Türkmen kurum ve kuruluþlarýndaki sorunlarý anlamak için önce büyük Türkmen kurum ve kuruluþlarý saðlýklý biçimde incelememiz gerekir. Bunu yaparken incelediðimiz yöntemlere iyice dikkat etmemiz gerekir. Þahsen bunu yaparken makro anlamda gözüme çarpan kendi kendini besleyen iki kýsýr döngü olduðunu gördüm. Bu iki kýsýrdöngüyü þu baþlýklar altýnda incelememiz mümkün:

1- Kurum ve kuruluþlarýndaki mevcut kalitesizlik ve kadrosuzluk.
2- Toplumda gittikçe artan siyasal pasiflik ya da eylemsizlik olgusu.

Bu iki noktaya iyi baktýðýmýz zaman þuna rastlýyoruz: iki kýsýr döngünün de birbirinden kaynaklandýðýný...
Siyasetçiler katýlým eksikliðinden þikayetçidir, vatandaþ da siyasetçilerin pasifliði ve çabuk sonuca varmamasýndan. Halbuki iki sorunun da çözülmeyecek sorunlar olmadýðýný biliyoruz. Ýki önemli noktayý açýklamadan önce burada gözden kaçan bir noktayý ele almak istiyorum. O da katýlýmcýlýk sorunudur. Katýlýmcýlýk kelimesi nedir? Niye katýlýmcý bir siyasete sahip deðiliz? Dünyadaki uygulamalardan ders almak mümkün mü?

Türkmen siyasi hayatýmda gözüme takýlan ilk þey de bu olmuþtur. Türkmen kuruluþlarý mutlaka birine emanet edilirken, Batýda ha bire baþkanlar deðiþir ve yeni kanlarýn (gençlere) gelmesine elveriþli bir ortam yaratýlýr. Bu soru iþareti televizyonda bir programý izlerken edindiðim bilgiyle zirvesine ulaþmýþtý. Bu bilgi, yanýlmýyorsam 29 yaþlarý dolaylarýnda bir siyasetçinin Ýsrail’de Ýçiþler Bakanlýðý yapmasýydý. Doðuda böyle bir þeyin gerçekleþmesi mümkün ise niye bizde gerçekleþmiyor? Bizim sistem bu haliyle Ýsrail’inkinden daha mý saðlam? Sormadan edemedim. Bu haberi yorumlayanlarý iki kýsýma ayýrmak mümkündür: birincisi, Ýsrail’deki eðitim sistemiyle yani adam yetiþtirmekle alakalý bir konu olduðudur ki, buna ben de katýlýyorum. Ýkincisi ise o bakanýn bir piyondan ibaret olduðu yönündeki kanaat. Bu da doðal çünkü demokratik bir ülkede devleti yönetmek tek kiþinin elinde deðil denetlenebilecek bir ekip tarafýndan gerçekleþir. O zaman kaba taslak þekilde hesaplarsak bizim siyasal sistemle Ýsrail’deki siyasal sistemi ayýran en önemli nokta “adam yetiþtirme” ve o adama güvenme noktasýndaki sýkýntýlardýr. Diðer nokta ise bizim siyasetçilerimizin sahneden çekilme isteðinin olmamasýdýr. Bu, Batý medeniyetlerinde de rastlanan bir olgudur. Öyle ki, Thomas Jefferson da 1812’de bu konuya þöyle deðinmiþtir: “Þunu bilmeliyiz ki; Yaþlýlarýn en önemli ödevi, ne zaman yoldan çekileceklerini bilmek ve artýk kazanmayacaklarý þerefi, yerine getirmeyecekleri görevi gençlere býrakmaktýr.” Bu biyolojik tekeli bir sonraki jenerasyonun yetiþmesinde ve tecrübeli olmasýnýn önünde en büyük engel olarak görüyorum. Siyaset iþi bir kalfa-çýrak iliþkisine benzer gerçekleþmediði takdirde, halk deneme yanýlmayla yöntemiyle idare ediliyor demektir. Bu da bir felakettir.

Türkmen siyasal hayatý oldukça yenidir. Daha doðrusu Saddam rejimi devrildikten sonrasýna hazýrlýksýz yakalanmýþtýr. Nasýl yani? diye soracak olursanýz tarihimize dönmenizi tavsiye ederim. Türkmen tarihi 90’lý yýllara kadar hep yeraltýnda gerçekleþmiþtir. Siyasal kültürü bir yeraltý kültüründen ibaretti. Seçim sandýðýný bilmeyen bu siyasal kültür ona göre siyasetçisini yetiþtirmiþtir. Özellikle ihanetlere uðradýktan sonra iyice içine kapanan ve saldýrganlaþan bu mekanizma, kendi geliþimini olumsuz þekilde etkilemiþtir. Öyle ki yetiþtirilen sözde siyasetçiler, silahsýz bir militan görünümü içindeydi. Kim bilir belki de gerekliydi! O dönem için. Ancak rejim deðiþikliði olunca, siyasetçiler o dönüþümü gerçekleþtirmede zorluklar yaþadýlar. Burada gruplar arasý bölünmeler gerçekleþti. Bir grup oyunu kuralýna göre oynamayý seçerken öbürleri kendi bildikleri yöntemleri sürdürmede kararlýlýk gösterdiler. Tabii bu olaydan tek kaybý eden Türkmenler oldu. Bu olaylar olurken kimse varlýklarýný geliþtirebilecek en büyük etkeni, yani “katýlýmcýlýðý” düþünmedi!

Her iki taraf da bunun farkýndadýr. Türkmen siyaseti krizde. Siyasal krizden çok iþleyiþ krizidir! Danýþma kurullarý oluþturuluyor ama danýþtýklarý kimseler hep eski kadro (yeraltý mücadele kültüründe yetiþmiþ olanlar) insanlarýdýr. Peki, eski kadrolu olmak kötü bir þey mi? Hayýr, yeni koþullara ayak uydurmak þartýyla; baþka bir þekilde ifade edecek olursak: yeni/deðiþen koþullara ayak uydurmamak bir hatadýr.

Dostoyevski, Yeraltýndan Notlar kitabýnda: Doða {siyaset} nasýl iþleyeceði hakkýnda size danýþmaz ki. Siz beðendiðiniz ve beðenmediðiniz þeyler için {ve/veya} kiþisel istekleriniz onu ilgilendirmez.

Ben de siyasetçilerimize doða sözcüðünü siyaset sözcüðüyle deðiþtirerek ayný sözü tekrarlýyorum. Siyaset yapýlacak ise kurallarýna göre oynamalý. Kural dýþý oynama tarzlarý tasfiye/diskalifiye ile sonuçlanacaktýr. Akýllý oyuncular kurallar çerçevesinde manevra yapabilenlerdir.

Konuya dönecek olursak, bu kýsa siyasal tecrübeden sonra, Türkmen kurum ve kuruluþlarýndaki siyasetçi ihtiyacýnýn nasýl giderildiðine bakmak gerekir? Kurum ve kuruluþ kurma aþamalarýnda en fazla ihtiyaç duyulan þey oraya uygun siyasetçi ve idareci bulmaktýr. Bu sýkýntýyý aþmanýn yegane yolu da eski rejimle þu yada bu þekilde münasebette bulunan ve deneyime sahip olanlarý bulmak yada eski rejime muhalefet etmiþ olan güvenilir adamlar bulmaktýr. Birinci gurupla ikinci gurubun demokratik deneyimler açýsýndan ortak noktasý; ikisinin de sandýkla barýþýk olmamasýdýr. Bu gruplar demokratik yöntemleri bilmeyen ve inanmayan insanlardýr. Ayrýca siyaseti de o bakýþ açýsýndan algýlamaktadýrlar. Hal bu olunca, mevcut hatalarý; popülizm ve halký (kendi seçmeni olmayan yada seçmeni olup da ilgi göstermeyen kitle) pasiflikle suçlayarak yok saymakta/örtbas etmektedirler. Böyle bir siyasal kadrodan hangi eðitim programý beklenebilir!? Yetiþen kadro bile olsa bu sistemden çok geçmeden uzaklaþtýrýlacaktýr.

Halkýn sandýkla denetim ve cezalandýrma mekanizmasý nasýl iþleyecektir?

Irak’ýn demokratik bir rejim olduðunu kimse iddia edemez ancak o kaos ortamýn da belirli kurallarý vardýr. Ve bu kurallara riayet edildiði kanaatinde deðilim.

Ýkinci maddeye geldiðimizde. Türkmen toplumdaki yeteneklerin doðru þekilde deðerlendirildiði kanaatinde de deðilim. Sözgelimi Türkmen siyasi kurum ve kuruluþlarý toplumun her kesimine kapýlarýný açýp o kuruluþlarda bir þekilde görev almalarýný saðlamalý, toplumla kurum ve kuruluþlar arasýnda bir tür bað kurulmalýdýr. Burada manevi baðdan çok çalýþma ve görev alma, yani aidiyet duygusu pekiþtirilmelidir. Mahalle birimlerine inmeli. Ve toplumu yeni yüzlere alýþtýrmalýdýr. Bu yeni yüzlere katýlma ve yükselme hýrsý verecektir. Kýsaca o anahtar kelimeyi uygulanmalýdýr. Irak’ta katýlýmcý demokrasiyi uygulayan örnek bir toplum haline gelmeliyiz. Bu iþleyiþ sorununa ortak olan ve çözüm formülasyonu üreten/üretmeye çalýþan aydýnlarýn hali ise iç karartýcýdýr. Türkmen aydýnlarýný ele almak elbette kolay bir uðraþ olmasa gerek. Hatta baþlý baþýna geniþ bir yazý/araþtýrma konusudur. Fakat konu Türkmen kurum ve kuruluþlar olduðundan bir nebze de olsa deðinmek zorundayým. Kendimce gözlemlediðim birkaç noktayý sizinle paylaþmak isterim. Bu noktalarýn açýlýmýna gelince ilerideki yazýlarýmda deðinmeye çalýþacaðým. Türkmen aydýnlarýn baþlýca olumsuz özellikleri bana göre þöyledir:
• Bir çoðunun davayý yorumlarken zamanýn ve mekanýn ilerleyiþinden baðýmsýz olarak hareket ettiklerini görmekteyiz.
• Üniversite mezunu, doktor veya profesör gibi akademik unvan sahipleri siyasi açýklamalarýný ve edebiyat yazýlarýný (ünvanlarýný kullanarak) toplumun geniþ kesimlerine “kutsal metinler!” olarak kabul ettirme çabasýndalar.
• Akademik unvana sahip olan aydýnlarýmýzýn her þeyden anladýklarýný(!) ve kendi ihtisas alanlarý dýþýndaki her þeyle uðraþtýklarýný gözlemlemekteyiz.
• Dergilerimizin yazý kurulu ve bilim kurulu hemen hemen hep ayný isimlerle doldurulmaktadýr.
• Dergi ve internet sitelerimizdeki yayýnlanan haber, fikir ve makalelerin çoðunun günlük gazete ve köþe yazýlarýndan oluþmasý, hazýr fikir edinme ve kullanma noktasýndaki sýkýntýyý göstermektedir.
• Yazýlan yazýlarýn bir çoðu fikirsel içerikten çok popülist yaklaþým içermektedir.
• Yazmak isteyen “yeni” yazar adaylarýna acýmasýzca eleþtiriler yönelten yada görmezlikten gelen politikalarý uygulamalarýdýr.
• Aydýnlarýmýzýn “ben bilirim havalarý” içinde olmalarý içe kapalýlýk durumuna neden olmaktadýr.

Bunlar hemen söyleyebileceðim þeyler olup daha derin araþtýrýldýðýnda daha vahim sonuçlarla karþý karþýya kalacaðýz. Özetlersek, Türkmen siyasi sistemindeki en belirgin sýkýntý kendi bekasý için çalýþmamasýdýr. Yeni jenerasyonlara yol açýlmalý ve siyasal arenada toplumun her kesimi yerini bulmalýdýr. Böylece daha sahipleyici tutumlar görür ve daha etkin siyaset güdebiliriz. Bu noktada aydýnlarýmýza düþen görev; demokratik yöntemlerden korkmayýp bu süreci daha hýzlandýrmalarýdýr. Kendi kiþisel egolarýndan çok, ihtisaslaþmaya saygý duymalarý gerekir diye düþünüyorum.