha Rus kültürü aynen devam ediyordu. Ýnsanlar oturduklarý masalarda bir arada ellerinde kadehlerle sýkça ayaða kalkýyor uzun söyleþilerden sonra ancak yerlerine oturuyorlardý.
Dostum beni tanýþtýrdý. Bir süre sonra baþkanýn isteðiyle içerilerde bir odada buluþtuk. Ben, dostum, baþkan ve bir general. Dilimizi bilen dostum, baþkanýn sözlerini aktardý. Onlar henüz Rusya’nýn ekonomik ve siyasi baskýsýndan kurtulamamýþlardý. Özgürlükleri sadece göreceliydi. Dýþ güç odaklarý Türkiye ile her türlü ticari ve askeri diyaloga özellikle kesinkes karþý çýkýyorlardý. Oysa askerin elbise kumanya teçhizat her þeye acil ihtiyacý vardý. Paralarý, bütçelerinde ayýracak ödenekleri yoktu ama verebilecekleri ülkemizin ihtiyacý olan madenler ve tarýmsal ürünleri vardý.
Generali gösterdi
- Ben görmedim bilmiyorum, ikiniz karþýlýklý konuþup anlaþýnýz dedi.
O zamanlar daha Orta Asya’daki ilk günlerim olmasý nedeniyle dil sorunu yaþýyordum. Tercümanýmý yanýma çaðýrmak istedim. Baþkan kahkahalarla güldü. ''Sovyetlerin nefesi daha ensemizde henüz ayaklarýmýzýn üzerinde duramýyoruz bu yüzden bir üçüncü olmayacak!.’’ Sözünün ardýndan arkadaþýmla birlikte ayrýldý. Ýki saati aþkýn bir süre Rus orijinli generalle olanca çabamýza raðmen bir türlü anlaþamadýk. O baþkana vereceði olumsuz cevaptan bense elimde buharlaþan ticari fýrsatýn telaþýndan terden sýrýlsýklam olduk. Dostum gelince sözlerinden baþkanýn ayrýldýðýný öðrendim. O! önümüzdeki boþ kâðýtlara þaþkýnlýkla baka kaldý.
     Esefle baþýný salladý.
- Bu güne kadar ülkemizde yaþayan, general pâyesiyle ordumuzun baþýna geçen þu adamýn bir kelime bile dilimizi öðrenmemesine mi, yoksa Rus dilinin ana dilimizin yerine geçtiði gerçeðinin yol açtýðý tamiri imkansýz bu kaosta senin de ihmalin olmasýna mý yanayým!
     Bir þekilde atlattýðýmýz o bâdireden yýllar sonra bir baþka ülkede bir toplantýda ülke konsolosumuz kulaðýma þunlarý fýsýldadý.
- Bak þu Amerikalý kavas’a!... Elli bin dolarlýk sosyal baðýþý nasýl da abartýyor hem alkýþ topluyor hem de televizyon görüntüsüyle haberlerde halkýn yüreklerine kadar iniyor. Oysa biz bu ülke için yaptýklarýmýzý halklarýna duyuracak þansa hiç sahip deðiliz.
     Þaþkýnlýkla ona baktýðýmý görünce anlamazsýn der gibi diplomatça serzeniþle usulca cevapladý. Orta Asya ülkesini de anýþtýrýrcasýna ikimizin de eli kolu baðlý dercesine sadece gözleri konuþtu. Ona göre tek çare vardý. Ülkemiz ve bulunduðumuz ülkenin bu kördüðümünü belli ki gözü pek, iþ bilir, özü sözü bir olan iþadamlarý ve onlarýn þirketleri çözebilecekti.